نام: خداآفرین

استان: آذربایجان شرقی

تقسیمات کشوری: طبق آخرین تقسیمات کشوری شهرستان خداآفرین دارای سه بخش به نام‌های مرکزی (شامل دهستان‌های کیوان و بسطاملو)، گرمادوز (شامل دهستان‌های گرمادوز غربی و گرمادوز شرقی) و منجوان (شامل دهستان‌های منجوان غربی، منجوان شرقی و دیزمار شرقی)، این شهرستان به مرکزیت خمارلو و دارای 204 آبادی می‌باشد.

مساحت:  1525 كیلومتر مربع (3.3 درصد مساحت استان)

کوههای اطراف: خداآفرین در شمال شرقی استان آذربایجان شرقی بین رشته کوههای جنگلی قره داغ (ارسباران) و رشته کوههای قفقاز واقع شده است.

رودخانه ها: رود مرزی ارس

جمعیت: براساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسكن در سال 1390، جمعیت شهرستان خداآفرین در حدود 34977 نفر (0.9 درصد جمعیت استان) و جمعیت مرکز این شهرستان 1659 نفر برآورد شده است. جمعیت شهری این شهرستان 1659 نفر و جمعیت روستایی آن 33318 نفر و تعداد خانوار آن 8212 خانوار است.

زبان محلی: ترکی آذری

آب و هوا: اقلیم کلی شهرستان خداآفرین نیمه خشک و سرد می باشد و تنها قسمت کوچکی از ارتفاعات فوقانی و حاشیه رود ارس دارای اقلیم خشک و سرد می باشند.

موقعیت جغرافیایی: از سمت شمال با کشور جمهوری آذربایجان، از سمت شرق با استان اردبیل، از سمت غرب با شهرستان جلفا و از سمت جنوب با شهرستان‌های کلیبر و ورزقان هم‌مرز است.

وضعیت اقتصادی: با وجو سد بزرگ خداآفرین، جنگل‌ها و مراتع وسیع و اراضی مستعد کشاورزی، پایه اقتصاد این شهرستان کشاورزی و دامداری است و اکثر اهالی آن در این بخش مشغول به فعالیت هستند. همچنین با تاسیس منطقه آزاد تجاری- صنعتی ارس که بخشی از آن در محدوده شهرستان خداآفرین واقع شده زمینه برای فعالیت‌های اقتصادی، تجاری و سرمایه‌گذاری در این شهرستان فراهم شده است.

تاریخچه: خداآفرین تا سال 1389 یکی از بخش‌های شهرستان کلیبر بود که در اواخر این سال با مصوبه هیأت دولت از این شهرستان جدا و به فرمانداری ارتقا یافت. خداآفرین بدون شک از مناطق قدیمی محسوب می شود با مراجعه به آثار کشف شده و منابع تاریخی می توان به قدمت دیرینه این منطقه اشاره کرد وجود پل‌های خداآفرین بر اساس استنادهای تاریخی ما را به دوران قبل از میلاد مسیح می‌برد، عده‌ای هم عقیده براین دارند که خداآفرین جزوی از خواستگاه قوم رس (اقوامی که در قرآن اشاره شده است) و مجموعاً بیش از صد شهر در حوالی رود ارس وجود داشته است واین منطقه تحت سلطنت قوم اورارتو بوده که بر مناطق ارمنستان کنونی، قسمتی از آناتولی، آذربایجان و قفقاز حکم فرمایی داشته اند. استقرار دائمی انسان از هفت هزار سال قبل در حفاری های باستان شناسی بخش هایی از شهرستان خداآفرین مشخص شده و روند این استقرار علاوه بر دوره کالکولیتیک در دوره مفرغ، عصر آهن، دوره تاریخی و اسلامی ادامه داشته است.

فرهنگ و هنر: این منطقه و کلا ارسباران خواستگاه موسیقی محلی عاشیق میباشد که استادان پیشکسوتی در این زمینه به فعالیت پرداخته اند. همچنین این منطقه مرزی محل اسکان ارمنی ها نیز بوده و به همین دلیل آثاری از ارمنی ها در این منطقه باقی مانده است.

