نام شهر: آران و بیدگل

استان: اصفهان

وجه تسمیه: واژه آران به معنای جایگاه مقدس و مکان گرمسیر است و اصل این واژه از «آرین» (نام دیگر قوم آریا یا ایریا) بوده است. واژه بیدگل نیز تغییریافته ویگل، شهر باستانی در کنار شهر قدیمی هراسکان (شهر بزرگ باستانی) می ‌باشد.

نام های قدیمی: آران، آرو، آرو بیدگل، ویگل، گل ‌آرا

تاریخچه: تحقیقات باستان‌شناسی نشان داده است که انسان عهد حجر بعد از دوره کوه نشینی، برای سکونت در دشت، مسیر کمانی شکل اطراف کویر نمک و تپه سیلک کاشان، قم، ری و دامغان امروزی را برگزیده بودند. پس از آنکه تپه سیلک (در ۱۴ کیلومتری جنوب غرب)، در اثر تهاجم در اوایل هزاره اول پیش از میلاد مسیح تخریب شد، مهاجمین پیروز فین کنونی را مسکن خویش قرار دادند و در اطراف آنجا آبادیهای کوچک و بزرگی مانند آران دشت، بیدگل، نوش‌آباد، نیاسر و ورزآباد پدید آمد. قدیمی ‌ترین اثر مکتوبی که به آران اشاره دارد، کتاب الاعلاق النّفیسه نوشته ابن رسته است که در سال ۲۹۰ قمری به زبان عربی نگاشته شده و در آن از آران به عنوان یکی از آبادیهایی که در دوران انوشیروان پادشاه ساسانی دارای قصرهایی بوده است، یاد میشود. ژان شاردن در دوره صفوی این منطقه را اینگونه توصیف کرده است: «تنها در یکی از نقاط حومه شهر هزار کارگر ابریشم‌ باف وجود دارد. این آبادی که آرون (یا هارون یا Aron) نام دارد و در فاصله دو فرسخی شهر می ‌باشد از دور همچون شهر زیبایی جلوه ‌گر است و دارای دو هزار باب خانه باغچه و ششصد باغ زیبا می ‌باشد.» در دوره قاجار، آران و بیدگل به صورت دو قریه جدا از بودند. پس از دوره قاجار آران و بیدگل هر یک بر اساس قوانین تقسیمات کشوری دارای شهرداری جداگانه بودند و سال تأسیس شهرداری آنها به ترتیب ۱۳۳۲ و ۱۳۳۳ خورشیدی بوده است. مطابق نوشته ‌های عباس علیجانزاده آرانی، این شهر از دو بخش مجزا و همجوار آران و بیدگل با فاصله کوچه ‌ای تنگ تشکیل شده بود که در اسفند ۱۳۴۴ دیوارها فرو ریخت و هر دو بخش یکی شدند و شهر آران و بیدگل بوجود آمد. در سال ۱۳۵۴ خورشیدی بنابر تصمیم وزارت کشور این دو شهر تحت عنوان گل‌ آرا یکپارچه شده و از بخش آران و از توابع کاشان در محدوده استان مرکزی قرار گرفت. در مردادماه سال ۱۳۷۵ بر اساس مصوبه هیئت وزیران، بخش آران از شهرستان کاشان جدا و به عنوان شهرستان آران و بیدگل شامل دو بخش مرکزی و کویرات در تقسیمات کشوری شناخته شد.
 

تقسیمات کشوری: آران و بیدگل شامل دو بخش مرکزی و کویرات، سه دهستان و ۴ شهر (آران و بیدگل، نوش آباد، ابوزید آباد، سفید شهر) و پانزده روستا میباشد.

موقعیت جغرافیایی: این شهرستان با طول جغرافیایی ۵۱ درجه و ۲۹ دقیقه و عرض جغرافیایی ۳۴ درجه و ۴ دقیقه در ۶ کیلومتری شمال شرقی کاشان قرار گرفته است. از شمال به دریاچه نمک و استان ‌های سمنان و قم، از غرب به شهرستان کاشان، از جنوب به نطنز و از شرق به اردستان محدود میشود.

