نام استان: فارس

نام قدیم: فارس در کتیبه‌ های هخامنشی به صورت پارسه و در نوشته ‌های یونانی به شکل پرسیس آمده و فارس و فارسی شکل عربی شده پارس و پارسی هستند.

مرکز استان: شیراز

تاریخچه: اين استان، حداقل پنج هزار سال پیش مهد تمدن بوده و تمدن عیلام بخشی از تاریخ این منطقه نیز میباشد. در دوران بعد مركز امپراتوريهاي بزرگي مانند هخامنشيان و ساسانيان بوده است. پيش از اسلام دو پادشاه بزرگ ايراني به نامهاي «كورش» و «اردشير بابكان»، از اين ناحيه برخاستند و سلسله هاي بزرگ هخامنشيان (به پايتختي «پاسارگاد» و «تخت جمشيد») و ساسانيان (به پايتختي «فيروزآباد») را پديد آوردند. از شهرهای مهم ایران باستان که در این خطه واقع شده بودند، میتوان به شهر استخر که از شهرهای مهم دوران ساسانی بود، و همچنین شهر به‌آمدکباد که توسط  قباد یکم ساسانی در نزدیکی بهبهان بنا شده بود اشاره نمود. شاپور اول ساسانی نیز در ناحیهٔ پارس شهر و کاخی بنام بیشاپور یا بهشاپور بنا نهاد که اکنون ویرانه‌ های این شهر در ۲۰ کیلومتری کازرون دیده میشود. استان فارس در دوره ساسانیان شامل استان فارس کنونی، یزد، حاشیه خلیج فارس و جزایر آن و بخشی از خوزستان کنونی بوده است که  طی حملات اعراب بین سالهای ۶۴۰–۶۵۳ میلادی که از بصره سازماندهی می ‌شد به تسخیر درآمد. پس از اسلام نيز اين استان مركز سلسله هاي ديلميان، اتابكان، آل بويه و زنديه بوده و در دوران قاجار نيز از مراكز مهم حكومتي بوده است.

موقعیت جغرافیایی استان: فارس از شمال با استان اصفهان، از خاور با استان های یزد و کرمان، از جنوب با استان هرمزگان و از باختر با استان های کهگیلویه و بويراحمد و بوشهر هم مرز است.

مساحت استان: حدود ۱۲۲٬۶۰۸ کیلومتر مربع

تقسیمات استان: بر اساس تقسیمات کشوری اردیبهشت ‌ماه سال ۱۳۹۰ خورشیدی، استان فارس به ۲۹ شهرستان، ۱۰۰ شهر، ۸۳ بخش و ۲۰۴ دهستان تقسیم شده ‌است.

شهرستانهای استان: اين استان داراي شهرستانهای آباده، ارسنجان، استهبان، اقليد، بوانات، پاسارگاد، جهرم، خرمبيد، خُنج، داراب، رستم، زريندشت، سپيدان، سروستان، شيراز (مركز استان)، فراشبند، فسا، فيروزآباد، قير و كارزين، كازرون، گراش، لار، لامرد، مرودشت، ممسني، مُهر، نيريز، خرامه و کوار مي باشد.

آب و هوا و شرایط اقلیمی: آب و هوای استان فارس در نقاط مختلف این استان به سه دسته کوهستانی، معتدل و گرم تقسیم می ‌شود. آب و هوای فارس در شمال سرد، در نواحی مرکزی زمستانها معتدل و بارانی و تابستان ها گرم و خشک و در جنوب و جنوب خاوری زمستانها معتدل و تابستان ها بسیار گرم است.

ارتفاعات و کوههای مهم استان: ارتفاعات فارس به چهار گروه شمالی، مرکزی، جنوبی و غربی تقسیم می شوند و به ترتیب در گروه شمالی کوه «عظمت» با گردنه «کولی کُش»، در گروه مرکزی کوه «مهارلو» تا «خرمن کوه» فسا، در گروه جنوبی كوه «داراب» و «بالنگستان» و در گروه غربی کوه «قره داغ» و ارتفاعات «کوهمره سرخی» جاي گرفته اند.

