نام استان: چهارمحال و بختیاری

وجه تسمیه: نام چهارمحال و بختیاری اشاره به دو بخش منطقه چهارمحال و منطقه بختیاری دارد. چهارمحال بخشی روستانشین میان اصفهان و منطقه ایل نشین بختیاری بود. محال جمع مکسر کلمه محل به معنی ناحیه و مکان است. منطقه بختیاری نیز که از دیر باز کوچ گاه ایل بزرگ یختیاری بوده و هست.

مرکز استان: شهرکرد

تاریخچه: منطقه چهارمحال دارای پیشنه‌ای کهن است. قدمت این استان به حدود ده هزار سال قبل بر می‌ گردد. تپه اسکندری اولین و بزرگترین اثر ملی استان چهارمحال و بختیاری محسوب شده و به صورت دولت شهری کهن در غرب هفشجان قرار دارد. با شروع دوره مس و سنگ یعنی ۵ تا ۷ هزار سال پیش عملاً انسان ‌های ساکن در منطقه چهارمحال مشغول به کار کشاورزی گردیده و به تولید مواد غذایی پرداختند. از ۵۰۰۰ سال قبل مانند دیگر مناطق، دوران نگارش یا دوران تاریخی آغاز شد. در این رابطه کشف نمونه‌ های سفال لب واریخته ارتباط این منطقه را با مناطق خوزستان و بین‌النهرین و آغاز نگارش در استان را مورد تأیید قرار می ‌دهد. سرزمین کنونی بختیاری نیز هزاران سال است که سکونت‌ گاه گروه‌ های مختلف انسانی می ‌باشد. منابع و امکانات طبیعی از قبیلِ آب، جنگل، مراتع، بارندگی مناسب، آبگیرهای فراوان و درّه‌ های مستعد برای کشاورزی، این سرزمین را به یکی از بهترین زیستگاه‌ ها و محل تجمع و سکونت گروه‌ های انسانی در گذشته تبدیل نموده بود. سرزمین بختیاری در غرب منطقه فارس و ترک نشین چهارمحال قرار دارد. چهارمحال و بختیاری تا قبل از سال ۱۳۳۲ خورشیدی در قالب شهرستان شهرکرد و بختیاری از شهرستانهای استان اصفهان به شمار می ‌آمد. هفشجان مرکز سابق چهارمحال تا پایان عصر صفوی، شهر کیان مرکز چهارمحال در دوره افشاریه، چالشتر مرکز چهارمحال در دوره زندیه و اواسط قاجاریه و شهرکرد یا دهکرد سابق مرکز استان از دوره پهلوی و بطور رسمی از سال ۱۳۵۲ مرکز استان چهارمحال و بختیاری می ‌باشد. منطقه بختیاری استان چهارمحال و بختیاری نیز در واقع بخش ییلاقی قوم بختیاری است که اکثراً کوچ رو هستند.

موقعیت جغرافیایی استان: استان چهارمحال و بختیاری از جمله مناطق کوهستانی فلات مرکزی ایران محسوب می‌ گردد و بین ۳۱ درجه و ۹ دقیقه تا ۳۲درجه و ۳۸ دقیقه عرض شمالی و ۴۹ درجه و ۳۰ دقیقه تا ۵۱ درجه و ۲۶ دقیقه طول شرقی گرینویچ قرار دارد. این استان از شمال و شرق به استان اصفهان، از غرب به استان خوزستان، از جنوب به استان کهگیلویه و بویراحمد و از سمت شمال غربی به استان لرستان محدود است.

مساحت استان: ۱۶٬۴۲۱ کیلومتر مربع

ارتفاع از سطح دریا: میانگین ارتفاع در استان چهارمحال و بختیاری حدود ۲۱۵۳ متر است و به همین خاطر استان چهارمحال و بختیاری را بام ایران می ‌دانند.

تقسیمات استان: بر اساس آخرین تقسیمات سیاسی کشور، استان چهار محال و بختیاری دارای دارای ۹ شهرستان، ۴۰ شهر، ۲۵ بخش و ۵۰ دهستان است.

شهرستانهای استان: شهرستان‌ های این استان عبارتند از:شهرکرد، بروجن، لردگان، فارسان، اردل، کیار، سامان، بن و کوهرنگ.

