نام: خور و بیابانک

وجه تسمیه: خور (آفتاب) است و فرشته نگهبان آفتاب و نماینده کارهایی که در روز خور (روز یازدهم از هر ماه شمسی ) انجام می شود. بیابانک، نام متأخر ناحیه‌ای قدیمی در دشت کویر و نیز دهستانی به همین نام در استان اصفهان است. در اصل ناحیه بیابانک قسمتی از بیابان بزرگ و قدیمی است که در منابع عربی از آن به نام «مفازه» یاد شده است. بیابانک به عنوان یک اصطلاح جغرافیایی به معنای بیابان کوچک یا نیمه کویر است.

استان: اصفهان

تاریخچه: نشانه‌ هایی از مسکونی بودن این منطقه پیش از اسلام وجود دارد از جمله آتشکده‌ ای در نزدیکی مهرجان (مهرنجان). علاوه بر این جندق در این منطقه به زندان انوشیروان معروف است و گنبدی قدیمی به نام «هشت درب» متعلق به دوره ساسانیان است. جغرافیدانان قدیم و ناصر خسرو از خور و بیابانک با نام سه ده یاد کرده اند که عبارتند از: بیاذق (بیاذه)، جرمق (گرمه) و ارابه (اردیب). از عهد سلجوقی تا اواخر دوره فتحعلی شاه خوروبیابانک جزء یزد بود . در سال 1240 به ایالت سمنان پیوست و در سال 1336 قمری ضمیمه خراسان و سیستان و طبس شد. از سال 1301 تا 1305 ولایتی مستقل به شمار می رفت و از این سال بار دیگر به سمنان و یزد ضمیمه شد. در سال 1327 با شهرستان شدن نایین از یزد جدا و به صورت بخشی از شهرستان نایین به استان اصفهان پیوست. در سال 1388 خوروبیابانک  به شهرستان ارتقاء یافت.

تقسیمات کشوری: این شهرستان از سه نقطه شهری به نام خور، جندق و فرخی تشکیل شده است. در منطقه خور و بيابانک 126 آبادي بزرگ و کوچک وجود دارد.

موقعیت جغرافیایی: شهرستان خوروبیابانک در 55 درجه 05 دقیقه 07 ثانیه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ و 33 درجه 46 دقیقه 34 ثانیه عرض شمالی از خط استوا واقع شده است. از شرق به استان خراسان جنوبی، از جنوب به استان یزد، از شمال به استان سمنان و از غرب به بخش انارک شهرستان نایین محدود می شود. این شهرستان در شرقی ترین نقطه استان اصفهان در فاصله 420 کیلومتری اصفهان قرار گرفته است.

آب و هوا: شهرستان خور و بیابانک چون در حاشیه جنوبی کویر مرکزی ایران واقع شده آب و هوایی گرم و خشک و بیابانی دارد. میزان متوسط بارندگی آن کمتر از 100 میلیمتر در سال است. از ویژگی‌ های آب و هوایی منطقه متوسط بالای درجه حرارت، تبخیر زیاد، بارندگی کم، رطوبت نسبتاً ناچیز و اختلاف شدید درجه حرارت در شب و روز می‌ باشد.

مساحت: حدود 11 هزار کیلومتر مربع

ارتفاع از سطح دریا: ۷۹۶ متر

ارتفاعات و کوههای مهم: از ارتفاعات مهم این منطقه می ‌توان به کوه کبود هفت چنگ و گود گاه اشاره کرد. گود جگارگ در شمال آبادی ‌های طاهرآباد و میان آباد واقع شده است. تپه ‌های شنی در این دهستان دیده می ‌شود.

منابع آب و رودخانه: این شهرستان دارای 18 چشمه بوده و رود شور در 35 کیلومتری شمال شرقی شهر خور به دشت کویر می‌ ریزد.

اقتصاد: اقلیم اقتصادی آن، کشاورزی و دامداری، صنایع دستی و معادن می‌ باشد. یکی از قطب های ذخایر سنگ مرمریت در ایران، سنگ مرمریت خوروبیابانک است که در سطح شهرستان دارای ذخایر قابل توجهی است. شهرستان خور و بیابانک بدلیل وفور و تنوع مواد معدنی، قطب معدنی استان اصفهان می باشد.

