نام: شهرستان سردشت

نام قدیمی: برخی براین باورند که سردشت (زَردَشت) از آنجا که این نام را در کُردی زرتشت و زرادشتر می‌ خوانند. عقیده دارند که سردشت از نام زرتشت گرفته شده باشد که بعد از حمله اعراب به ایران به سردشت تغییر نام پیداکرده باشد. همچنین سردشت می‌ تواند از دو قسمت (سر) و (دشت) باشد که به معنی دشتی است که تا رودخانه زاب ادامه دارد.

استان: آذربایجان غربی

تاریخچه: سردشت قبل از اسلام در ضلع شمال غربی شهر کنونی در کنار چشمه آبی بزرگ قرار داشته و مدتی بنام نیزه رو نامیده می‌ شد و دارای پنج برج و با روی محکمی بوده که آثار آن هنوز پیداست. سردشت یکی از مناطق تاریخی و باستانی است که هنوز آثار متعددی از آن شناسایی نشده و دست نخورده مانده و یا به غارت رفته است. در نزدیکی سردشت آثار قلعه‌ ای مربوط به دوره اشکانیان بنام (وارش قاضی آوا) وجود دارد.

افراد سر شناس: محمد ابن الحاج (شاعر)، عزیزخان مکری (وزیر جنگ ناصرالدین شاه قاجار)، شورش نصیری سریعترین نقاش آسیا، احمد شلماشی، متخلص به آواره (شاعر) و ...

تقسیمات کشوری: تقسیمات کشوری این شهرستان بر حسب بخش، شهر، دهستان و روستا می باشد. بخش‌ ها شامل بخش مرکزی و وزینه می باشد. شهرها شامل سردشت، ربط و میرآباد می باشد.

موقعیت جغرافیایی: شهر سردشت در دل رشته کوه‌ های مرزی و در ۳۵ کیلومتری اقلیم کردستان عراق و نزدیکترین شهر اقلیم به آن شهر قلعه دزه است از بوکان ۱۰۵ کیلومتر (از طریق جاده شوسه) و از طریق مسیر بوکان، خلیفان، ربط ۱۳۰ کیلومتر و از مهاباد ۱۲۵ کیلومتر، همچنین با پیرانشهر ۹۰ کیلومتر و از بانه نیز ۶۰ کیلومتر فاصله دارد. سردشت در دامنه کوه گرده سور (Gerde Sûr) گسترده شده‌ است، کوهستان‌ های قندیل در شمال غربی سردشت قرار دارند. سردشت از شمال با پیرانشهر، از شرق با مهاباد و بوکان و از جنوب شرق با بانه در استان کردستان همسایه‌ است. سردشت از غرب با شهرهای رانیه و قلعه دیزه و استان اربیل (هولیر) و از جنوب با شهر سلیمانیه و شهر شارباژیر و ماوت در استان سلیمانیه همسایه‌ است. همچنین سردشت دارای ۱۰۰ کیلومتر مرز با کردستان عراق می‌ باشد.

آب و هوا: سردشت آب‌ و هوای‌ نسبتاً معتدل‌ و فصولی‌ منظم‌ دارد.

مساحت: ۱۵۶۰ کیلومتر

ارتفاع از سطح دریا: ۱۴۸۰ متر

آداب و رسوم: در سردشت مانند سایر نواحی کردستان و ایران مراسم نوزور جشن گرفته می شود. عید نوروز، عیدی آشنا برای تمام اقوام ایرانی که با سابقه ای بسیار کهن، جزوی از فرهنگ و معنویات مردم کرد شده است. سال نو با این عید شروع می شود. مراسم چهارشنبه سوری با برپا کردن آتش و از روی آن پریدن در آخرین چهارشنبه سال نیز معمول است. سیزدهم فروردین نیز همچون سایر اقوام ایرانی بعنوان روز طبیعت و سیزده بدر مردم به خارج شهر و تفریحگاهها می روند. یکی از رسم های دیگر که در ایام نوروز دیده می شود عیدی نوروزی یا نوروزانه است که اغلب کودکان و جوانان به در خانه ی مردم و اقوام رفته و طلب عیدی نوروزی می کنند. سایر اعیاد در بین مردم پیرانشهر از وجه دینی ایشان سرچشمه گرفته، بمانند عیدهای مولود، قربان، رمضان که در این عیدها هم مردم با نشاط و پوشیدن البسه مرتب به دید و بازدید نزدیکان برای تبریک و تهنیت می روند.

