نام: جلفا

استان: آذربایجان شرقی

تقسیمات کشوری: طبق آخرین تقسیمات کشوری شهرستان جلفا دارای دو بخش به نام‌ های مرکزی (شامل دهستان‌ های شجاع، ارسی و داران) و سیه‌ رود (شامل دهستان‌ های دیزمار غربی و نوجه‌ مهر)، سه نقطه شهری به نام‌ های جلفا، هادی‌ شهر و سیه‌ رود و 61 آبادی می‌ باشد.

کوههای اطراف: کوهستان کیامکی، كوه گئچي قالاسي

رودخانه ها: رود مرزی ارس

مساحت: 1670 كیلومتر مربع (3.7 درصد مساحت استان)

جمعیت: براساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسكن در سال 1390، جمعیت شهرستان جلفا در حدود 55166 نفر (1.5 درصد جمعیت استان) و جمعیت مرکز این شهرستان 5628 نفر برآورد شده است. جمعیت شهری این شهرستان 37756 نفر و جمعیت روستایی آن 17410 نفر و تعداد خانوار آن 16128 خانوار است.

زبان محلی: ترکی آذری

ارتفاع از سطح دریا: شهر جلفا درارتفاع 704 متري از سطح درياهاي آزاد واقع شده است و از اين نظر در بين شهرهاي استان آذربايجان شرقي كمترين ارتفاع را به خود اختصاص داده است.

آب و هوا: اقلیم کلی شهرستان جلفا نیمه خشک و سرد می باشد و تنها قسمت کوچکی از ارتفاعات فوقانی و حاشیه رود ارس دارای اقلیم خشک و سرد می باشند.

موقعیت جغرافیایی: جلفا  در 120 كیلومتری تبریز و به صورت نوار باریکی در مرز شمالی ایران واقع شده است. این شهرستان از سمت شمال با کشورهای جمهوری ارمنستان و جمهوری خودمختار نخجوان، از سمت شرق با شهرستان خداآفرین، از سمت غرب با استان آذربایجان غربی و از سمت جنوب با شهرستان‌های ورزقان و مرند هم‌ مرز است

وضعیت اقتصادی: شغل اکثر ساکنین این شهر کشاورزی و دامداری است. البته به‌ دلیل مرکزیت و اداری بودن جلفا و وجود ادارات مختلف دولتی و خصوصی در آن، عده‌ای نیز به‌کار در اینگونه مراکز مشغول شده‌ اند. منطقه آزاد ارس که بخش بزرگی از آن در شهرستان جلفا واقع شده با برخورداري از مرز مشترك با كشورهاي آذربايجان، ارمنستان و جمهوري خودمختار نخجوان و وجود خطوط ارتباطي با اروپا و منطقه قفقاز، ‌تركيه و حوزه مديترانه و قرارگيري در كريدورهاي بين المللي حمل و نقل، پيشينه تاريخي اقتصادي قابل توجه، اقليم مناسب، منابع غني آب، مراتع و ذخيره‌گاه‌ هاي جنگلي، قابليت‌ هاي توسعه گردشگري در زمينه هاي تاريخي، فرهنگي و طبيعي و ورزشي بين-المللي و پتانسيل بالاي رشد و توسعه صنعتي، معدني، كشاورزي، خدماتي و علمي و آموزشي به طور بالقوه نقش حائز اهميتي را در ارتباط با چشم انداز بيست ساله به خود اختصاص داده است.

