مشخصات جغرافیایی نخجوان
جمهوری خودمختار نخجوان (Naxçıvan Muxtar Respublikası) بخشی از جمهوری آذربایجان است که مرکز آن شهر نخجوان است. این جمهوری خودمختار پیوستگی ارضی و جغرافیایی با پیکره اصلی خاک جمهوری آذربایجان ندارد. شهر نخجوان ۱۲ کیلومتر مربع وسعت دارد و کل جمهوری خودمختار نخجوان از ۸ شهر، ۸ شهرستان و حدود ۲۰۳ روستا تشکیل شده‌ است.
جمهوری خودمختار نخجوان در جنوب قفقاز و شمال رود ارس واقع شده و از شمال و شرق محدود به جمهوری ارمنستان از جنوب محدود به ایران و از غرب محدود به ترکیه است. خطوط مرزی نخجوان با ایران طی معاهده ترکمنچای مشخص شده‌ است و مرزهای این کشور با جمهوری ترکیه و جمهوری ارمنستان به موجب موافقت ‌نامه «قارص» مشخص گردیده‌ است.
نخجوان در طول جغرافیایی: ۱۲”/۴۶′/۴۴° تا ۵۴”/۸′/۴۶° شرقی و عرض جغرافیایی ۴۸”/۵۰′/۳۸° تا ۳۰”/۴۷′/۳۹° شمالی واقع شده است. جمهوری خودمختار نخجوان با مساحتی حدود ۵۵۰۰  کیلومتر مربع دارای سرزمینی پست است و مرتفع‌ترین قله این جمهوری خودمختار حدود ۳۹۰۴ متر ارتفاع دارد که به نام «قاپی جیق» معروف است.
طول مرزهای این جمهوری با «جمهوری ارمنستان» ۲۲۴ کیلومتر، با «جمهوری اسلامی ایران» ۱۶۳ کیلومتر و «جمهوری ترکیه» ۱۲ کیلومتر است. شمار اهالی آن در سال 1983 میلادی بالغ بر ۲۵۷۴۰۰ نفر و در سال 2001 میلادی تقریباً بالغ بر چهارصد هزار نفر تخمین زده شده‌است.

نام نخجوان
در گویش ‌های مختلف به نخجوان، «ناخ جوان»، «ناخ جاوان»، «ناخ ایجه‌ وان»، «ناخ‌ ایجاوان» هم گفته شده‌ است که بر پایه نظر زبان ‌شناس قرن نوزدهم جان هنریش این نام از «ناخ‌ ناگان ایجه وان» در زبان ارمنی گرفته شده ‌است و به معنی «نخستین استراحتگاه» است.
بر پایه نوشته ‌های انجیل، نوح پس از فرونشستن جوشش طوفان در کوهستان آرارات فرود آمده بود. بدان سبب نخجوان با گویش ارمنی بدین نام نامیده شد. البته این نام در دوران باستان به این شکل نیامده است و هنریش معتقد است این نام دگرگون شده Nakhchivan به Naxčavan است که از کلمه Naxč و پسوند avan که در ارمنی به معنی شهر است پدید آمده ‌است.
نخجوان را در سده‌ های نخست میلادی «آپوواتریون» می ‌نامیدند که به معنی «استراحتگاه و کاروانسرای» است. در سده دوم میلادی، نخجوان را بنام «ناکساوانا» NAXOUANA نامیدند.
برخی نیز معتقدند ریشه نام نخجوان در زبان پارسی پهلوی است و معرب واژه نخگیرپان است. (نخگیر= شکار و پان پسوند نگهبانی که روی ‌هم‌ رفته به معنی شکارگاه می‌ باشد). مهمترین سند معتبر کتاب ایران در زمان ساسانیان نوشته کریستین سن است. برخی زبان شناسان این واژه را ترکی شدهٔ نقش جهان می ‌دانند.