فرهنگ و رویدادها: رقص کردی در صور مختلف و بسیار زیبا اجرا می شود. زن و مرد دست در دست همدیگر قرار می گیرند و انواع رقص ها را اجرا می کنند که این نوع رقص مختلط را روش ره‌ش به‌له‌ک و خود رقص را  هه‌‌ل په‌رین می گویند. و برگزاری جشنواره سراسری موسیقی بیت و حیران و جشنواره سراسری فرهنگی و ادبی بانوان کشور در فصل بهار.

جمعیت: ۴۷٬۱۱۵ نفر

زبان محلی: کردی سورانی و لهجه (مکریانی)

جاذبه های گردشگری: جاذبه‌ های طبیعی محیطی از جمله (آبشار شلماش در فاصله ۸ کیلومتری شهر، گردنه زمزیران بین سردشت و مهاباد، آبشار رزگه در منطقه آلان، آبشار چکو و تفرجگاه خدرآباد و پردانان و دره گرژال در جاده سردشت به پیرانشهر، دشت وزنه در دامنه کوهستان‌ های قندیل، دشت باژار، تفرجگاه و مصیف زوران، تفرجگاه بیوران و باساوه، کانی گراوان در کیلومتر ۱۵ جاده مهاباد، و وجود ۹۰٬۰۰۰ هکتار جنگل در سطح ناحیه و چشمه سارهای متعدد، آثار تاریخی و باستانی ناحیه(از جمله قلعه باستانی ربط در ۱۵ کیلومتری شهر مربوط به هزاره قبل از میلاد، شهر موساسیر ربط مربوط به دوران مادها، مربوط به دوره اشکانیان در فاصله ۲ و ۳ کیلومتری شمال شهر، محوطه تاریخی ساوان در فاصله ۲۵ کیلومتری شهر، پل قلاتاسیان مربوط به دوره سامانیان، حمام قدیمی در داخل شهر مربوط به دوره عزیزخان موکری وزیر کرد که مربوط به دوران قاجاری است و محوطه‌ های تاریخی متعدد که هنوز در سطح ناحیه شناسایی و کشف نشده‌ اند.

مراکز خرید و بازارها: سردشت دارای سه بازارچه فعال مرزی قاسم رش، کیله و بیژوه در منطقه آلان است، سردشت مبداء صدور کالاهای خارجی به بازارچه‌ ها و پاساژهای شهرهایی چون بانه، مهاباد و پیرانشهر و حتی ارومیه، می‌ باشد.

صنعت حمل و نقل: شهر سردشت دارای جاده مستقیم با شهرهای بوکان، ارومیه، مهاباد، بانه و پیرانشهر می‌ باشد که البته جاده بوکان به طول ۱۰۵ کیلومتر شوسه و فقط ۵۵ کیلومتر از سمت بوکان، آسفالت بوده و بزودی قرار است کامل آسفالته بشود. سردشت دارای جاده آسفالته مناسب با کشور عراق و اقلیم کردستان عراق می‌ باشد. ترمینال سردشت دارای سرویس‌ های منظم روزانه به شهرهای بوکان، ارومیه، مهاباد، نقده، پیرانشهر، اشنویه، مراغه، تبریز، تهران، سقز، و بانه می‌ باشد.

روخانه ها و کوههای اطراف: سردشت در پای کوه گرده سور برروی دشتی بر کنار چشمه آبی رو به شرق مشرف به رودخانه کلو قرارگرفته است. و کوه‌ های مرتفع منطقه سردشت عبارتند از: هوینه مال (جنوب روستای قلعه رهش)، زه ردکه (در منطقه آلان)، سه ری گوم (پشت شهر میرآباد)، ترخان، ابراهیم جلال، کوه نستان، لندی شیخان، برده سپیان و ...

سوغاتی و محصولات: انگور سیاه، عسل، انجیر، گردو، سماق، کالاهای خارجی.

بدترین و بهترین زمان بازدید: بهار و اواخر تابستان بهترین زمان بازدید و زمستان سردترین و بدترین زمان.

منابع:
fa.wikipedia.org
dana.ir
binar.ir
zmziran.persianblog.ir