نام: خوانسار

وجه تسمیه: نام خوانسار از دو بخش «خان» و «سار» تشکیل شده که خان به معنی چشمه و سار پسوند کثرت و فراوانی است. بدین ترتیب خوانسار به معنی چشمه سار یا چشمه های فراوان است. دلیل آن نیز وجود چهارصد و پنجاه چشمه در خوانسار است. (خان، خانی و خُن در فارسی به معنی چشمه است.)

نامهای قدیمی: خانسار، خانیسار

استان: اصفهان

تاریخچه: تاریخچه این شهرستان به قبل ازاسلام برمیگردد. وجود آثاری ازآتشکده تیر و معبدی بنام هیکل درکوه تیردر حوالی روستای تیدجان وسنگ قبری به خط پهلوی درقریه قودجان دلیلی براین مدعاست. مدارکی که ازسابقه تاریخی خوانسار در دست است تاریخ مهاجرت دسته ای از اقوام یهود به خوانسار و سر گذشت آنهاست که مربوط  به زمان سلطنت کورش هخامنشی است. یهودیان مهاجر به خوانسار در محله‌ جهودا (جیدا) زندگی می‌ کردند و قبل از انقلاب از خوانسار مهاجرت کردند. خوانسار پس از اسلام، در قلمرو حکومت امویان، عباسیان، طاهریان، صفاریان، دیلمیان، سلجوقیان، و خوارزمشاهیان قرار داشته است. در اوایل سده ۷ ه. ق مغولان این ناحیه را گرفتند و خرابی‌ های بسیار به بار آوردند. پس از آ‌نها تیمورلنگ به مرکز ایران، از جمله خوانسار تاخت و چپاول و کشتار زیادی کرد. خوانسار، در دوران صفوی از مراکز مهم علم، ادب و صنعت بوده است. پادشاهان صفوی توجه ویژه ‌ای به این ناحیه داشته ‌اند و به خاطر همین توجه هنرهای دستی و کارگاهی در این شهر گسترش یافته است. بنای مدرسه مریم بیگم صفوی از سوی همسر شاه تهماسب نیز به پیشرفت فرهنگی این دیار افزود. در عهد صفویه و حمله افاغنه به اصفهان و سپس خوانسار، مردم این سرزمین با لشکر افاغنه توافق کردند که وارد شهر نشوند و در مقابل پرداخت ارزاق به آنها، کتاب‌ ها و نسخ علمی را که افغانها از اصفهان غارت کرده بودند از آنها بگیرند. در دوران قاجار خوانسار مورد توجه بوده و حاکمان بزرگی که بعضی از آنان عنوان وزارت هم داشته ‌اند، به حکومت خوانسار منصوب شده‌ اند.

تقسیمات کشوری: شهرستان خوانسار دارای یک بخش مرکزی و سه دهستان به نام ‌های چشمه سار، کوهسار و گلسار و دارای ۱۸ روستا است.

موقعیت جغرافیایی: این شهرستان در شمال غرب استان اصفهان واقع شده و از سمت شمال به گلپایگان ازسمت شرق به شهرستان تیران و کرون و نجف آباد و ازجنوب و غرب به شهرستان فریدن محدود است. خوانسار در منطقه مرکزی ایران و در دامنه رشته کوه زاگرس (کوه خوانسار) واقع است. شهر خوانسار در 33 درجه و 13 دقیقه عرض شمالی و 50 درجه و 19 دقیقه طول شرقی قراردارد. فاصله این شهرستان ازمرکز استان 160 کیلومتر و از مرکز کشور 380 کیلومتر میباشد.

آب و هوا: خوانسار در تابستان معتدل و زمستان نسبتاً سرد است و به همین دلیل دارای شرایط ییلاقی است. وجود چشمه های آب فراوان و باغات سرسبزشرایط بسیارمساعدی برای جذب توریسم فراهم نموده است. متوسط بیشترین دمای هوای خوانسار در گرمترین ماه تابستان به ۳۱ درجه سانتی گراد می ‌رسد و متوسط دمای شبانه روز در همین ماه بیست و چهار درجه سانتی گراد است. بهار خوانسار با شکوفه زدن درختان، تابستان معتدل و خنک و پاییز نیز با هفت رنگ شدن طبیعت زیبایی خاصی پیدا میکند. در زمستان سرمای نسبتاً زیاد آن دلنشین و همراه با ریزش انبوه برف است. در فصول سرد سال دمای هوا تا ۲۰ درجه زیر صفر کاهش می‌ یابد و در گرمترین روزهای فصل تابستان درجه حرارت به ۳۸ درجه سانتیگراد افزایش می‌ یابد.