تاریخچه نخجوان
نخجوان از قدیمی ‌ترین شهرهای آذربایجان به شمار می‌ رود. منابع معتبر تاریخ تاسیس این شهر را حدود ۱۵۰۰ سال قبل از میلاد نشان می دهند.
با این وجود، افسانه ‌ای محلی حاکی از آن است که این شهر از زمان «نوح» وجود داشته و خود نوح پس از حادثه سیل مشهور، این شهر را بنیاد گذاشته است. امروزه آرامگاه این پیامبر در بخش جنوبی شهر دیده میشود.
در سده سوم میلادی نخجوان به همراه بخش شرقی قفقاز (آلبانیای قفقاز) تابع دولت ساسانی بود، و شاهان ساسانی مرزبانانی بر این سرزمین می ‌گماردند. در پیکارهای میان دولتهای ایران و روم و بعد ها ایران و بیزانس، نخجوان بارها مورد تاخت و تاز قرار گرفت. این سرزمین که زرتشتی بود و آتشکده‌ های متعددی داشته ‌است؛ پس از رواج مسیحیت کلیساهایی نیز درآن منطقه بناگردید. از آثار بجای مانده از آن زمان می‌ توان دریافت که در این منطقه زرتشتیان و مسیحیان درکنار یکدیگر زندگی می ‌کردند.
آئین مسیحیت در سده چهارم میلادی توسط «گریگور» مشهور، و تیرداد سوم یا تیرداد بزرگ، شاه ارمنستان، رواج یافت. از این به بعد آئین زرتشت در معرض نابودی قرار گرفت.
نخجوان در سده‌ های ۱۰ و ۱۱ میلادی (۴ و ۵ هجری) از شکوفایی برخوردار بود ولی از آن پس ترکان غز به سرزمین مزبور هجوم آوردند. در سده ۱۲ میلادی (۶ هجری قمری) نخجوان تابع دولت «ایلدگزها» بود. در شهر نخجوان کلیساها، مساجد و کاروانسراهای متعددی وجود داشت که بسیاری از آنها تخریب یا به کل برچیده شده اند. سال 1221 میلادی (۶۱۸ هجری قمری) مغولان به نخجوان حمله کردند. در سال 1225 میلادی (۶۲۲ هجری قمری) «جلال ‌الدین محمد خوارزمشاه» نیز بر این منطقه حکم رانده است.
در سده‌ های ۱۱ و ۱۲ هجری (۱۶ و ۱۷ میلادی) و دوران جنگهای ایران و عثمانی، اراضی نخجوان بارها به میدان جنگ سپاهیان دو کشور تبدیل شد.
در قرن ۱۱ هجری (سال ۱۰۱۲ هجری قمری)، ۱۶۰۳ میلادی شاه عباس برای بازپس گرفتن ولایات شمال غربی ایران از دولت عثمانی به آذربایجان لشکر کشید. شاه عباس با روش خاصی که در جنگها داشت توانست بخش بزرگی از آذربایجان، قره ‌باغ، ارمنستان و نخجوان را از ترکان باز پس گیرد. در سال ۱۱۳۷ هجری قمری پایان عصر حاکمیت ترک عثمانی بر نخجوان کلید خورد و ولایت به پسر عسگرشاه طهماسب تسلیم شد. در پیکاری که میان نادرشاه افشار و «تیمورپاشا» درگرفت، سردار ترک شکست خورده این شکست سبب شد که «علی ‌پاشا» طی نامه‌ای متذکر گردد که آماده ‌است «قلعه نخجوان» را رها کند و به قسطنطنیه بازگردد.
در دوران جنگهای ایران و روس در دوره قاجار (۱۸۲۶–۱۸۲۸میلادی)، نخجوان از سوی ارتش روسیه تزاری اشغال شد و طبق معاهده ترکمنچای اراضی این سرزمین به تصرف دولت روسیه درآمد. در سال ۱۸۴۱ میلادی «قرن ۱۹ میلادی» نخجوان تابع حکومت گرجستان و در سال ۱۸۴۶ میلادی تابع حکومت ایروان «ارمنستان» شد؛ و درسال ۱۹۱۸ میلادی نخجوان تحت اشغال نیروهای ترک قرار گرفت.
بعد از شکست عثمانیها در جنگ جهانی اول، ترکیه جمهوری ارس را در این ناحیه تشکیل داد. این جمهوری تا ژانویه سال ۱۹۱۹ میلادی که نیروهای انگلیسی نخجوان را اشغال کردند وجود داشت. پس از آن، در نخجوان تشکیلات جدیدی در شکل فرمانداری نظامی تحت قیومت انگلیس به وجود آمد، و یک عضو فدراسیون انقلابی ارمنی ریاست حکومت نخجوان را به عهده گرفت. انگلیس سرانجام از روس ‌های بلشویک در قفقاز شکست خورد و از نخجوان و قفقاز عقب ‌نشینی کردند.
در ۲۸ ژوئیه سال ۱۹۲۱ میلادی سه ماه پس از تأسیس دولت شوروی سوسیالیستی، نخجوان نیز به صورت یک جمهوری شوروی سوسیالیستی تأسیس شد؛ و در تاریخ ۹ فوریه سال ۱۹۲۴ میلادی نخجوان به صورت جمهوری خودمختار و جزئی از جمهوری شوروی سوسیالیستی آذربایجان درآمد و نخستین قانون اساسی آن درسال ۱۹۲۶ میلادی به تصویب رسید.
این جمهوری خودمختار براساس معاهده ترکمنچای در سال ۱۸۱۸ میلادی از ایران، و در سال ۱۹۱۸ میلادی توسط ارمنی ‌ها از خاک جمهوری آذربایجان جدا گردید اما با اعلام خود مختاری در ترکیب جمهوری آذربایجان قرار گرفته ‌است. بعد از فروپاشی شوروی و آغاز جنگ ارمنستان و آذربایجان، ارتباط زمینی نخجوان با باکو قطع شده است.

