نام: لِنجان

وجه تسمیه: لنجان از واژه لنج به معناي بيشه زار و سبزه زار است و در فرهنگ نامه معين در وجه تسميه لنجان آمده است لنجان نامي است فارسي كه ريشه آن لنج اسم مصدر و به معناي بيرون كشيدن مي باشد. درکتاب الاصفهان میرسیدعلی جناب نیز چنین آمده است: " لنجان محل بيرون كشيدن است به فارسي گويند اين جا جنگل بوده است پس از قطع درخت هاي آن بيرون افتاده است و يا جزء چهارمحال بوده و از آنجا بيرون كشيده شده است."

نامهای قدیمی: لنجون، لنجانات

استان: اصفهان

تاریخچه: سابقه تاريخي لنجان به پيشينه تاريخي اصفهان گره خورده است كه شروع آن به دوران باستان قبل از اسلام برمي گردد. در سال ۱۰۰۰ ه. ق، شاه عباس اصفهان را به عنوان مرکز سیاسی ایران برگزید و پایتخت را از قزوین به اصفهان منتقل کرد. این زمان آغاز رونق و شکوفایی اصفهان بود و لنجان نیز از این رونق و شکوه بهره فراوانی برد، زیرا که این منطقه سرسبز و حاصلخیز با اصفهان فاصله چندانی نداشت و بسیار زود بیشه زارها، تفرج گاه‌ ها و شکارگاه‌ های سرسبز آن مورد توجه شاهان صفوی قرار گرفت. در دوره شاه سلطان حسین لنجان به تبع اصفهان روزگاری سخت را سپری کرد. در عهد افشاریان و دوره زندیان، لنجان معبر آمد و شد دسته‌ ها و طایفه‌ هایی بود که یا به اصفهان می‌ آمدند یا از آن می ‌گریختند. در عهد قاجار، لنجان یا در تملک شاهزادگان قاجار قرار داشت یا تیولی بود که به وابستگان دربار مسعود میرزا بخشیده می ‌شد. در دوره پر آشوب انقلاب مشروطه واستبداد صغیر، لنجان گذرگاه خان و قشون خوانین بختیاری بود.

تقسیمات کشوری: شهرستان لنجان بر اساس آخرين تقسيمات كشوري شامل دو بخش مركزي و باغبهادران، چهل و پنج روستا، پنج دهستان چم رود، زيركوه، چم كوه، خرم رود واشيان و جمعا نه شهر شامل هفت شهر در بخش مركزي (زرين شهر، فولادشهر، سده لنجان، ورنامخواست، چمگردان، زاينده رود و باغشاد ) و دو شهر در بخش باغبهادران (چرمهين و باغبهادران) مي باشد.

موقعیت جغرافیایی: شهرستان لنجان در ۳۵ كيلومتري جنوب غربي اصفهان و در دره رودخانه زاينده رود واقع گرديده است. این شهرستان از شرق به شهرستان فلاورجان از شمال شرق به شهرستان نجف آباد از شمال به شهرستان تیران و کرون از غرب به شهرستان شهرکرد و شهرستان بروجن در استان چهارمحال و بختیاری و از جنوب به شهرستان مبارکه محدود میگردد. این شهرستان بين ۵۰ درجه و ۵۶ دقيقه تا ۵۱ درجه و ۲۸ دقيقه طول شرقي از نصف النهار گرينويچ و ۳۲ درجه و ۱۲ دقيقه تا ۳۲ درجه و ۳۲ دقيقه عرض شمالي از خط استوا قرار گرفته است .

آب و هوا: كلاً اين منطقه را  جزء مناطق با آب و هواي خشك طبقه بندي كرده اند واين روند تنها در حاشيه رود خانه زاينده رود و در مناطقی كه هنوز داراي بيشه زار مي باشند به دليل رطوبت ناشي از وفور درختان اندكي تغيير يافته و تلطيف مي گردد.