دریاچه ها و رودهای مهم: در استان فارس سه دریاچه به نام هاي دریاچه بختگان، دریاچه مهارلو و دریاچه پریشان (فامور) قرار دارند. از مهمترین رودخانه ‌های استان، می  ‌توان به رودخانه ‌های، شادکام، فهلیان، تنگ شیو، قره آغاج، شش پیر، پیرآب، کر، سیوند، آغاج، چوبخله، شور جهرم، شور لار، مهران شور، پلوار، خشک، موند (مند)، گله دار، رودبال، اسیر، شاپور کازرون و اوجان اقلید اشاره کرد.

پوشش گیاهای: پوشش گیاهی استان فارس را درختان جنگلی و گیاهان دارویی و صنعتی تشکیل می ‌دهد، از مهمترین گونه‌ های درختی این استان می‌ توان به بادام کوهی، بنه و بلوط و برخی از گیاهان دارویی و صنعتی مثل شیرین بیان، گل گاوزبان، کتیرا، آنغوزه و گون اشاره کرد. مناطق حفاظت شده استان فارس محل رویش بسیاری از گونه ‌های گیاهی منطقه می ‌باشند. پارک ملی بمو واقع در اَپاختر شهر شیراز از نظر پوشش گیاهی بسیار غنی و قابل اهمیت است و تا کنون بالغ بر ۲۸۰ گونه گیاهی در آن شناسایی و نمونه برداری شده ‌است.

زیست جانوری: گونه‌ های جانوری استان فارس را در دو بخش می ‌توان دسته ‌بندی کرد، اول محیط خشکی که از مهم‌ ترین جانوران این بخش می ‌توان به خرس قهوه‌ای، پلنگ، گراز، گوزن، قوچ، گربه وحشی، سنجاب، گور ایرانی، آهو، کفتار و گرگ و دوم محیط آبی که از مهم‌ترین جانوران این بخش نیز می ‌توان به انواع اردک، پلیکان، درنا، غاز، کبک، فلامینگو، دارکوب، تیهو و هوبره اشاره نمود.

اقتصاد استان: منابع مهم اقتصادی استان فارس بر پایه کشاورزی و دامداری و شهرک‌ های مختلف صنعتی، پالایشگاه‌ ها، صنایع پتروشیمی و نیروگاه‌ های مختلف بنا شده‌است. بسیاری از محصولات کشاورزی استان مانند انواع غلات و مرکبات رتبه اول تا سوم کشور را به خود اختصاص داده‌ اند، حتی تولید و صادرات انجیر فارس (نوایگان داراب و شهرستان استهبان) در جهان رتبه اول را به خود اختصاص داده است. در حوزه محصولات دامی نیز استان فارس در سال ۱۳۹۲ مقام نخست تولید گوشت قرمز، چهارم تولید شیر، سوم تولید مرغ، پنجم تخم مرغ و چهارم عسل در کشور را به خود اختصاص داده است. استان فارس رتبه دوم سنگ تزئینی ایران را دارا ست.

محصولات کشاورزی: بسیاری از محصولات کشاورزی استان مانند انواع غلات و مرکبات رتبه اول تا سوم کشور را به خود اختصاص داده‌ اند، حتی تولید و صادرات انجیر فارس (نوایگان داراب و شهرستان استهبان) در جهان رتبه اول را به خود اختصاص داده است. همچنین در تولید انار نیز انواع انار روستاهای نوایگان و تنگ طه در ایران مشهور هستند. در حال حاضر، از میان مهمترین محصولات کشاورزی استان فارس می ‌توان به گندم، جو، برنج، ذرت دانه‌ای، پنبه، چغندر قند، دانه ‌های روغنی، سیب‌زمینی، پیاز، گوجه فرنگی، خرما، انار و محصولات جالیزی و نباتات علوفه‌ای اشاره کرد که در این میان، جایگاه استان در کشور برای محصولات گندم، ذرت دانه ‌ای، دانه‌ های روغنی و گوجه فرنگی اول، محصولات جالیزی و نباتات علوفه‌ای دوم، جو، برنج، پنبه، چغندر قند، سیب ‌زمینی و پیاز سوم می ‌باشد.