رودخانه ها
در جمهوری خودمختار نخجوان حدود ۴۰۰ رودخانه بزرگ و کوچک وجود دارد که رود «ارس» از جمله آنهاست، بعد از رود ارس مهم ‌ترین رودهای نخجوان عبارتند از: «آرپاچائی، نخجوان چائی، الینجه چائی و گیلان چائی»
رود ارس در مرز میان جمهوری اسلامی ایران و جمهوری خودمختار نخجوان قرار دارد، بزرگ‌ ترین شاخه رود کر است. طول این رود ۱۰۷۲ کیلومتر و حوزه آن ۱۰۲۰۰ کیلومتر مربع است. ارس از دامنه‌ های کوه Bingöl در ترکیه سرچشمه می ‌گیرد، بعد از پیوستن رودخانه آخوریان دردشت «آغری ‌داغ» جریان یافته و در این مکان به شاخه‌ هایی تقسیم می ‌شود. شاخه ‌های اصلی عبارتند از: آخوریان، رازدان، آرپاچای، ووروتان، قوتورچای و قره سو.  

شرایط اقلیمی نخجوان
منطقه خودمختار نخجوان در ارتفاع ۷۰۰ تا ۱۰۰۰ متری، دارای آب و هوای قاره‌ای خشک، با زمستانی سرد و خشک و تابستانی گرم است. مناطق جنگلهای کوهستانی آب و هوای نیمه معتدل دارند. میزان بارندگی در نواحی مختلف جمهوری خودمختار نخجوان متغیر است.

فرهنگ و زبان نخجوان
در سال 1999 حدوداً ۹۹٪ جمعیت، ترک آذربایجانی بودند همراه با ۰٫۱۵٪ روس و ۰٫۶٪ کرد. الفبا و خط رایج در جمهوری خودمختار نخجوان تا سال 1929 میلادی خط و الفبای عربی-فارسی بود. در این سال خط مردم به خط و الفبای لاتین تغییر یافت و تا سال 1939 میلادی از آن استفاده شد. پس از آن با اعمال سیاست ‌های استالین در یکسان سازی خط در اتحاد جماهیر شوروی خط و الفبای مردم نیز با مختصر تفاوت به الفبای سیریلیک تغییر کرد و تا سال 1991 میلادی به‌عنوان خط رسمی جمهوری خودمختار نخجوان به‌کار گرفته شد. در سال 1992 میلادی پارلمان جمهوری آذربایجان خط رسمی این جمهوری را خط لاتین و زبان آن را که قبلاً آذربایجانی نامیده می‌ شد به زبان ترکی آذربایجانی تغییر داد.