آب و هوا: آب و هوای این منطقه گرم و خشک با تابستانهای گرم و سوزان و زمستانهای سرد و خشک بوده و حداکثر دمای هوا در تابستان به ۴۸ درجه سانتیگراد و حداقل برودت هوا در زمستان به ۷- درجه سانتیگراد می‌ رسد. دی و بهمن ماه سرمای خشک دارد.

شرایط اقلیمی: به لحاظ کویری بودن منطقه، ۱۹۰۰ کیلومتر مربع (۳۱ درصد مساحت شهرستان) در تپه‌های شنی قرار گرفته که در اصطلاح محلی به آن بند ریگ می ‌گویند. در اعماق و سطح زمینهای نواحی شمال شهرستان معادن غنی و فراوانی وجود دارد که مهم‌ ترین آنها حوزه‌ های وسیع نفت و دریاچه نمک با وسعت ۲۰۰۰ کیلومتر مربع می ‌باشد.

ارتفاعات و کوهها: از کوه‌ های شهرستان آران و بیدگل می ‌توان به کوه یخ ‌آب با ارتفاع ۲۳۸۸ متر در ۶۰ کیلومتری شرقی شهر، کوه آبریزان و بند ریگ اشاره کرد.

مساحت: ۶۰۵۱ کیلومتر مربع

ارتفاع از سطح دریا: ۹۱۲ متر

صنعت و اقتصاد: قبل از رواج قالیبافی صنعتی، درصد قابل توجهی از خانواده ‌ها، همزمان با فعالیت‌ های کشاورزی و دامداری، به بافت گلیم و جاجیم، انواع پارچه ‌های نخی و ابریشمی، کوزه ‌گری، فخاری، عصاری و سفال سازی اشتغال داشتند. هم اکنون بیش از ۴۵ واحد صنعتی دراین شهر فعال هستند که عمدتاً به تولید فرش ماشینی وصنایع نساجی و بافندگی اشتغال دارند. در اعماق و سطح زمینهای نواحی شمال این شهرستان، معادن غنی فراوانی وجود دارد که مهم‌ ترین آنها حوزه‌ های وسیع و دست نخورده نفت و دریاچه نمک با وسعت ۲۰۰۰ کیلومتر مربع به عنوان بزرگ‌ ترین و بهترین ذخیره نمک آبی (خوراکی و صنعتی) و ترکیبات منیزیم می باشد و در حاشیه آن، معادن خاک رس مرغوب، کائولن، سولفات سدیم، سیلیس، باریت و خاک‌ های صنعتی وجود دارد که در صنایع نسوز و سرامیک سازی، شیشه، ریخته ‌گری، مواد شوینده، آلیاژها و صنعت پزشکی در داخل و خارج کشور کاربرد فراوان دارد. همچنین معادن شن و ماسه نرم این شهرستان در حال بهره‌ برداری است.

