نام: خلیل آباد
وجه تسمیه: حدود ۲۵۰ سال قبل خلیل خان فرزند جلیل بیگ از خاندان عرب میش مست قلعه ای به نام خودش بنا نهاد که بعدها خلیل آباد نام گرفت.
نام قدیمی: خارزنج
استان: خراسان رضوی
تاریخچه: براساس کتب تاریخی، پیشینه شهرستان به دوران زرتشت بر می گردد، به طوری که آثار وابنیه زرتشتیان در اطراف شهرستان به چشم می خورد. اما رونق علمی و فرهنگی آن به قرون سوم و چهارم هجری که به نام خارزنج معروف بوده باز می گردد. نام این سرزمین، خارزنج است که در کتب تاریخی و معتبر از آن بسیار نام برده شده است. شهر خارزنج در ناحیه شمالی شهر خلیل آباد فعلی واقع شده بود که در اثر زمین لرزه تخریب و ساکنانش در دشتهای جنوبی پراکنده و اقدام به ساخت آبادی های متعدد نمودند، سرانجام بدلیل وجود ناامنی های حاصل از حمله افغان ها و ترکمنها اقدام به ساخت قلعه معروف خلیل آباد نمودند و خلیل آباد مرکزیت یافت و بدین ترتیب مردم با این منطقه انس گرفته و هر روز بر جمعیت آن افزوده شد که در نهایت در سال ۱۳۴۳ به شهر و در سال۱۳۸۲ به شهرستان تبدیل شد.
تقسیمات کشوری: این شهرستان از دو بخش مرکزی، ششطراز و دو شهر خلیل‌آباد و کندر و چهار دهستان رستاق، حومه، ششطراز، كوير تشکیل شده است.
موقعیت جغرافیایی: خلیل آباد در بین دو شهرستان کاشمر و بردسکن، در فاصله ۲۰ کیلومتری بردسکن و ۱۲ کیلومتری کاشمر واقع شده است. فاصله خلیل آباد تا مشهد از راه کاشمر ۲۴۰ کیلومتر است. شهرستان خلیل‌آباد در ۵۸ درجه و ۱۷ دقیقه طولی شرقی از نصف النهار مبدأ و ۳۵ درجه و ۱۵ دقیقه عرضی شمالی از خط استوا واقع شده است. این شهرستان از شمال به بخش کوهسرخ شهرستان کاشمر و از جنوب به بخش بجستان شهرستان گناباد و از شرق به شهرستان کاشمر و از غرب به شهرستان بردسکن محدود است.
آب و هوا: این منطقه دارای آب و هوای نسبتاً کویری و خشک بوده و درجه حرارت در بعضی اوقات در تابستان به ۴۵ درجه سانتی گراد و در زمستان به ۱۰- درجه می رسد.
مساحت: ۱۱۳۵/۸۷ کیلومترمربع
ارتفاع از سطح دریا: ۹۷۵ متر
پوشش گیاهی: پوشش گیاهی شهرستان در شمال به صورت کوهستانی و دارای درختان و درختچه های کوهپایه ای نظیر سرو، پسته و بنه، بادام، چنار، و درختان میوه و در مرکز ناحیه جلگه‌ای بیشتر به کشاورزی اختصاص دارد و در جنوب ناحیه کویری شهرستان که بیش از ۷۰% وصعت شهرستان را در اختیار دارد بعلت بارندگی کم و خشکی هوا و خاک کویری دارای گیاهانی از نوع اسپند، شور، خارشتر، و درختان گز و قیچ می باشد.
کشاورزی: خلیل آباد یکی از قطب های اصلی تولید انگور و کشمش با کیفیت جهت استفاده در داخل کشور و صادرات است. از مناطقی که دارای بهترین انگورها در سطح خلیل‌آباد هستند می توان نصرآباد، کاریزک، ارغا، کندر، مزده، محمدآباد، دهنو و... را نام برد. بیشتر مردم خلیل آباد محصول انگور خود را در جاهای مخصوصی که «کشمش خانه» نامیده می شود، باروش های سنتی به کشمش تبدیل کرده و می فروشند. در سالهای اخیر کشت زعفران نیز در منطقه خلیل آباد گسترش یافته است.
فرهنگ و آداب و رسوم: موسیقی مقامی خاص ناحیه خلیل آباد از قدمت و ارزش ویژه ای برخوردار است به نحوی که مردم این شهرستان مراسم بسیاری را به مناسبت های گوناگون نظیر اعیاد و جشن ها برگزار می کنند و همه این مراسم با اجرای موسیقی سنتی همراه است. موسیقی مقامی در خلیل آباد با استفاده از سازهای سنتی و محلی نظیر دهل، سرنا، دوتار و دایره اجرا می شود، به عنوان مثال پس از جمع آوری محصول مراسمی را به نام جشن خرمن بر پا میکنند و در این مراسم نواختن ساز و دهل و رقص دوره و چوب بازی رایج است.
جمعیت: ۴۹،۱۱۱ نفر (۱۳۹۰)
زبان محلی: فارسی با لهجه خلیل آبادی
جاذبه های گردشگری: مسجدجامع خلیل آباد، آبگرم معدنی خلیل آباد و مسیر رودخانه خارزنج و تفرجگاههایی که در این مسیر قرار گرفته است، هفت آسیاب (آسیاب آبی) در مسیر رودخانه خارزنج، منازل قدیمی در مرکز شهرستان و روستاهای اطراف، قلعه کندر، یخدان گلی، پارک جنگی شمال شهر خلیل آباد، حوض انبارهای خلیل آباد و روستاها و...
سوغاتی و صنایع دستی: قالی های بافت خلیل آباد، گلیم های الوان، فرآورده های حصیری و پارچه های دستباف از جمله صنایع دستی این منطقه هستند، اما مهمترین فرآورده و سوغات خلیل آباد کشمش و خشکبار این منطقه است که همانند کشمش کاشمر به سراسر ایران صادر می گردد و بهترین کشمش در نوع خود می باشد.
غذای محلی: ایشکنه قوروت که به آن کله جوش نیز می گویند، قلفتی، نان قطاب و...
بهترین زمان بازدید: بهار
منابع:
فرمانداری خلیل آباد
fa.wikipedia.org
yarekhorasani.ir
kharzanj-iran.blogfa.com