ساختار سیاسی نخجوان
در ماده ۱۶۳ قانون اساسی، در مورد جمهوری خودمختار نخجوان آمده است: «جمهوری خودمختار نخجوان حکومت خودمختار درترکیب جمهوری جمهوری آذربایجان است»
مرکز تصمیم‌ گیری این جمهوری خودمختار «مجلس عالی» آن است اما در تصمیمات مهم حیاتی و سیاسی بویژه در مسائل خارجی تابع باکو میباشد. رئیس مجلس عالی که شخص اول سیاسی نخجوان است، در مسائل کلی و سیاست خارجی با باکو هماهنگی می ‌کند.
همچنین این جمهوری دارای پارلمانی متشکل از ۴۵ نماینده‌ است که به جز امور مربوط به سیاست خارجی و دفاع، تعیین مسؤولین اجرایی جمهوری را به عهده دارد.
بر اساس قانون اساسی جمهوری آذربایجان، رئیس پارلمان جمهوری معاون رئیس مجلس ملی جمهوری آذربایجان نیز هست. نمایندگان مجلس عالی نخجوان بمدت ۵ سال انتخاب می ‌شوند. رئیس این مجلس، شخص اول جمهوری خودمختار نخجوان است. یکی از وظایف این مجلس تصویب قانون اساسی جمهوری خودمختار نخجوان است، به شرطی که با قانون اساسی و سایر قوانین جمهوری آذربایجان در تضاد نباشد. در ۱۸ آوریل 1926 میلادی کلیه مردم نخجوان به این نوع حکومت و قانونگذاری و نحوه اداره جمهوری خود مختار رأی مثبت دادند.
درسالهای 1937 و 1978 میلادی مردم با نگرشی جدید در قانون اساسی دوباره به نوع حکومت قبلی رأی اعتماد دادند و سرانجام در ۱۷ نوامبر سال 1991 میلادی جمهوری خودمختار نخجوان تغییرات کلی در قانون اساسی داد. قانون ‌های سوسیالیستی قبل را تا اندازه ‌ای حذف و نام آن از جمهوری سوسیالیستی نخجوان به جمهوری خودمختار نخجوان تغییر یافت.

اقتصاد نخجوان
پس از جنگ جمهوری ارمنستان و جمهوری آذربایجان، صنایع رشد قابل ملاحظه‌ای نکرده و با بسته شدن راه ارتباطی جمهوری خودمختار نخجوان با جمهوری آذربایجان درزمان شروع جنگ، این جمهوری در وضع بحرانی خاص قرار گرفت. صنایع متحمل خسارت سنگینی شدند و روند صادرات به میزان چشمگیری کاهش یافت؛ ولی طی سالیان اخیر میزان توسعه و پیشرفت ‌بسیار چشمگیر است که در این راه می ‌توان به نقش کشورهای ترکیه و ایران اشاره کرد.

آب و هوای نخجوان
آب و هوای نخجوان به دلیل نزدیکی با خط مرزی ایران، بسیار مشابه استان‌ های شمال غرب کشورمان است. اقلیم نیمه‌ خشک قاره ‌ای با زمستان ‌های برفی کوتاه اما سرد و تابستان‌ های طولانی خشک و بسیار گرم از ویژگیهای اقلیم این منطقه است.  پس هنگام سفر با توجه به شناختی که از آب و هوای مناطق شمالی کشور دارید لباس مناسب به همراه داشته باشید.

جاذبه های گردشگری نخجوان
نخجوان شهری بسیار کوچک است و شما میتوانید در طول سفر یک روزه خود از اکثر جاذبه های معروف آن دیدن کنید. مقبره مومنه خاتون، موزه قوچ‌ های سنگی، خان سرایی و موزه فرش نخجوان، مقبره حسین جاوید، قلعه نخجوان، مقبره نوح نبی و بازارهای شهر، غار اصحاب کهف (در ۱۸ کیلومتری این شهر قرار دارد.)، دریاچه باتابات از معروفترین مناطق دیدنی نخجوان میباشند.

