نام شهر: اصفهان

نام قدیمی: از روزگاران کهن تا کنون به نامهای: الیهودیه (وجه تسمیه الیهودیه آن بود که در زمان بخت نصر، یهودیان را از بابل کوچ داده و در این مکان ساکن کرده بودند)،صفاهان، صفویان، جی، رشورجی، سپاهان، سپانه، شهرستان، صفاهان، صفاهون، گابا، گابیان، گابیه، گبی، گی، اِسپادانا و نصف جهان سرشناس بوده ‌است.

استان: اصفهان

وجه تسمیه: لفظ اصبهان و اصفهان و اصفاهان از اسپاهان كه به معنى سپاه ‏ها و لشگر است گرفته شده و اسپاه و اسپه نام لشگر است. از اينرو اصفهان را كه مركز سپاه بوده اسپاهان خوانده ‏اند.

تاریخچه: اصفهان به لحاظ واقع ‏شدن در مركز جغرافيائى ايران و با داشتن آب و هوايي معتدل و خاكى حاصلخيز و آب ‏كافى زاينده ‏رود از ديرباز به‏ عنوان مكانى براى سكونت، مورد توجه بوده است. احتمالاً از عصر ساسانيان كه سپاهيان (اسپهان) در دشت حاصلخيز اطراف شهر گرد آمدند به اين‏ نام خوانده شده است. در سال ۱۹ هجرى اصفهان بدون جنگ و خونريزى و با انعقاد يك صلحنامه به دست سپاهيان اسلام افتاد و جزئى از سرزمين وسيعى شد كه اسلام بر آن حكومت مى‏ كرد. در دوره سيصد ساله پس از آن، اين شهر اغلب دست ‏به‏ دست مى ‏شد تا اينكه در قرن چهارم هجرى، در زمان آل ‏زيار و آل ‏بويه، به‏ عنوان پايتخت مورد استفاده قرار گرفت. در قرن پنجم، در دوران سلجوقيان، پايتخت امپراطورى وسيعى شد كه يك مرز آن رود سيحون و مرز ديگرش سواحل شرقى درياى مديترانه بود. غارت وحشيانه شهر به دست تيمورلنگ و قتل ‏عام ساكنان آن در سال ۷۸۹ هجرى، اصفهان رابه وضع اسف ‏بارى دچار رکود كرد.
در زمان اولين حكمرانان صفوى در قرن دهم هجرى اصفهان از مراكز مهم تجارت، فرهنگ و صنعت گرديد و در اوايل قرن يازدهم (۱۰۰۶ ه) پايتخت شاه ‏عباس از قزوين به اصفهان انتقال يافت و قريب يك قرن ‏و نيم اين شهر پايتخت سلسله صفويه بوده، از شهرت جهانى برخوردار شد. پس از هجوم سخت و وحشيانه محمود افغان به اصفهان و قتل‏عام مردم و سرنگونى شاه سلطان حسين صفوى، اصفهان ديگر مركزيت خود را از دست داده، سير صعودى رونق و آبادانى آن متوقف شد. با روى كارآمدن سلسله قاجاريه و حاكميت ظل ‏السلطان بر اصفهان، بسيارى از آثار بجا مانده از دوران صفويه به‏دست اين حاكم ظالم يا نابود شد و يا به‏ فروش رسید، به‏ طورى كه امروز نام آنها را تنها در ميان كتابها مى‏ توان يافت.

تقسیمات کشوری: اين شهرستان داراي ۱۴ شهر و چندین بخش و دهستان است. شهرهای این شهرستان: اصفهان، خوراسگان، بهارستان ، نيك‌آباد، نصرآباد، كوهپايه ، سگزي، تودشك، محمدآباد،حسن اباد، هرند، اژيه، ورزنه، قهجاورستان.

