نام: شهرستان خوی

نام قدیمی: خويي ها شهر خود را "خوي چوخوروXoy çuxuru " مي نامند و معني آن دشتي است که از مناطق همجوار پايين تر است.

استان: آذربایجان غربی

تقسیمات کشوری: درسال ۱۳۸۹ شهرستان خوی از فرمانداری به فرمانداری ویژه ارتقاء یافت. تقسیمات کشوری این شهرستان، بنابرآنچه در نتایج آمارگیری سرشماری سال ۱۳۹۰ کل کشور آمده‌ است، بر حسب بخش، شهر، دهستان و روستا به شرح زیر است:

بخش‌ها: بخش مرکزی، بخش صفائیه (مرکز بخش زرآباد)، بخش ایواوغلی (مرکز بخش ایواوغلی)، بخش قطور (مرکز بخش قطور)

شهرها: شهر خوی، شهر فیرورق، شهر دیزج دیز، شهر ایواوغلی، شهر زرآباد، شهر قطور

مساحت: با وسعتی بالغ بر ۵٬۵۴۸ کیلومتر مربع استان آذربایجان غربی می‌ باشد. 

کوههای اطراف: کوه چله‌خانه در مجاورت این شهرستان قرار دارد و نیز کوه اورین که برای مردم این شهر کوهی با ارزش و تاریخی است. 

رودخانه ها: رود خانه اغ چای از شمال غربی کوههای مرزی ایران و ترکیه از مغرب به مشرق شهرستان خوی با آبیاری مزارع شمالغربی تا مرکان کشیده شده و سد آغ چای بر روی آن جهت آبیاری مناطق مرتفع بسته شده است، رود خانه الند هم از کوههای مرزی ایران و ترکیه سر چشمه می گیرد و از مغرب به مشرق به جهت جنوب شرقی خو ی تغییر مسیر داده تا جلگه ایواوغلی با آبیاری مزارع غربی و جنوب شرقی ادامه دارد، رود خانه قطور از کوههای غربی ایران و ترکیه سر چشمه و از مغرب به مشرق با آبیاری مزارع غربی و جنوب شرق تا جلگه ایواوغلی ادامه دارد، رود غازان چای از کوههای جنوبی خوی سرچشمه و پس از مشروب مزارع جنوبی به طرف مشرق ادامه پیدا میکند .با پوستن رودا لند با رود قطور در منطقه ایو اوغلی وپیوستن غازان چای به آنها و در ادامه مسیر این سه رود تشکیل یک رودخانه را می دهند که در مرکان با رود آغ چای پیوند خورده و در ادامه مسیر ۵ رود زیلبر چای به آنها  پیوسته که مجموعه این  ۵ رودخانه وارد رود ارس گردیده و احداث سد ارس حاصل همین رود خانه ها بوده و پس از ورود به جمهودی آذربایجان به نام رود کورا به دریاچه خزر می ریزند. 

جمعیت: جمعیت شهری بالغ بر ۲۰۰٬۹۵۸ نفر دومین شهر این استان از نظر جمعیت است.

زبان محلی: مردم شهرستان خوی به زبان ترکی آذربایجانی تکلم میکنند.

ارتفاع از سطح دریا: ۱٬۱۴۸ متر

آب و هوا: آب و هوای آن در تابستان گرم و در زمستان بسیار سرد است. آب و هوای این شهرستان در فصل بهار بسیار دلچسب است.

موقعیت جغرافیایی: شهرستان خوی در شمال غربی‌ ترین نقطه ایران و آذربایجان در مرز کشور ترکیه واقع شده‌ است. فاصله خوی از تهران ۷۸۰ و از تبریز ۱۶۵ کیلومتر بوده و با قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم نزدیک‌ ترین شهر به دروازه اروپا (ترکیه) است و مسافت آن با شهر وان در کشور ترکیه از طریق پایانه مرز رازی ۱۲۰ کیلومتر (حدود ۲ ساعت با اتومبیل) است.

وضعیت اقتصادی: در این شهرستان ۱۹۳ هزار کندو وجود دارد که در حدود ۶ هزار تن عسل، معادل ۶۵ درصد عسل تولیدی ۱۳۸۷ در استان آذربایجان غربی و ۲۰ درصد عسل تولیدی کشور را شامل می‌ شود. شهرستان خوی از نظر تولید عسل رتبه نخست را در کشور به خود اختصاص داده‌ است. این شهرستان یکی از مهمترین تولید کنندگان تخمهٔ گل آفتابگردان در سراسر کشور به شمار می‌ آید.

تاریخچه: خوی یکی از کهن‌ ترین مراکز تمدن در شمال غرب ایران و کانون بسیاری از حوادث تاریخی بوده است. پیش از مادها، شهر خوی جزئی از ناحیه باستانی سان‌گی‌ بوتو و بخشی از سرزمین اورارتو بوده است. در دوران باستان، شهر خوی به واسطه حضورش در مسیر جاده ابریشم، اهمیت بالایی داشت.

فرهنگ و هنر: خوی هجدهمین شهرستان فرهنگی تاریخی ایران است. اولین کنگره بین‌المللی شمس تبریزی در خوی در سال ۱۳۸۹ با حضور بیش از ۴۰ بازیگر معروف از خانه سینمای ایران برگزار شد.