مساحت: 1172 کیلومتر مربع

ارتفاع از سطح دریا: 1700 متر

ارتفاعات و کوهها: این شهرستان در منطقه‌ای ناهموار قرار دارد بگونه ‌ای که ارتفاعات "زرد مطبخ" و "گاوپیسه" به ترتیب با ارتفاع 2700 متر و 2200 متر از رشته‌ کوه ‌های مرکز استان اصفهان در شمال آن و کوه‌ های " بیدکان" و کوهستان  "رخ" در غرب آن واقع شده‌اند.

منابع آب و رودخانه ها: شهرستان لنجان از منابع سه گانه رودخانه زاينده رود، چشمه ها و قنوات سيراب مي گردد و سرسبزي خويش را مديون رودخانه زاينده رود است كه به طول ۳۶۰ كيلومتر از كوه هاي بختياري سرچشمه گرفته و پس از طي كردن سراسر خاك لنجان به سوي خاك شهرستان اصفها ن و مقصد باتلاق گاو خوني جاري مي باشد.

اقتصاد: لنجان محل بزرگترین کارخانه‌ های کشور است. تأسیسات عظیم ذوب آهن و کارخانه ‌ها و شرکتهای اقماری آن و نیز کارخانه ‌های صنایع دفاع در محدوده این شهرستان و تعداد زیادی از صنایع و کارخانه‌ های کوچک و بزرگ به این منطقه بافت صنعتی داده که بر رونق و آبادانی منطقه نیز افزوده شده است؛ همچنین صنایع دفاع نیز در محدوده شهر زرین‌ شهر قرار گرفته که در نوع خود در کشور بی نظیر است.

محصولات کشاورزی: شهرستان لنجان به واسطه‌ نزدیکی به زاینده‌ رود یکی از مراکز مهم تولید "برنج" در استان اصفهان بشمار می ‌رود، لذا در دشت‌ های حاشیه زاینده ‌رود برنج به عمل می ‌آید .از دیگر محصولات کشاورزی این شهرستان می ‌توان به گندم و چغندرقند اشاره نمود. همچنین از محصولات باغی لنجان می‌ توان به بادام، ‌هلو،‌ انگور، ‌گردو و زردآلو اشاره نمود.

فرهنگ و آداب و رسوم: مردم شهرستان لنجان از نژادهای فارس و ترک هستند. ساکنان فارس ‌تبار بیشتر بومی شهرستان بوده و یا به دلیل هم‌ مرز بودن شهرستان با استان چهارمحال و بختیاری از این منطقه به لنجان مهاجرت نموده ‌اند. مردمان ترک زبان نیز از استان های فارس و چهارمحال بختیاری به این منطقه مهارجرت نموده و همچنین بخشی از آنان از عشایر ایل قشقایی هستند که در شهرستان ساکن شده‌ اند. برنج در آداب و رسوم سده لنجان جایگاهی بس والا دارد و در گذشته (تا حدود ۷۰-۶۰ سال پیش) بنا به گفته کهنسالان هنگام نوروز آجیل و تنقلات نبود و قبل از عید نوروز به حمام رفته و گاو شب عید را که قصاب محل می کشت اگر برنج داشتند چلو می پختند و تا سیزده بدر همان غذا را خشک هم که می شد بر سر سفره ی عید می گذاشتند و هر کسی برای دید و بازدید می آمد یا می رفت در یک بشقاب روی (روحی) یا ورشابی قدری برنج می کشیدند و می گفتند:« بفرمائید، نمک تازه کنید» و همگی، این غذای مانده را می خوردند و مریض هم نمی شدند. این عادت با کمی فاصله وتنوع تا امروز ادامه دارد. در ایام عید نوروز و به قصد تهیه تنقلات سنتی برنج را جوشانده سپس در آفتاب خشک کرده و روی تاوه (توه) بو می دانند (تفت می دادند) و آن را باماسه مخلوط می کردند تا نسوزد و آن گاه با پس و پیش کردن ماسه ها برنج بو داده شده را با الک از ماسه جدا می کردند و برنج پوکه درست می کردند. هنوزم هم برنج پوکه مخصوصا از نوع برنج (ده) طرفداران زیادی در نوروز دارد. برنج پوکه را بچه ها و مخصوصا میانسالان خیلی دوست دارند. مادربزرگ ها یک کاسه از آن را به بزرگترها و بچه ها و نوه ها به همراه چند تخم مرغ رنگی از نوع بومی و خانگی عیدی می دادند.