فرهنگ و آداب و رسوم: فرهنگ وتمدن دیرپای این سرزمین، بر سنگ‌ نبشته‌های باستانی چون تخت جمشید، شهر گور، شهر بیشابور، کاخ اردشیر و معبد آناهیتا به یادگار مانده است. این سرزمین مقدس، مهد پرورش بزرگانی چون ملاصدرای شیرازی، شیخ مصلح بن عبدالله سعدی شیرازی و خواجه اهل راز حافظ شیرازی است. در این استان، امروزه به جز اکثریت فارسی‌ زبان، اقوام مختلفی نیز زندگی می‌ کنند از جمله لرها، قشقایی‌ ها، عرب خمسه و لک، که هر یک به زبان‌ قوم خود سخن میگویند. یکی از مناطق مهم عشایری ایران، استان فارس است و ایل قشقایی با شش طایفه همچنان به کوچ‌ روي خود در فارس ادامه می دهند. به جز این ایل، ایل خمسه و ایل ممسنی و ايل هاي کوچکتری مانند کوهمره و... به زندگی عشایری خود در فارس می پردازند. فرهنگ مردم فارس در کل به بخش ‌های متعدی مانند جشن، موسیقی، پوشاک و خوراک تقسیم می ‌شود. در بخش موسیقی می ‌توان به عاشیقهای قشقایی، چنگیان و ساربانان اشاره کرد. در این میان برای عشایر موسیقی عاشیقی از جایگاه والایی برخورداراست. موسیقی عاشیقی کهن و گسترده است و با شعر فولکوریک درآمیخته‌است.

صنایع دستی: خاتم‌ کاری، نقره‌ کاری، قلم زنی، منبت ‌کاری، شیشه ‌سازی و کاشی هفت ‌رنگ‌ سازی در شیراز رایج است. منبت ‌کاری و گیوه‌ بافی در آباده، سفال ‌کاری، سرامیک‌ سازی و کاشی‌ سازی در استهبان و حصیربافی، سبد بافی و بوریابافی در کازرون مشهور است. تولید انواعی از صنایع دستی در مناطق عشایری و روستایی و نیز در شهرهای استان فارس رواج دارد. قالی ‌بافی و گبه ‌بافی بیشتر در بخش ‌ها و روستاها به وسیله زنان بافته می‌ شود. خیمه‌ بافی و گلیم ‌بافی و جاجیم ‌بافی و تنچه ‌بافی در میان عشیره ‌ها و تیره‌ های قشقایی رایج است.

جاذبه های مهم گردشگری: تخت جمشید، نقش رستم، کاخ پاسارگاد، آرامگاه کوروش، آرامگاه سعدی و حافظ، شاهچراغ، آرامگاه خواجوی کرمانی، مسجد نصیرالملک، سرای مشیر، ارگ کریمخان، بازار وکیل، حمام و مسجد وکیل، نارنجستان قوام، خانه زینت الملوک از جاهای گردشگری منحصر بفرد استان فارس هستند. باغهای معروف این استان نیز عبارتند از: باغ ایلخانی، باغ تکیه هفت ‌تنان، باغ جنت، باغ جهان نما، باغ دلگشا، باغ سلطان آباد، باغ سنقری، باغ قوام، باغ گلشن، باغ ناری، باغ نظر، باغ اقبال ‌آباد، باغ کچل ‌پادشاه، باغ عفیف آباد، باغ ارم، باغ نوابی. همچنین دره ‌ها و تنگه های مشهور استان فارس عبارتند از: تنگ چوگان کازرون، تنگ خانی، تنگ الله اکبر، تنگ بستانک (بهشت گمشده)، تنگ براق، تنگ ایج، تنگه لای تاریک، تنگ استهبان، تنگ پلنگان، تنگ لای زنگان، تنگ غنیبی، تنگ لی‌ حنا، تنگ ابوالحیات، تنگ هرایرز (ممسنی)، تنگ بوان (ممسنی)، تنگ زی طشت، تنگ جزین یا گزین، تنگ حاجی‌آباد (جویم در نیمروز فارس) و تنگ خرقه. از آبشارهای معروف استان آبشار دشتک ابرج، آبشار مارگون و آبشار رحمت آباد جویم میباشند. مجموعه تفریحی ورزشی پولادکف (دومین پیست بزرگ بین‌المللی کشور) نیز از جاذبه های ورزشی تفریحی مهم این استان است.