ارتفاعات و کوههای مهم استان: استان چهارمحال و بختیاری دارای ۱۶ قلهٔ مرتفع با ارتفاع بیش از سه هزار و ۵۰۰ متر مربع است. «زردکوه» دومین کوه بلند رشته کوه زاگرس (پس از کوه دنا) در این استان قرار گرفته‌ است. مرتفع‌ ترین کوه‌ های این استان عبارتند از: زردکوه، شاه شهیدان، کوه سوخته، گره، فردان، میلی، کلار، ونک، کاکلک، جهان بین

منابع آب و رودهای مهم: ریزشهای جوی و برف و باران درکوه‌ های این استان منشاء معروفترین رودخانه‌ های دائمی جنوب غربی و مرکزی ایران یعنی کارون و زاینده رود هستند و آبخیزهای این دو رودخانه را به ترتیب ۱۳۸۰۰ و ۲۷۲۰ کیلومتر مربع شامل می ‌شود. زاینده رود تنها رودخانه دائمی فلات مرکزی ایران بوده و کارون نیز بزرگترین رودخانه ایران است. در این استان چشمه‌ های مختلفی نیز وجود دارد که علاوه بر ایجاد جاذبه ‌های گردشگری و زیبایی ‌های طبیعی زمینه مناسبی را برای ایجاد کارخانه‌ های آب معدنی فراهم کرده ‌است.

گیاهان و جانوران استان: بالغ بر 923 گونه گياهي با ارزش و 294 گونه جانوري در این استان شناسایی شده اند.  جنگلهای استان چهار محال و بختیاری در گروه جنگلهای غرب و جنوب غرب کشور قرار می‌ گیرند. بخش زیادی از این جنگل‌ ها در پنج منطقه بازفت، اردل، ناغان، لردگان، دوراهان و فلارد قرار دارند. این جنگل ‌ها با مساحتی در حدود ۳۰۷ هزار هکتار به صورت نواری از کوه‌ های بازفت در شهرستان کوهرنگ به سمت کوه‌ های فلارد در شهرستان لردگان کشیده شده ‌اند. پوشش عمدهٔ جنگلی این مناطق، تقریباً ۹۸ درصد، بلوط غرب است. لاله های واژگون از گلهای بومی این استان هستند که خواهان زیادی دارند.

اقتصاد استان: هرچند استان چهار محال و بختیاری در زمینه کشاورزی، باغداری و دام داری در سطح کشور مطرح تر است اما از نظر صنعتی نیز از رونق خوبی برخوردار است.

محصولات کشاورزی: استان چهارمحال و بختیاری به سبب موقعیت جغرافیایی ویژه و در اختیار داشتن منابع آبی غنی یکی از مساعد ترین مناطق برای کشت، پرورش و تولید بادام در ایران است. استان چهار محال و بختیاری با تولید بیش از ۲۰ درصد از مجموع محصول بادام کشور، رتبه اول تولید بادام در ایران را به خود اختصاص داده ‌است. بیشتر باغ ‌های بادام این استان در شهرستان شهرکرد و اطراف شهر سامان قرار دارند.

فرهنگ و آداب و رسوم: وجود 3 قوم اصيل در استان چهارمحــال  و بختيـاري (بختياري، فارس، ترك قشقایی) تنوعي از فرهنگ هاي مختلف را در اين استان بوجود آورده است. زندگي كوچ نشيني و آيين و فرهنگ بختياري و قشقایی همراه با لباس محلي اقوام مختلف، آيين هاي محلي (بازي هاي بومي- محلي، مراسمات عروسي و عزاداري، رسوم و..)  دركنار زبان لري، فارسي و تركي تنها گوشه اي از اصالت فرهنگي اين ديار را به نمايش گذاشته است. از نظر موسيقي نیز اين استان بسیار غنی بوده و عموما به دو گونه است که هر يك ويژگي هاي خاص خود را دارد. موسيقي و شعر در ايل بختياري پيوند جاودانه‌اي با زندگي ايلي يافته و مقام‌ هاي موسيقي ايل بختياري به نام «بيت» معروف هستند.