جاذبه های گردشگری: پل‌های تاریخی خداآفرین، برج شش ضلعی قارلوجه (واقع در قشلاق قارلوجه در کنار رود ارس)، عمارت تاریخی آینالو (باقیمانده از دوران قاجاریه)، کانتور وینق (در ورودی ده وینق و بربلندی کوهی که به رود ارس و قسمت قره داغ و راههای ساحلی ارس اشراف دارد)، تفرجگاه آینالو
از دیگر ابنیه های تاریخی این سرزمین زیبا می توان به غار باستانی وایگان و تپه باستانی خمارلو اشاره کرد.

آداب و رسوم و رویدادهای مهم: جشنواره سالانه انار در روستای مردانقم

افراد سرشناس: عاشق رسول قربانی- کریم پاشا بهادری- عاشق چنگیز مهدی پور- آندره آغاسی- عاشیق عبدالعلی نوری-

محصولات: محصولات ارگانیک  انجیر، انار، گردو، زغال اخته، توت، انگور، گندم، جو، نخود

سوغاتی: انار، فرآورده های زغال اخته و انار

غذای محلی: آش زغال اخته، آبگوشت، انواع حلوا

صنایع دستی: ورنی بافی شاخص ترین صنایع دستی "خدا آفرین" است

پوشش گیاهی: کلا منطقه ارسباران از نظر گياهشناسي بطور كلي جزء ناحيه اصلي اروپ - سيبري و بخش فرعي تر آن با نام هيركانين است كه از مغرب تا ارسباران و از مشرق تا جنگل هاي گلستان ادامه دارد و مساحت آن با درنظر گرفتن جنگل هاي ارسباران به 3 ميليون هكتار مي رسد. جنگل هاي ارسباران يا قراچه داغ كه در آذربايجان شرقي قرار گرفته است جزو جنگل هاي نيمه مرطوب بوده كه از جامعه بلوطستان و مشتقات آن، با درختان غالب اوري و ممرز تشكيل مي شود. پوشش گياهي در دو طرف رودخانه در ساحلهاي ايران و آذربايجان نسبتاً متنوع مي باشد. پوشش گياهي شامل نيزار، بوته زار و در برخي مناطق پوشش درختچه هاي گز مي باشد.

جانوران بومی و مهاجر: آهو ،مارال ،قوچ ، میش ارمنی ،کل و بز ،پلنگ ،خرس قهوه ای و گونه های مختلفی از پرنده میباشد. ماهی های رود ارس: قزل آلا، سگ ماهی، زردپر و...

بدترین و بهترین زمان بازدید: بهار و تابستان و اوایل پاییز بهترین زمان است. زمستان برای برخی این منطقه سرد بوده ولی برای مشتاقان مناظر زمستان، مناسب است.

مدت زمان لازم برای بازدید از این شهر: یک الی دو روز

مسیر دسترسی: این شهرستان در شمال شرقی استان آذربایجان شرقی به فاصله 220 کیلومتری تبریز و در بین رشته کوه های جنگلی قره داغ و رشته کوه های قفقاز واقع است.

نکات امنیتی منطقه مرزی: اگر همپای رود ارس مسافرت می‌کنید، توجه داشته باشید که برای گرفتن عکس یادگاری با این رود پر پیچ و خم نباید خودرو خود را متوقف کرده و پیاده شوید، اینجا منطقه‌ای مرزی است و شما اجازه توقف یا عکسبرداری ندارید. برای حفظ آرامش سفرتان هم که شده به این نکته دقت کنید.

تورلیدر مناسب برای این شهر: تریپ یار، آقای سعید علیزاده

دارای گواهینماهه جهانگردی و گردشگری از سازمان میراث فرهنگی. سابقه تورگردانی و فعالیت در زمینه ها گردشگری به مدت ۲ سال. معرفی شده به عنوان تورلیدر در کتاب ایرانگردی دکتر پیتر کربر از آلمان.

منابع:
استانداری آذربایجانشرقی
دانشگاه آزاد واحد خدا آفرین
fa.wikipedia.org
irna.ir