موقعیت جغرافیایی: اصفهان در ۴۳۵ کیلومتری تهران و در جنوب این شهر قرار دارد. شهر اصفهان دارای طول جغرافیایی ۵۱ درجه و ۳۹دقیقه و ۴۰ ثانیه شرقی و عرض جغرافیایی ۳۲ درجه و ۳۸ دقیقه و ۳۰ ثانیه شمالی می ‌باشد. محدوده شهری آن به چهارده منطقه شهری تقسیم می‌ شود و در خارج از محدوده شهری نیز از غرب به سمت خمینی شهر و نجف آباد، از جنوب کوه صفه و سپاهان شهر، از سمت شمال به شاهین شهر و از شرق نیز به دشت سگزی منتهی می ‌شود. در قسمت شمالی و شرقی به کویر محدود می‌ گردد و در قسمت غربی و جنوبی نیز به سلسله کوه‌های زاگرس منتهی می ‌شود.

آب و هوا: این شهر در منطقه‌ای نیمه بیابانی در مرکز ایران و در کنار زاینده‌ رود قرار گرفته است. اقلیم شهر اصفهان در شمال و شرق از منطقه کویری تأثیر گرفته و در جنوب به جهت وجود کوه صفه از هوای خنک تری بهره‌ مند است. آب و هوای اصفهان به طور کلی معتدل و خشک است و مقدار بارش باران و برف به نسبت متوسط دارد. حداکثر درجه حرارت در تابستان ۴۰ درجه سانتی ‌گراد است که تابستانهایی گرم و خشک را سبب میشود.

مساحت: ۴۰۰ کیلومتر مربع

ارتفاع از سطح دریا: سطح شهر از سطح عمومی دریاها حدود ۱۵۷۰ متر ارتفاع دارد.

کوههای اطراف: کوهستان کرکس در پنجاه کیلومتری شمال اصفهان و زردکوه بختیاری در جنوب غربی آن قرار دارد.

رودخانه ها: زاینده رود که از زردکوه بختیاری سرچشمه گرفته دلیل پیدایش این شهر می‌ باشد.

وضعیت اقتصادی: غیر از صنایع دستی اصفهان که شهرت جهانی دارند، صنایع بزرگی چون ذوب آهن، مجتمع فولاد مبارکه، پالایشگاه، شرکت پلی ‌اکریل اصفهان و همچنین کارخانه جات متعدد سرامیک و کاشی سازی و معادن سنگ و سنگ‌ بری از علل صنعتی شدن و اقتصاد قوی استان محسوب می ‌شود. از صنایع دیگر استان که می ‌توان فهرست وار به برخی اشاره نمود: ظروف چینی، سرامیک، تولید لوازم خانگی، کارخانه تولید سیمان، ورق موجدار، صنایع خودروسازی، صنایع نظامی، صنایع هواپیماسازی، ساخت لوازم و تأسیسات گازی، صنایع مواد غذایی، فراورده ‌های لبنی، ریسندگی، نساجی و …می ‌باشند.

پوشش گیاهی و زیست جانوری: جنگل ناژوان از مناطق خوش آب و هوای حاشیه زاینده‌رود می ‌باشد. از دیگر مناطق طبیعی قابل گشت و گذار اصفهان می توان به کوه کلاه قاضی و کوه صفه اشاره نمود. منطقه کلاه قاضی، یک پارک ملی است با نام پارک ملی کلاه قاضی که محل زیست جانوران زیادی مانند کل، پازن، بز، آهو و عقاب است. در سال ۱۳۹۳ قوچ و میش اصفهان با نام علمی Ovis orientalis isphahanica از سوی شاهین سپنتا یکی از فعالان زیست‌ محیطی این شهر به عنوان نماد جانوری اصفهان پیشنهاد شد. طبق اعلام اتحادیه جهانی حفاظت از محیط زیست قوچ و میش اصفهانی در فهرست گونه‌ های آسیب ‌پذیر قرار دارد. زیستگاه این زیرگونه خاص در فلات مرکزی ایران در مناطق تپه ماهوری و کوهپایه ‌های استان اصفهان به ویژه پارک ملی و پناهگاه حیات وحش قمشلو، پارک ملی و پناهگاه حیات وحش کلاه قاضی و پناهگاه حیات وحش موته در شمال استان اصفهان است.