مساحت: حدود 900 کیلومتر مربع

ارتفاع از سطح دریا: 2250 متر

پوشش گیاهی منطقه: پوشش گیاهی متنوع اعم از گردو و سرو و درختان میوه همچون آلو و سیب و باغات متنوع به همراه تعداد نه چندان زیادی زمین ‌های کشاورزی و پوششی از گل ‌های لالهٔ سرخ و لاله واژگون که لاله ‌های واژگون آن معروف هستند از ویژگیهای طبیعت خوانسار است.

محصولات کشاورزی: عمده محصولات زراعی شامل گندم، جو، علوفه، سیب زمینی، حبوبات و عمده محصولات باغی شامل انگور، گردو، بادام، آلو و سایر هسته دارها است. همینطور تنباکوی خوانسار شهرت زیادی دارد و از نوع طبیعی تنباکو می‌ باشد. تنباکوی خوانسار در کنار تنباکوی کاشان شهرت بسیار دارند.

فرهنگ و آداب و رسوم: یکی از مهم ‌ترین زمینه ‌های گردشگری شهرستان بعد فرهنگی آن است. هر سال در شهرستان خوانسار (روستای قودجان) در حسینه حضرت عباس مراسم تعزیه برقرار است، تاریخچه این مراسم در حدود ۳۰۰ سال است. این مراسم با شکوه به مدت ۹ روز در ۲ نوبت بعد ازظهر و شب‌ ها با حضور هزاران نفر از مردم و شخصیت‌ های مختلف جامعه از سراسر ایران به اجرا در می ‌آید. شهر خوانسار یکی از شهرهای مذهبی استان اصفهان است که هر ساله در ایام محرم و صفر مراسم‌ ویژه ‌ای در این شهر برگزار می ‌شود.

جمعیت: طبق سال ۱۳۹۰، جمعیت این شهر ۲۱٬۳۳۸ نفر بوده است.

زبان محلی: مردم خوانسار لهجه خاصی ندارند، ولی دارای گویش مستقل خوانساری هستند که این گویش ریشه در زبان فارسی قدیم داشته و از قبل از اسلام در این شهرستان رایج بوده است. گویش یا زبان خوانساری از زبان ‌های ایرانی مرکزی و شاخه‌ای از زبان ‌های ایرانی غربی شمالی و بالاخره شاخه‌ ای از زبان‌ های هند و اروپایی است. سازمان یونسکو به دلیل کاهش شدید گویش‌ وران این زبان به دلیل مهاجرت از خوانسار یا نفوذ رسانه ‌ها، آن را از جمله زبان‌ های در حال خطر اعلام کرده است.

جاذبه های گردشگری: منطقه گلستان کوه، کوچه باغهای خوانسار، محله های باصفای پایتخت، وادشت و صحرا، پارک ملی سرچشمه، چشمه مرزن گشت، کوه هیکل، تونل سبز خوانسار، امامزاده احمدبن محمدبن علی النقی، باباترک، امامزاده سید صالح، مسجد جامع خوانسار، خانه ابهری خوانسار، مدرسه مریم بیگم، تپه آریایی ها، پل ساسان، بازار قدیمی، موزه و...

صنایع دستی و سوغات: خوانسار صاحب یکی از اصیل ‌ترین فرش ‌های ایران به نام ساروق است که در روستای ویست شهر خوانسار بافته می ‌شده است. این فرش به صورت ذهنی بافته میشد و درآن از گره ‌های ایلیاتی و رنگ ‌های روناس طبیعی استفاده می‌ شده است. بافت این فرش که قدمت ۲۴۰ ساله دارد تنها در روستاهای ویست، ارجنک و کهرت خوانسار بافته می‌ شود. هم اکنون این فرش در حال طی کردن مراحل ثبت در آثار ملی است. عسل خوانسار، گز، گردو، بادام و آلو از سایر محصولات باغی با تولید بالا و  در زمره سوغات خوانسار هستند.

غذای محلی: شیرینی برساق، خورش  هویج خوانساری، کال جوش، گندی، تفتال جوش، شله سبز، آبگوشت کشک، آش آلو، قیمه نسا، پتل پلو، دوگوله خوساری، آش لعابی، سین شیردون و...

بهترین زمان بازدید: بهار و تابستان

منابع:
فرمانداری شهرستان خوانسار
میراث فرهنگی استان اصفهان
fa.wikipedia.org
khatmekhali.blogfa.com