نام: ملکشاهی

وجه تسمیه: همان‌ طور که از نام ایل ملکشاهی میاید، این ایل نام خود را از سلطان ملکشاه سلجوقی گرفته است. امیر ملکشاه شخصی از نبایر سلطان ملکشاه جمع کثیری بر سر رایت خود جمع نموده سی و دو قلعه و شانزده ناحیه که بالفعل در تصرف حکام چمشگزک بود تسخیر نمود (از قلعه کماخ در دیاربکر ترکیه تا قلعه سلجوق درشهرستان ملکشاهی استان ایلام) و عشیرت ایشان را به نام جد آنها سلطان ملکشاه، ایل ملکشاهی خواندند.

نام قدیمی: ورهشی، ارکواز ملکشاهی

استان: ایلام

تاریخچه: شهرستان ملکشاهی در دامنه کبیر کوه قرار گرفته است و در سه هزار سال قبل از میلاد به عنوان (ورهشی) در کتیبه‌های آشوری واقع در سر چشمه رودخانه زیبا ی گل گل در بخش گچی ذکر گردیده است. بخش گچی دارای ۷۱ اثر ثبت شده ملی متعلق به دوران پارینه سنگی (۱۰–۱۳ هزار سال پیش) تا دوره ‌های بعد از اسلام می ‌باشد. شهرستان ملکشاهی به دلیل اهمیت و جمعیت فراوان ایل ملکشاهی در سال ۱۳۱۰ خورشیدی تبدیل به بخشی از استان کرمانشاهان گردید؛ این منطقه در سال ۱۳۸۵ به یک شهرستانی در  استان ایلام تبدیل شد اما پیش از آن به لحاظ تقسیمات کشوری بخش ملکشاهی خوانده ‌شد واز بخش ‌های شهرستان مهران بود. ملک شای (به زبان کردی) سرزمین دلاوران است. جمله تاریخی یکی از فرماندهان صدام حسین به صدام این بوده که مهران را اشغال کردم اما ملکشاهی را بخاطر شیرمردانش نمیشود تصرف کرد!!! این نشان شهامت و رشادت نامی مردم ملکشاهی است. مردم شهرستان ملکشاهی از اوایل جنگ ایران و عراق تا پایان آن از مرزهای میهن دفاع نمودند، به همین مناسبت بنای یادمانی در گرامیداشت آخرین دفاع مردم شهرستان ملکشاهی در منطقه ترشابه برپا شده است.

تقسیمات کشوری: این شهرستان دارای دو بخش (بخش مرکزی، بخش گچی) و سه شهر (ارکواز، دلگشا، مهر) است.

موقعیت جغرافیایی: شهرستان ملکشاهی بین 33 درجه و 04 دقیقه و 19 ثانیه تا 33 درجه و 32 دقیقه و 01 ثانیه عرض شمالی و 46 درجه و 16 دقیقه و 10 ثانیه تا 46 درجه و 53 دقیقه و 01 ثانیه طول شرقی قرار گرفته و از شمال به شهرستانهای ایلام و مهران، جنوب به شهرستان دهلران، شرق به شهرستانهای دره شهر و ایلام و از غرب به شهرستان مهران منتهی می شود.

آب و هوا: ملکشاهی دارای دو اقلیم سرد و کوهستانی و گرمسیری با میانگین بارش سالانه 500 میلیمتر است و متوسط دمای آن از -7 تا 48 درجه سانتیگراد در تغییر است.

مساحت: 74/160046 هکتار

ارتفاع از سطح دریا: حداکثر 2790 متر، حداقل 400 متر

کوههای مهم: ولنتر، زمیه و انجیر از کوههای مهم این شهرستان بشمار می آیند.

رودهای مهم: از رودخانه های مهم شهرستان می توان رودخانه گل گل را نام برد.