فرهنگ و هنر: نخستين مدرسه ‏اى كه در اصفهان دائر گشت مدرسه ‏اى است كه شيخ‏الرئیس ابوعلى سينا فيلسوف و پزشک شهير در آن به تدريس اشتغال داشت وى چندى وزارت عطاءالدوله كاكويه را در اصفهان به عهده داشت و در ضمن اشتغال به شغل وزارت، تدريس هم مى‏ كرد. از باقيمانده مدرسه ‏اى كه استاد در آن به تدريس مشغول بود گنبدى است در باب‏الدشت كه هنوز پابرجاست. همچنین بنابر آنچه از تاريخ نقل مى ‏شود اولين چاپخانه خاورميانه در اصفهان توسط خاچاطور ايجاد گرديد. وى در قرن هفده میلادی سمت پيشواى دينى ارامنه اصفهان را برای چند سال بر عهده داشت.
فرهنگ و هنر اصفهان ترکیبی از اقوام مختلف و اقلیتهای دینی و مسلمانان و آداب و رسوم مردم خویش از دیرباز تا کنون است.
شهر اصفهان با شهرهای زیر خواهر خوانده اعلام شده است: شیان در چین، کوالالامپور در مالزی، فلورانس ایتالیا، سنت پترزبورگ روسیه، یاش رومانی، بارسلون اسپانیا، ایروان ارمنستان، شهر کویت، فرایبورگ آلمان، هاوانا در کوبا، لاهور پاکستان، داکار سنگال، بعلبک لبنان، نیشابور و یزد و تبریز ایران
همچنین اصفهان با گیونگجو در کره جنوبی پیمان همیاری بسته است.

جمعیت: در سال ۱۳۹۰ طبق آمار رسمی کشور، جمعیت این شهر ۱٬۷۵۶٬۱۲۶ برآورد شده است.

زبان محلی: مردم اصفهان به زبان پارسی و لهجه اصفهانی سخن می‌ گویند. از ویژگی‌ های لهجه اصفهانی اضافه کردن حرفِ س به آخر واژگان می باشد که به جای واژهٔ است استفاده می ‌شود. همچنین ارامنه اصفهان نیز به زبان ارمنی سخن می گویند.

معماری: این شهر به داشتن معماری زیبای اسلامی و بسیاری از بلوارهای زیبا، پل‌ های سرپوشیده، تونل ‌های زیبا، کاخها، مسجد ها و مناره‌ های منحصربفرد معروف است. این امر باعث شده‌است که در فرهنگ ایرانی اصفهان، نصف جهان لقب بگیرد.

خیابان ها٬ میدان ها و محلات قدیمی: جروکانمارنان، چرخاب، خواجو، قلعه تبرک، شهشهان، دستگرده (فروغی)، پاچنار (جامی)، بید آباد، علی قلی آقا،شیْش، درب کوشک، محله نو، جوزدان، الیادران، چهارسوق شیرازی‌ها، لنبان، ناژوان، جاوان پایین، جاوان بالا، آفاران، برزان، ولدان، خوراسگان، کوله پارچه، تخت فولاد، هزارجریب، ابر، بوزان، کنگاز، سیچان، دستگرد خیار، قائمیه، ماربین، گورتان، شیخ یوسف، طوقچی، جویباره، جلفا، جی، دردشت، رهنان، کارلادان ،کنگاز، گارماسه، نصرآباد، محله مرداویج، لادان، مفت آباد، لمجیر، جوی آباد، دارک، حصه، زینبیه (اصفهان)، احمدآباد، محله دهنو، ملک شهر، مارچین، حسین‌آباد

جاذبه های گردشگری: كاخ هشت بهشت، مسجد شیخ لطف الله، مسجد جامع، مسجد امام، کاخ عالی قاپو، میدان نقش جهان، كليسا و موزه وانك، پل خواجو، سی و سه پل، مسجد حكيم، آتشگاه، مسجد سيد، كاخ چهلستون، بازار قیصریه، خانه های قدیمی، موزه ها و...