جشنواره ها و رویدادها: جشن ‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی ایران به مناسبت دوهزار و پانصد سال تاریخ مدون شاهنشاهی ایران و در زمان سلطنت محمدرضا پهلوی از تاریخ ۱۲ تا ۱۶ اکتبر ۱۹۷۱ (برابر با ۲۰ تا ۲۴ مهر ۱۳۵۰) در تخت جمشید برگزار شد. در این مراسم و جشنها، سران حکومتی و پادشاهان ۶۹ کشور جهان شرکت کردند و تمدن و تاریخ کهن ایران را ارج نهادند. جشن هنر شیراز نیز  بین سالهای ۱۳۴۷ تا ۱۳۵۷ برگزار شد. این جشنواره در زمان خود بزرگترین رویداد فرهنگی در نوع خود در سطح جهان بود.

زبان: در این استان، امروزه به جز اکثریت فارسی‌ زبان اقوام مختلفی نیز زندگی می ‌کنند از جمله لرها، قشقایی‌ ها، عرب خمسه و لک، که هر یک به گویش ‌قوم خود مثل فارسی، لری، لارستانی، قشقایی، سیوندی، دوانی، اردکانی، عربی و کهمره‌ای (بککی) سخن می‌ گویند.

مشاهیر استان: شاهان هخامنشی، شاهان ساسانی، منصور حلاج، قطب الدین شیرازی، سعدی، حافظ و...

جمعیت: بر پايه آخرین سرشماری، جمعیت فارس حدود 4،400،000 نفر می باشد. (1390)

غذاهای محلی: از غذاها و خوراکی ‌های استان فارس می ‌توان به آش کارده، آش سبزی صبحانه، کلم پلوی شیرازی، کوفته هلو، دو پیازه آلو، کوفته سبزی، فالوده و دم‌ پخت عدس اشاره کرد. همچنین شکر پلو، آش انار، یخنی نخود، بادام سوخته، قرمه به، رب پلو، یخنی عدس کلم، شکر پنیر، حلیم بادمجان، حاجی بادام، مهیاوه حلوای کاسه، دوای آرد و روغن، آش ماست، پاچه پلو، قنبرپلو، آب پیازک، رنگینک و شامی نیز از غذاهای مخصوص شهر شیراز هستند.

سوغات: شهر شیراز محل آثار دوران کهن ایران، با داشتن خاتم ‌کاری، طلاسازی، و نقره‌ کاری محل معتبری برای خرید سوغات این استان است. خاتم این شهر بی ‌نظیر بوده و ظرافت و هنر را در هر قطعهٔ آن می ‌توان مشاهده کرد. قالی، گلیم و جاجیم عشایری استان فارس رنگ و بوی آمیخته با طبیعت دارد و جزء سوغات ‌های اصلی این استان محسوب میشود. از دیگر سوغات ‌های استان فارس می ‌توان به آبلیمو، انار، انجیر، ترشی‌ جات، چرم، حنا، خراطی، خرما، زعفران، سفیداب، سنگ‌ تراشی، شیشه‌ گری، بهار نارنج، ظروف سفالی، عرقیات ، مسقطی لاری ، فلزکاری، کیسه حمام، گبه، کلوچه و مسقطی، نان یوخه، منبت‌ کاری و نمد و پارچه اشاره کرد.

پیش شماره و شماره اداره گردشگری: 32244068 071

بهترین زمان بازدید: بهار

منابع
میراث فرهنگی استان فارس
mehrnews.com
fa.wikipedia.org