تاریخچه: قدمت این منطقه همانند دیگر نقاط آذربایجان به سه هزار سال پیش و شاید بیشتر از آن بر می گردد که گواه آن آتشکده معروف به " کول تپه " در هادیشهر از توابع شهرستان جلفا میباشد که قدمت آن به قرن پنجم قبل از میلاد برمیگردد. در طول تاریخ ساکنان این شهر ارمنی بوده اند و در دوران صفویه به کار پرورش کرم ابریشم و حریر بافی شهرت داشتند  و با توجه به این که آذربایجان در مسیر جاده ابریشم بود از این راه سود فراوانی کسب می کردند. پس از این که شاه عباس اول پایتختی ایران را از تبریز به اصفهان منتقل کرد ساکنان شهر جلفا را نیز به اصفهان کوچاند وشهری به همین نام در آنجا ایجاد کرده و آنهارا اسکان داد.شهر جلفا در شمال غرب استان آذربایجان شرقی دروازه ایران به کشور های قفقاز و ماورای قفقاز از اهمیت سیاسی خاصی برخوردار می باشد و با قرار گیری در مسیر های شاه راه های بین المللی جاده ای ریلی اروپا با قفقاز وآسیای میانه و جنوبی غربی آسیا با جنوب شرقی آسیا قرار گرفته است.موقعیت ممتاز و ویژه جغرافیایی و اقتصادی جلفا و شرایط مساعد آب و هوایی, رودخانه پرآب ارس ,وجود امکانات گمرکی و حمل و نقللی و نزدیکی به شهر متروپل تبریز، وجود آثار تاریخی و دیدنی مشهور در شهرستان جلفا باعث گردیده این منطقه در طول تاریخ همواره مورد توجه سرمایه گذاران ،تاجران و بازرگانان قرار گیرد.قبل از فروپاشی شوروی سابق در زمان جنگ تحمیلی عراق علیه جمهوری اسلامی ایران گمرک جلفا از جکله فعال ترین گمرکات کشور بود که روزانه 300 واگن(1500) تن کالا وارد کشور و هر روز جهت حمل محصولات وارده به نقاط داخلی کشور بیش از 1000 دستگاه کامیون وارد جلفا می شد که با بروز مناقشه قره باغ بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان خط راه آن ایران با مسکو به کلی مسدود و شهرستان جلفا حتی منطقه شمالغرب کشور با  بحران های شدید قابل لمس اقتصادی و خدماتی موجه شدندشروع مناسبت تجاری و اقتصادی ایران با کشور های همسایه شمالی از یک طرف و گسترش و توسعه مناسبت ها و باز شدن بازار های تجاری در قفقاز بر روی تجا رایرانی اهمیت جلقفا را در تفویض نقش های تجاری و صنعتی مجدداً احیا نمود. بنا بر ارزیابی‌های صورت گرفته از سوی دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد ایران، منطقه آزاد ارس، پس از منطقه آزاد کیش، دومین منطقه آزاد توسعه یافته و در حال رشد کشور است.

امکانات ویژه منطقه تجاری ارس: تاکسی هوایی. برای نخستین بار در ایران، تاکسی هوایی (به انگلیسی: Air taxi) بین تبریز و منطقه آزاد ارس راه‌اندازی شده‌است. این امکان برای تردد سرمایه‌گذاران و گردشگران به این منطقه در زمان ۴۰ دقیقه به وجود آمده که بر این اساس در باند تازه تأسیس منطقه آزد ارس در جوار دشت گلفرج، دو فروند هلیکوپتر فراهم شده‌ است.

معماری: معماری ارمنی نیز در این منطقه رواج بسیار داشته است. همچنین در روستای اشتبین معماری دوره صفوی هنوز مشهود است. معماری سایر دوره ها در مناطق مختلف تاریخی این شهرستان دیده میشود.

فرهنگ و هنر: این منطقه از مناطق ارمنی نشین استان محسوب میشد و به همین دلیل کلیسا های متعددی در این شهر و منطقه معروف به " دره شام "  وجود دارد. بعد از کوچ مسلمان ها به این منطقه در کنار هم با صلح و دوستی می زیسته اند که بقایای خانه های ارامنه و مسلمانان و همچنین قبرستان آنها در این منطقه مشاهده میشود.

جاذبه های گردشگری: حمام جلفا، کلیسای سنت‌ استپانوس (واقع در 26 كيلومتري غرب جلفا)، پل ضیاءالملک نخجوانی)، آبشار آسياب خرابه (واقع در 27 كيلومتري هادي‌شهر در حاشيه رود ارس)، امامزاده شعيب دوزال، امامزاده سيد محمد نوجه‌مهر (از نوادگان امام موسي كاظم(ع))، روستای کردشت (شامل مجموعه تاریخی و حمام كردشت)، روستای اوشتبین (روستای پله‌ای)، منطقة حفاظت‌شده ارسباران (با وسعت 72 هزار هكتار در كناره هاي جنوبي رود ارس)

افراد سرشناس: ابوالقاسم نباتی شاعر نامدار آذربایجانی، کلنل محمد تقی خان  پسیان

محصولات: در باغات و مناطق روستایی انار، توت، انگور، انجیر و گلابی، زردآلو، گیلاس، آلبالو، سیب و میوه های دیگر بعمل می آید.گندم، جو، نخود، و... نیز در این منطقه کشت میشود. تولید ابریشم هنوز در این منطقه رایج است.

سوغاتی: در سفر به روستاهای این منطقه انواع میوه های منطقه، فرآورده های انار مثل لواشک، رب انار که با سلیقه خاصی تهیه شده و بعلت مرغوبیت انارهای منطقه خوش طعم است، همچنین عسل، خشکبار و.. را میتوانید تهیه کنید.