اهل خوی از پیشگامان نهضت مشروطیت در آذربایجان و ایران بوده‌ اند و این نیز برخاسته از پیشینه و ساختار فرهنگی شهر بوده‌ است. تاریخ ایجاد اولین مدرسه به شکل امروزین در خوی به سال ۱۸۸۰ میلادی و به‌ وسیله مسیونرهای آمریکایی می‌ رسد؛ که مدرسه خسروی یکی از آثار تاریخی خوی که بازمانده از دوران قدیم است که می‌ توان به آن اشاره کرد. دانشگاه آزاد اسلامی با حدود ۵۳۰۰ دانشجو، دانشگاه پیام نور با حدود ۲۵۰۰دانشجو، دانشکده پرستاری، دانشکده فنی و مهندسی، دانشکده علوم قرانی، حوزه علمیه نمازی، مرکز تربیت معلم و دانشگاه‌های غیردولتی علامه خویی، زرینه و شمس از مراکز علمی - آموزشی شهر به شمار می‌ آیند و دانشگاه دولتی خوی نیز در دست ساخت می‌ باشد.

جاذبه های گردشگری: برج شمس تبریزی، مدفن عارف ایرانی و مراد مولوی، دوره سلجوقی یا صفوی. پل خاتون (خاتین کؤرپوسو)، دوره حکومت دنبلی‌ ها. دروازه سنگی (قالا قاپیسی) دوره ایلخانی. عمارت حکومتی دوره قاجاریه. بازار سرپوشیده: یکی از بازارهای تاریخی ایران محسوب می‌ شود و سبک‌ های معماری صفوی، دنبلی و قاجاری در آن دیده می‌ شود. خانه کبیری‌ ها دوره صفوی یا دنبلی. حمام محمدبیگ دوره دنبلی. دبیرستان خسروی دوره پهلوی. کنسولخانه روسیه، مساجد قدیمی مطلب‌ خان، ملاحسن، شاه، حاجی بابا و خان دوره قاجاری. کلیساهای سورپ سرکیس و ماهلازان، امامزاده سید بهلول از نوادگان امام علی النقی، مقبره آقا میر یعقوب، پل هوایی بزرگ قطور در محور مواصلاتی راه آهن آسیا اروپا. قلعه کوراوغلو و چنلی بئل(کمره مه‌آلود) مشهورش در کوهی نزدیک پل قطور.

آداب و رسوم: آداب و رسوم آنان تلفیقی از آیین‌ های پیش از اسلام و اسلامی است.

رویدادهای مهم: کنگره شمس هر ساله به مدت یک هفته برگزار می شود که مصادف است با ۷ مهر ماه، که از جمله برنامه‌ های فرهنگی شاد و نمایشگاه و کنسرت‌ ها از جمله برنامه‌ های یاد شده در بزرگداشت روز شمس تبریزی مابین شهرهای خوی، تبریز، شیراز، نیشابور  می باشد. جشنواره‌ های تابستانی در خوی همزمان با مسافرت‌ های تابستانی گردشگران به شهرستان خوی و برداشت محصولاتی همچون آفتابگردان، گل محمدی، آلبالو و فرش انجام می‌ شود که گردشگران ضمن بازدید از اماکن تاریخی و اقامت در خوی و دیدن زیبایی‌ های طبیعی و طبیعت بکر می‌ توانند در جشنواره‌ های تابستانی خوی نیز شرکت کنند که از مهمترین آنها می‌ توان به جشنواره آفتابگردان اشاره کرد که بمدت یک هفته در پارک بزرگ ملت خوی با کنسرت‌ هایی مانند گروه رستاک و رقص‌ های محلی هر شب برگزار می‌ شود.

افراد سرشناس: از شخصیتهای معروف این شهرستان می‌ توان به آیت‌ الله العظمی خویی عباس زریاب خویی، محمدامین ریاحی، رحیم نوه سی، ژاله آموزگار، آذر پژوهش، بهروز وثوقی، آتش تقی‌ پور، مینا جعفرزاده، ثریا حکمت، غلام رضا آقازاده، سپهبد کریم ورهرام، علی فتح‌الله‌زاده، سید جواد ذاکر اشاره کرد.

محصولات: عسل، تخمه آفتاب گردان و کدو، فرش ماهی، گردو، نمک(سنگی)، لبنیات و میوه‌ های فصلی  

سوغاتی: عسل، گل محمدی، تخمه آفتابگردان، تابلو فرش، فرش ماهی

غذای محلی: اصلی‌ ترین غذای شهر خوی از دیرباز کباب خوی است که برای چشیدن طعم اصل کباب خوی باید خود را به بازار قدیمی خوی رسانده و در چلوکبابی حاج حسین و حاج علی خود را مهمان کرد تا طعم واقعی کباب اصل خوی را تجربه کرد.

صنایع دستی: فرش بافی، گلیم بافی، جاجیم بافی، جل بافی، مفرش بافی، زیلوبافی، حصیربافی، سبدبافی، ریسندگی الیاف، سفالگری و دست بافته‌ های پشمی

بدترین و بهترین زمان بازدید: بهترین زمان بهار و اواخر تابستان، سردترین و بدترین زمان زمستان

مدت زمان لازم برای بازدید از این شهر: یک الی دو روز

صنعت حمل و نقل: فرودگاه خوی بعنوان دومین فرودگاه استان آذربایجان غربی در مهر سال۱۳۸۳ به بهره‌ برداری رسیده، هم اکنون فرودگاه خوی با توجه به هم‌ مرز بودن با کشور ترکیه شهر وان و داشتن گذرگاه مرزی رازی به عنوان مهمترین دروازه توسعه شمال استان در جابجایی هوایی مسافر می باشد. در مسیر تهران ایستگاه رازی خوی پل قطور که بزرگترین پل راه آهن خاورمیانه است در مسیر راه آهن ایران و ترکیه در نزدیکی خوی ساخته شده‌ است. خوی همچنین دارای ترمینال و اتوبوس خط واحد و تاکسی است.

منابع:

fa.wikipedia.org

khoy.ir

noonghalam.blogfa.com

khoykids.com