محصولات: انواع خرما، انار، انگور، زردآلو، سیب، انواع توت، انجیر، گندم، جو، پنبه، ارزن، تخمة آفتابگردان، شلغم، چغندر،  و...

گیاهان بومی منطقه: گز، بادام کوهی، درختچه تاغ، گل شیرو یا گیاه قاصدک، بَنَه ( پسته کوهي )، انگور توره، آویشن، تخمه بیابانی یا قدومه، گیاه ترشو یا ترشک، اشنان، هنگ یا  اَنغوزه، خارشتر، مارچوبه، زیره سیاه، حنظل(هندوانه ابوجهل) اسپند و شیرین بیان که در گویش محلی به مدکی معروف است و...

زیست جانوری: شهرستان خور و بیابانک در حال حاضر زیستگاه بسیاری از گونه‌ های حیات وحش از قبیل کل و بز، قوچ و میش، پلنگ، یوزپلنگ، جبیر، خرگوش، قمری، کبک و تیهو، با قرقره، هوبره، روباه شنی، روباه معمولی ،گرگ، کبوتر وحشی، عقاب طلایی، انواع زرد پرها و سایر گنجشگ سانان، کاراکال، سیاگوش، گربه وحشی، سمور، انواع مارها وافعی ها و.... است و درگذشته‌ای دور زیستگاه مناسبی برای آهو و گورِخرآسیایی بوده است.

فرهنگ و آداب و رسوم: رسم کشتن نخل از آداب و رسوم این منطقه است. در منطقه خور رسم است که هر گاه میهمان عزیزی دارند جهت اکرام آن میهمان، گرانبهاترین و ارزشمند ترین موجودی خود را که همانا نخل خرما است به پای میهمان قربانی کنند. بدین صورت که آن قدر شاخ و بال‌ های درخت را از بالا می ‌برند تا به مرکز آن که همان قلب درخت و در اصطلاح پنیر درخت است می ‌رسند. با این کار عملاً درخت از بین رفته و چون دیگر نه برگ و باری دارد نه آوندی به سرعت خشک شده و از بین می ‌رود. اما در این میان گاهی پدیده‌ هایی رخ می‌ دهد که قدرت و عظمت خداوند را بیشتر می‌ نمایاند. به بار نشستن درخت خرما پس از قربانی شدن آن نیز از جمله این استثنائات است. مراسم آب بستن به بذر شلغم نیز از دیگر آداب این شهرستان است. این مراسم در روز ۱۵ مرداد ماه هرسال در زمینهای کشاورزی انجام میشود.

جمعیت: ۱۷٬۷۹۳ (سرشماری ۱۳۹۰)

زبان محلی: خور مرکز شهرستان وسیع خور و بیابانک می باشد و در گویش آن واژه های اوستائی و کهن به فراوانی یافت می شود.

جاذبه های گردشگری: بخش عمده شهرستان خور، سرزمینی کویری است و جاذبه‌ های ویژه خود را دارد. در جای جای کویر تپه‌ های بزرگی از ریگ پدید آمده که با اندک وزش بادی تپه‌ ها تغییر شکل می دهد، هریک از این تپه ها به نامی شهرت دارند از جمله ریگ جن، تخت عباسی و غیره. صحنه‌ های زیبا و افسونگر سراب از جلوه ‌های طبیعی است که تنها در مناطق کویری می توان یافت. آسمان پر ستاره کویر، کویر شرقی خور با اشکال لانه زنبوری، ریگزار های مزرعه مصر و دره ها و کتل های وحشت زا در شمال خور، روستای ۵۰۰۰ ساله ایراج، روستای مصر، روستای عروسان، دریاچه نمک، مساجد جامع خور و سایر شهرهای این شهرستان، نارنج قلعه و...از جاذبه های منحصربفرد این سرزمین کویری ایران است.

صنایع دستی وسوغات: قالیبافی، حصیر بافی، طناب بافی، پارچه ها سنتی، گلیم، کرباس، پلاس از صنایع دستی این منطقه محسوب میشوند. زعفران، پسته، خرما، داروهای گیاهی، لبنیات، انار نیز از سوغات این شهرستان هستند.

غذای محلی: کال جوش یا کشک و...

بهترین زمان بازدید: بهار

منابع:
میراث فرهنگی استان اصفهان
فرمانداری خور و بیابانک
shahrestankhur.blogfa.com
hamshahrionline.ir
fa.wikipedia.org