سفر به نخجوان
اگر قصد سفر به خارج از کشور دارید، نخجوان یکی از ارزان ‌ترین و در دسترس ‌ترین مقصد های سفری به شمار می ‌رود. برای ورود هموطنان عزیز به منطقه‌ نخجوان نیازی نیست به سفارت مربوطه مراجعه کنید و تنها با داشتن پاسپورت می‌ توانید در مرز درخواست ویزای ۱۵ روزه دهید. به علاوه اگر می خواهید به خارج از ایران سفر کنید، نخجوان یکی از ارزان ‌ترین و در دسترس ‌ترین مقصد های سفر به شمار می‌ رود. از آنجایی که نخجوان به مرز ایران بسیار نزدیک است، سفر به این شهر کار چندان مشکلی نیست. خوبی سفر به نخجوان در این است که نیاز نیست حتما با هواپیما سفر کنید، بلکه می ‌توانید با اتوبوس یا حتی اتومبیل شخصی به این منطقه سفر کرده و از تماشای زیبایی ‌های مسیر نیز لذت ببرید. از آنجا که نخجوان شهری بسیار کوچک (۱۲ کیلومتر مربع) است، در عرض دو روز می ‌توانید از بیشتر جاذبه‌ های آن دیدن کنید. تاکسی هر چند در این شهر کمی گران است ولی ارزش آنرا دارد که با راهنمایی راننده بتوانید به تمام نقاط شهر سر بزنید.
در نخجوان همه هزینه مربوط به غذا و نوشیدنی بسیار ارزان تر از ایران است. با هزینه کم میتوانید بهترین غذا را در این شهر نوش جان کنید. بهتر است از خیر خرید در نخجوان بگذرید و تنها کالای ارزان که ارزش خرید در نخجوان را برای ایرانیان دارد گردو و فندق است که میتوانید به قیمت بسیار مناسب تهیه نمایید.

اطلاعات ضروری:
اختلاف ساعت با تهران: ۳۰+
مساحت: ۱۲ کیلومتر مربع
زبان رسمی: آذری
زبان‌ های رایج دیگر: فارسی، پهلوی، دری، غازی، روسی
واحد پول: مانات آذربایجان (AZN)
کنسولگری ایران در نخجوان: ۵۴۵۰۳۴۶
نوع برق شهری: ۲۳۰ ولت/ ۵۰ هرتز (دوشاخه نوع C، F)
پیش شماره کشور: ۹۹۴+
پیش شماره منطقه: ۳۶
اورژانس  ۱۰۳
پلیس ۱۰۲
شماره اضطراری: ۱۱۲

جشنواره و تعطیلات رسمی آذربایجان
پیش از سفر باید به زمان تعطیلات رسمی مقصد توجه کرد زیرا ممکن است در برنامه های سفرتان تاثیرگذار باشند؛ برای مثال در اغلب کشورها فروشگاه ها در تعطیلات رسمی بسته خواهند بود یا مراکز تفریحی ساعات کار مختلفی دارند. در این قسمت با هم مروری داریم بر تعطیلات رسمی نخجوان و کشور آذربایجان. توجه داشته باشید که مهم ترین جشنواره های نخجوان، نوروز و کریسمس و جشنواره انار هستند و فستیوال بزرگ دیگری در حال حاضر برگزار نمی شود.

تعطیلات زمستان
۱ و ۲ ژانویه (۱۲ و ۱۳ دی): تعطیلات سال نو
۳۱ دسامبر (۱۰ دی): روز همبستگی آذربایجان
۲۰ ژانویه (۱ بهمن): روز عزای ملی
۸ مارس (۱۸ اسفند): روز زن

بهار
۲۰ و ۲۴ مارس (۳۰ اسفند و ۴ فروردین): عید نوروز
۲۹ می (۸ خرداد): سالروز پیروزی

تابستان
۱۵ ژوئن (۲۴ تیر): روز رستگاری
۱۵ و ۱۶ ژوئن (۲۴ و ۲۵ تیر): روز عید فطر (با توجه به متغیر بودن تاریخ عید فطر، شاید تاریخ این روز تغییر کند)
۲۶ ژوئن (۵ تیر): روز ملی ارتش
۱ و ۲ سپتامبر (۱۰ و ۱۱ شهریور): عید قربان

پاییز
۹ نوامبر (۱۸ آبان): روز ملی پرچم
۱۸ اکتبر (۲۶ مهر): روز استقلال

در نظر داشته باشید که در این کشور ممکن است هنگامی که تعطیلات رسمی با تعطیلی های آخر هفته یکی می شوند، یک روز دیگر برای جبران این موضوع تعطیل اعلام شود. همچنین شاید کمی تفاوت بین تعطیلات نخجوان با سایر شهرهای آذربایجان وجود داشته باشد.

ساعات کاری در نخجوان
دوشنبه تا جمعه: ۹:۰۰ - ۱۸:۰۰
شنبه و یک شنبه: تعطیل
ساعات ناهار: ۱۳:۰۰- ۱۴:۰۰

منابع:
fa.wikipedia.org
kojaro.com
karnaval.ir