فرهنگ و آداب و رسوم:  مردمان کرد نژاد شهرستان ملکشاهی از ایل ملکشاهی هستند که اکنون در سی و نه روستا و سه شهر این شهرستان ساکن هستند. شغل مردم این شهرستان دامپروری و کشاورزی است و این شهرستان از نظر ورزشی، اجتماعی و اقتصادی در استان ایلام نقش تعیین کننده‌ ای دارد. ایل ملکشاهی به زبان کُردی محکی حرف می زنند و به دو طایفه بزرگ قابل تقسیم هستند . 1- گچی 2- چمزی،  که هر کدام از اینها خود چندین تخمه اند. برخی آنها را کُرد و برخی لُر می دانند. ولی گویش کنونی آنان کُردی محکی می باشد.  محدوده وسیعی از اراضی ایل ملکشاهی که در شهرستان مهران و ایلام و بدره و ۵۰ کیلومتر از کبیرکوه زیبا از رود گل گل تا چشمه پهن با منابع زیر زمینی شامل ذخایر نفت و گاز که در کبیر کوه در زمان شاه پهلوی کشف گردیده و در منطقه گرمسیر نزدیک بخش صالح آباد که در سال ۸۶ توسط دولت اتریش و نروژ مطالعه شد متعلق به مردم گچی می‌ باشد. همچنین معادن عظیم، قیر، گچ، آهک، سیمان، بهترین شن و ماسه استان، آبهای معدنی گل گل و باولگ و سرچشمه ‌های آب شرب مرکز استان در کبیر کوه گچی واقع شده است. آداب و رسوم: هوره: نوعی آواز بلند است که می ‌توان آنرا تراژدی نامید که نمودار خواندن و بازگو کردن واقعهٔ جدی از وقایع تاریخی است و انسان را سخت متاثر می‌ کند. کردها در گذشته در هنگام جنگ با بیگانگان این نوع آواز را می‌ خواندند و به هیجان می ‌آمدند. چمری: از منسجم‌ ترین و ماندگارترین رسوم عزاداری مردم ملکشاهی مراسم چمر است که معمولا برای افراد سرشناس و بزرگان انجام می‌ گیرد و غالبا در این مراسم از عموم ایلات و طوایف استان دعوت می ‌شود و گروه‌ هایی از شعرا در مدح بزرگان و خصایص نیک متوفی اشعاری بر زبان می ‌رانند. رقص: رقص کردی (ئه‌لپه‌رگه) که در میان مردم این منطقه رایج است از روزگاران قدیم وجود داشته‌است. رقص در این خطه دارای اقسام متفاوتی است که برخی از آنها منسوخ شده‌ اند. برخی از رقص‌ های مرسوم عبارتند از: چه پی، فه تای، قلای، پشت پا، دوجار الپر، ژنانه و... که از این میان «فه تای» دارای حرکاتی سریع و زیباتر است و جوانان به آن علاقه‌مند هستند.

جمعیت: ۶۰٬۵۸۷ نفر (۱۳۹۰)

زبان محلی: زبان مردم ملکشاهی کردی از زیر شاخهٔ کردی جنوبی است. این زبان یکی از اصیل ‌ترین زبان‌ های کردی محسوب می ‌شود. در بسیاری از واژه‌ های رایج در این زبان می‌ توان واژه‌ های گویش پهلوی اشکانی و پهلوی ساسانی را مشاهده نمود. مردمان ایل شوهان مهران نیز به زبان لری شوهانی تکلم می ‌کنند.

جاذبه های گردشگری: سنگ نوشته گل ‌گل ملكشاهي از اثر تاریخی سه هزار ساله این شهرستان است. در شهرستان ملكشاهي آثار تاريخي ديگري نيز مي ‌توان مشاهده كرد از جمله: آرامگاه سيد محمد عابد (گنبد پيرمحمد)، چهار تاقي آتشکده کوشک قينفر، قلعه جوق و....

سوغات و صنایع دستی: گليم نقش برجسته از نظر اصالت و توليد مهمترين و شاخص ترين صنعت دستي وبومي استان ايلام است. گليم نقش برجسته احياء كننده گليم 8000 ساله مكشوف در آناتولي تركيه (قديمترين گليم ) وقالي 2500 ساله پازيريك ( قديمترين قالي ) است. قالیبافی، نمد مالی، گیوه دوزی و... از صنایع دستی این منطقه میباشند.

غذای محلی: شاطیه (مخلوط خرما، روغن حیوانی و کشک) و....

بهترین زمان بازدید: بهار

منابع:
fa.wikipedia.org
ilamgasht3000.blogfa.com
ilam.frw.org.ir
malekshahionline.ir
ordup.com