صنایع دستی: متنوع ترين و بيشترين صنايع دستي در اين استان توسط عشاير بختياري تهيه مي شوند ولي مرغوب ترين آنها توسط صنعت كاران شهري ساخته و عرضه مي شوند. هنرهاي دستي هم چون بافت انواع قالي هاي محلي، گليم، جاجيم، حرير بافي، كرباس بافي، چوقاي محلي، پشتي، خورجين، سياه چادر، نمكدان، سفره، ريس، خور، كلاه، دستكش، پلاس، كمچه دان، جل، بافت حور و طناب، نمد مالي، كلاه مالي، تخت كشي، منبت كاري، خاتم كاري، قفل سازي، صنايع فلزي و دستي مانند اسلحه سازي، گيوه دوزي، ريسندگي پشم و مو، منجوق دوزي، پولك دوزي، لچك دوزي، قفل سازي و انواع بافته هاي خانگي نظير كلاه نمدي كه توليد آنها به طور عمده براي مصارف خانوارهاي عشايري و روستايي صورت مي گيرد، عبا، نمد، گهواره و كوبه درب اشاره كرد. صنعت كليچه و كلاه و جليقه و يا پونچه بافي نيز همواره در ميان عشاير و نواحي اطراف آنان رايج بوده است.

جاذبه های مهم گردشگری: بيش از 630  اثر ثبت شده در فهرست آثار ملي (589 اثر تاريخي، 4 اثر طبيعي، 41 اثر معنوي) و 4500 اثر در این استان شناسايي شده است. شیرهای سنگی، روستای سرآقا سید، رفتینگ رودخانه ارمند، گردشگاه چشمه زنه هفشجان، تالاب بین‌المللی چغاخور، چشمه سرداب رستم‌ آباد، چشمه‌ دیمه، چشمهٔ کوهرنگ، چشمه‌ برم، آبشار آتشگاه، قلعه چالشتر، قلعه سردار اسعد، پل هوره، گرداب بن، آبشار شیخ علیخان و...از جاذبه های گردشگری این استان میباشند.

جمعیت: جمعيت استان در سال 1390،  895263 نفر بوده است.

زبان: زبان‌ های بختیاری، فارسی و ترکی در میان ساکنان این استان رایج است. در مرکز استان، هفشجان، بروجن، فرخ شهر و برخی دیگر از شهرهای استان به زبان فارسی با لهجه خاص خود صحبت می ‌کنند. لهجه ‌های دهکردی، هوشگانی، اورجنی و قهفرخی مخصوص شهروندان این استان می‌ باشد که از ریشه فارسی پهلوی است و در آن لغات ترکی و عربی زیادی وجود ندارد. زبان ترکی قشقایی نیز بیش از ۱۲ درصد جمعیت ساکنین استان را شامل می ‌شود. به طور خاص مردم شهرهای شهر کیان، بلداجی، سامان، بن، فرادنبه و جونقان به زبان ترکی صحبت می‌ کنند.

غذاهای محلی: کباب بختیاری، پرورد دوغ، اُماج، كال جوش، کاچی شیر، خاله بي‌بي، فتیر، آگِردَگ، آش مصطفی، آبگوشت محلی، کوفته، انواع نان. آش «شنگ و موچه» نیز یکی از غذاهای مخلی استان چهار محال بختیاری است که  بیش از ۳۰۰ سال است که در این استان تهیه میشود. دلیل رواج و ماندگاری این آش تا کنون به دلیل خاصیت درمانی آن و استفاده از گیاهان منطقه چهارمحال بختیاری است. “علف پخته” ، “علف ماستی” (مخلوط با ماست) و تلیکه نیز از دیگر غذاهای محلی این منطقه است. شله بریان، اشکنه، آب ترشی، آب دیز، پیه به جگر (جیر)

سوغات: گز، عسل طبيعي، محصولات زراعي و باغي، گياهان داروئي و غذايي، صنایع دستی، فرش و ...

پیش شماره و شماره اداره گردشگری: 33346708 038
    
بهترین زمان بازدید: بهار
 

منابع
میراث فرهنگی استان چهارمحال و بختیاری
fa.wikipedia.org
mehrnews.com
bameiran.tebyan.net
anahidnews.com