آداب و رسوم و رویدادهای مهم: جشن آبريزان در اصفهان در دوران گذشته بسیار رایج بود و اکثر سیاحان در کتابهای خود به آن اشاره کرده اند. طبق مصوبه دوره دوم شورای اسلامی شهر اصفهان، سوم اردیبهشت ماه با توجه به سالروز تولد شیخ بهایی به عنوان روز اصفهان نامگذاری و در سالهای بعدی این روز از سوم تا نهم اردیبهشت ماه به عنوان هفته نکوداشت اصفهان تعیین گردید. این جشن همچنین به «جشنی به رنگ اصفهان» شناخته شده است. از جمله برنامه‌ های این جشن می‌ توان به نمایش‌ های تاریخی، مسابقات ورزشی، رونمایی از آخرین انتشارات در حوزه اصفهان و ... اشاره کرد. پوسته اصلی این جشن با توجه به بازسازی و تکمیل شدن میدان عتیق توسط شهرداری اصفهان، در این مکان برگزار می ‌شود.

افراد سرشناس: رضا عباسی، استاد حسین اسماعیلی در بخش صنایع دستی، استاد محمود دهنوی، امیر ساعی، مسعود بیضاوی، میرفندرسکی، علی‌رضا عباسی تبریزی، لئون میناسیان، کلارا آبکار، حسین خواجه امیری (ایرج )

سوغاتی: معروفترین ره‌ آورد اصفهان گز است. گز یک نوع شیرینی است که با گز انگبین یا ترنجبین شکر بادکا و مغز پسته، بادام، فندق یا گردو و سفیده تخم مرغ و گلاب ساخته می ‌شود و در آن در از هیچ ماده شیمیایی استفاده نمی ‌شود. از دیگر ره آوردهای اصفهان می ‌توان به صنایع دستی به ویژه قابهای خاتم کاری و میناکاری، پارچه‌های قلمکاری شده و آثار مختلف قلمزنی اشاره نمود.

غذای محلی: کباب، بریان و خورش ماست معروف‌ترین غذای اصفهان می ‌باشند. همچنین سایر غذاهای این شهر عبارتند از: باقالی ذرت (خوراسگان)، آش سماق، کله جوش که از غذاهای ایلات اصفهان است، سرگنجشکی، کوکو قندی، قیمه ریزه، آش ماش و قمری، یخنه ترش، ماش و زردک، اوماج سرکه و چغندر، نخود آب، کوفته برنجی.

صنایع دستی: اقتصاد سنتی استان مبتنی بر صنایع دستی چون قالی بافی، ابریشم بافی، قلمزنی، منبت کاری، زری بافی، خاتم کاری، ملیله دوزی، مینیاتور، سفالگری، میناکاری، فلزکاری، فیروزه کوبی، نقره سازی، کاشی سازی، قلمکاری و پولک دوزی میباشد که امروزه رونق خوبی نیز در بخش جهانگردی دارد.

پیش شماره و شماره اداره گردشگری: روابط عمومی: 32665429 031

بدترین و بهترین زمان بازدید: بهار و پاییز بهترین زمان سفر به اصففهان بوده و زمستان و تابستان برای سفر به این منطقه زیاد مساعد نیست.

مدت زمان لازم برای بازدید از این شهر: حداقل سه روز
 

منابع:
میراث فرهنگی استان اصفهان
فرمانداری اصفهان
fa.wikipedia.org
imna.ir