جمعیت: جمعيت شهرستان لنجان در سال ۱۳۹۰ (۲۴۶۵۱۰ نفر ) بوده است.

زبان محلی: مردم لنجان فارسی و ترکی زبان هستند. ترکهای این منطقه از ترکهای قشقایی هستند.جاذبه های گردشگری: مسجد جامع زرین شهر، مسجد رحیم خان در زرین شهر، گرمابه حاج رضا قلی، کبوترخانه باغ برجی شرقی، پل کله، قلعه چهار برج، کبوترخانه های لنجان، قلعه کافر، آبشار شاه لرا از جاذبه های این شهرستان هستند. در کرانه ‌های زاینده‌ رود بیشه‌ های متعدد و انبوهی وجود دارد که از جمله معروفترین این بیشه‌ ها که اکثراً از جاذبه‌ های گردشگری شهرستان بشمار می‌ روند می ‌توان به بیشه "وینی" در "وینچه"،‌ بیشه "باغبهادران"،‌ بیشه‌های "ورنامخواست"،‌ بیشه‌ "کرچکان" و بیشه‌ های "چم کلبی" اشاره نمود.

جاذبه های گردشگری: مسجد جامع زرین شهر، مسجد رحیم خان در زرین شهر، گرمابه حاج رضا قلی، کبوترخانه باغ برجی شرقی، پل کله، قلعه چهار برج، کبوترخانه های لنجان، قلعه کافر، آبشار شاه لرا از جاذبه های این شهرستان هستند. در کرانه ‌های زاینده‌ رود بیشه‌ های متعدد و انبوهی وجود دارد که از جمله معروفترین این بیشه‌ ها که اکثراً از جاذبه‌ های گردشگری شهرستان بشمار می‌ روند می ‌توان به بیشه "وینی" در "وینچه"،‌ بیشه "باغبهادران"،‌ بیشه‌های "ورنامخواست"،‌ بیشه‌ "کرچکان" و بیشه‌ های "چم کلبی" اشاره نمود.

صنایع دستی و سوغات: قالیبافی، حصیربافی،‌ بوریا بافی، نگارگری، طلاسازی، منبت چوب، خراطی چوب، ساز سازی، رودوزیهای سنتی، مینای نقاشی، قلمزنی، معرق چوب، شیشه گری فوتی و...

غذای محلی: در سده لنجان غذاهای متعددی همانند سایر مناطق ایران با برنج پخت می شود لیکن عطر و طعم و بوی پخته شده برنج لنجان را هیچ یک از ارقام و گونه های دیگر مناطق ایران ندارند. دم پخت مخصوصا از نوع آتشی (لاخلی) متداولترین غذای محلی است که معروفیت خاص دارد و در اصطلاح محلی ورگیر است یعنی کسی که این غذا را بخورد می تواند مقدار زیادی کار سنگین را با یک وعده آن انجام دهد. در اصطلاح محلی به آن آش لاخلی می گویند. از دیگر آشها که می توان با برنج پخت و در سده لنجان هنوز مرسوم است آش شیر (شیربرنج) است که معمولا با خرده برنج  لنجان درست می شود. آش شله ماش با سبزی، آش کشک، کته، انواع دمپخت، شله زرد، و انواع چلو و پلوهای امروزی را نیز با این برنج تهیه می کنند. در بین قدیمی ترها چندنوع آش مرسوم است که یکی از آنها به آش دندانی (آش دندونی) معروف و دیگری به آش نذری هفتاد ودو تن شهرت دارد. از آرد برنج غذاها و شیرینی و حلواهای خاص تهیه می شده است.

بهترین زمان بازدید: بهار و تابستان

منابع:
میراث فرهنگی استان اصفهان
فرمانداری لنجان
fa.wikipedia.org
nazemsara.com