آداب و رسوم: آیین هور یابی که به آن هور بابا یا هوم بابا هم گفته می‌ شود از آداب و رسوم این منطقه است. در این آیین که در ماه رمضان (معمولا در شب پانزدهم این ماه که شب تولد حسن بن علی است) انجام می ‌شود، گروهی از کودکان و نوجوانان با قرار قبلی بین خودشان، بعد از افطار در مکانی مشخص جمع شده و پس از رای ‌گیری، یک نفر صندوق‌ دار و یک نفر میان‌ دار انتخاب کرده و پس از فرستادن سه صلوات بلند که معنای خبری دارد، در کوچه پس کوچه ‌های شهر به گردش درآمده و نیازهای خود را به سایرین بازگو می ‌کنند. میان ‌دار حکم تک‌ خوان گروه را دارد و صندوق ‌دار اجناس هدیه داده شده را، که بیشتر پول و خوراکی است، جمع می‌ کند. دسته بچه‌ ها در پاسخ به هر بیتی که تک‌ خوان می ‌خواند، پاسخ می ‌دهند: «هور بابا، هور بابا». پس از خواندن این اشعار میان‌ دار دعا می‌ کند و با آمین گفتن همه، گروه دوباره راه افتاده و به کوچه دیگر می ‌رود. از آداب دیگر این شهرستان خوردن قندقاووت است. به این ترتیب که هنگام متولد شدن نوزادی جدید در فامیل و اقوام، آشنایان و خویشاوندان خانواده نوزاد تازه رسیده برای عرض تبریک و احترام به منزل خانواده نوزاد می روند و هدیه ای تقدیم می کنند. سپس خانواده میزبان برای خانواده مهمان قندقاووت که تشکیل شده از چند گرد مواد خوراکی از جمله گَردپسته، گرد نخوچی، گرد نارگیل، گردخلفه و... که بسیار خوشمزه و دلنشین هست می آورند و میل میکنند. درگذشته قندقاووت را گرد نخوچی هم می نامیدند و هرکدام از قسمت های قندقاووت را در ظرفی برای تعارف به مهمان به صورت جداگانه می آوردند و مهمان از هرکدام مقداری برای میل کردن و تبرک بر می داشت اما اکنون میزبان قندقاووت را به صورت بسته بندی برای مهمان می آورد تا میل کند.

محله های قدیمی: آب پخش، آراندشت، باغ علوی، توی ده، جمال آباد، جنگلته، چهارسوق، خانقاه، درب ریگ، دربند، دروازه، دهنو، زیرده، سرکنگه، سرکوچه دراز، سرمحله، سلمقان، عباس آباد، علی اکبر، فخارخانه، قاضی، مختص آباد، مسلم آباد، میدان بزرگ، ویرانه، یزلان

جمعیت: ۱۰۰۰۰۰ (سرشماری سال ۱۳۹۱)

زبان محلی: زبان اهالی آران و بیدگل، فارسی رایج به همراه لهجه‌ های متفاوت است. زبان محلی این منطقه که در اصطلاح به آن زبان باستانی آران بیدگل می‌ گویند از زبانهای پهلوی قدیم است که تا این زمان در سرتاسر شهرها و بخشهای حاشیه کویر (نطنز، بادرود، زواره و ...) با اندک تفاوت در لهجه رایج است و با زبانهای دیگر ایرانی لری، کردی و مازندرانی مشابهت هایی دارد.

جاذبه های گردشگری: مجموعه تاریخی قاضی مشتمل بر: مسجد جامع، حسینیه، مهدیه، آرامگاه پنج امامزاده از فرزندان محمد بن علی (باقر) (پنجمین پیشوای شیعیان)، آب انبار، بازارچه شرقی، بازارچه غربی، مسجد ملا علی آرانی، خانه خاندان عاملی آرانی، منطقه باستانی ویگل، شامل دو قلعه شرقی (متعلق به پارتها) و قلعه غربی (مربوط به دوره ساسانیان)، مسجد نقشینه بیدگل، کاروانسرای تاریخی مرنجاب، دریاچه نمک، شهر زیرزمینی نوش آباد (اویی)، قلعه کهن دژ، دشت کویر و بند ریگ، چاله‌های سمبک و...

سوغاتی: انواع نان ‌های محلی، قالی، گلیم، جاجیم، قالیچه

غذای محلی: گوشت لوبیا، خورش خوراک، آش جو، شامی نخوچی و...

بدترین و بهترین زمان بازدید: بهار و پاییز بهترین زمان و تابستان و زمستان بدترین زمان فصلی برای سفر به این منطقه است.

منابع:

میراث فرهنگی استان اصفهان
fa.wikipedia.org
mohamadreza78.blogfa.com
bidarshahr.blogfa.com