غذای محلی: قورود قيله، اوماج حالواسی یا حلوای اوماج

صنایع دستی: ورنی بافی، قالیبافی، قلم زنی به سبک تبریز، سفال

پوشش گیاهی: منطقه جلفا و ارسباران از نظر گياهشناسي بطور كلي جزء ناحيه اصلي اروپ - سيبري و بخش فرعي تر آن با نام هيركانين است كه از مغرب تا ارسباران و از مشرق تا جنگل هاي گلستان ادامه دارد و مساحت آن با درنظر گرفتن جنگل هاي ارسباران به 3 ميليون هكتار مي رسد. جنگل هاي ارسباران يا قراچه داغ كه در آذربايجان شرقي قرار گرفته است جزو جنگل هاي نيمه مرطوب بوده كه از جامعه بلوطستان و مشتقات آن، با درختان غالب اوري و ممرز تشكيل مي شود. پوشش گياهي در دو طرف رودخانه در ساحلهاي ايران و آذربايجان نسبتاً متنوع مي باشد. پوشش گياهي شامل نيزار، بوته زار و در برخي مناطق پوشش درختچه هاي گز مي باشد. شقایق زینت بخش دشتهای جلفا در فصل بهار است.

جانوران بومی و مهاجر: در کوهستان کیامکی یوزپلنگ، گوزن و بز وحشی و منطقه حفاظت شده ارسباران زیستگاه گونه های جانوری همچون آهو ،مارال ،قوچ ،میش ارمنی ،کل و بز، پلنگ، خرس قهوه ای و گونه های مختلفی از پرنده میباشد. ماهی های رود ارس: قزل آلا، سگ ماهی، زردپر و...

بدترین و بهترین زمان بازدید: بهار و تابستان بهترین زمان است. زمستان برای برخی این منطقه سرد بوده ولی برای مشتاقان مناظر زمستان مناسب است.

مدت زمان لازم برای بازدید از این شهر: بستگی به میزان بازدید شما از مناطق گردشگری و تاریخی این منطقه یک الی سه روز کافیست.

مسیر پیشنهادی: شهر جلفا در ۲ کیلومتری جنوب جلفای نخجوان، ۹ کیلومتری شمال هادی‌شهر، ۲۹ کیلومتری غرب سیه‌رود، ۶۹ کیلومتری جنوب شرق پلدشت، ۷۱ کیلومتری شرق قره‌ضیاءالدین، ۱۲۰ کیلومتری شمال شرق خوی و ۱۵۰ کیلومتری شمال غرب تبریز واقع شده‌است.شهر کوچک و مرزی جلفا در حاشیهٔ جنوبی رودخانهٔ ارس و در شمال غرب استان آذربایجان شرقی واقع شده است.

نکات امنیتی منطقه مرزی: اگر همپای رود ارس مسافرت می‌کنید، توجه داشته باشید که برای گرفتن عکس یادگاری با این رود پر پیچ و خم نباید خودرو خود را متوقف کرده و پیاده شوید، اینجا منطقه‌ای مرزی است و شما اجازه توقف یا عکسبرداری ندارید. برای حفظ آرامش سفرتان هم که شده به این نکته دقت کنید.

مراکز خرید شهرستان جلفا:
مجتمع تجاری 248 واحدی آراز 
بازار روس ها: جلفا- خيابان پل چوبي
مجتمع تجاری ولی عصر (عج): فلکه عاشورا خیابان پل چوبی
پاساژ نیلوفر آبی: فلکه عاشورا خیابان پل چوبی
پاساژ شمس تبریزی: خیابان شمس تبریزی
پاساژ امیر: فلکه عاشورا خیابان ولایت فقیه
پاساژ صبا: فلکه عاشورا خیابان ولایت فقیه
مجتمع تجاری صدف: فلکه عاشورا خیابان ولایت فقیه
مجتمع تجاری صاحب الزمان(عج): که توسط شهرداری در حال ساخت و تجهیز میباشد.

تورلیدر مناسب برای این شهر: تریپ یار، آقای علیزاده
دارای گواهینماهه جهانگردی و گردشگری از سازمان میراث فرهنگی.
سابقه تورگردانی و فعالیت در زمینه ها گردشگری به مدت ۲ سال. معرفی شده به عنوان تورلیدر در کتاب ایرانگردی دکتر پیتر کربر از آلمان.

منابع:

استانداری آذربایجانشرقی
goaras.ir
irancities.ir
viranbagh.blogfa.com