نام: بردسکن
وجه تسمیه: در این منطقه چون درختان میوه بسیار بوده است، به ویژه میوه هایی مانند انجیر، انگور و گلابی که با دست و به سختی چیده می شوند، مسافرانی که از راه کویر به نیشابور سفر می کردند، هنگام گذشتن از این مسیر و دیدن رنج مردم منطقه در چیدن میوه ها، اصطلاح بر دست کندن را برای آنها به کار می بردند یعنی مردمی که میوه ها را با دست می کندند. در واقع بر به معنی میوه است و با ترکیب بَرْ و دست کن به مرور، بردسکن شده است. وجه تسمیه دیگری نیز برای بردسکن ذکر شده است: ترشیز یا طریثیث (ترِشیت، به لغت اوستایی یعنی محل دور افتاده) مرکز ولایت قدیمی پشت نیشابور (بست، پشت) بوده است و بردسکن به عربی یعنی جای بریده و دور افتاده.
نام قدیمی: ترتیب زمانی نام بردسکن را پوشت، پشت، بشت، ولایت پشت، طرشیت، ترشیز، بردمسکن، دست برکن، بردسکن و برداسکن گفته اند.
استان: خراسان رضوی
تاریخچه: نتایج بررسی های باستان شناسی بر روی تپه ها و محوطه های باستانی و همچنین شواهدی از آثار فرهنگی حاکی از آن است که منطقه بردسکن در هزاره های دوم و اول پیش از میلاد مسکونی و آباد بوده است. این ناحیه در قرون و سده های گذشته جزئی از سرزمینی به شمار می رفت که در متون جغرافیایی و تاریخی از آن با نام (ترشیز) یا (طرثیث) یاد شده است. ترشیز در نیمه اول سده چهارم هجری از شهرهای تابعه نیشابور محسوب می شد. به شهادت متون تاریخی ناحیه مز بور در سالهای ۵۲۰ ق و ۶۵۰ ق، توسط سلجوقیان و سپاهیان مغول و بعد از آن نیز آماج حملات بسیار گردید. با طلوع دولت نادر شاه افشار اندکی از تهاجمات افغانها و ترکمنها به این ناحیه فروکش نمود اما این ناآرامی ها تا سلسله قاجار نیز ادامه یافت. برج فیروزآباد از یادگارهای عصر سلجوقیان، برج کشمر مربوط به عهد ایلخانیان و آثار متعدد دیگر شهرستان ازجمله تپه های چوپان مربوط به دو هزار سال قبل از میلاد نشان از قدمت منطقه دارد. همچنین بردسکن در قدیم بر سر یکی از راههای اصلی تجاری خراسان به دیگر نقاط ایران از طریق کویر قرار داشت.
تقسیمات کشوری: بر اساس آخرین تقسیمات کشوری بردسکن دارای ۳ بخش مرکزی، انابد و شهرآباد، هفت دهستان و سه شهر (بردسکن، انابد و شهرآباد) و ۳۹۳ روستای دارای سکنه و خالی از سکنه می باشد.
موقعیت جغرافیایی: شهرستان بردسکن در حاشیه شمالی کویر نمک، بین ۵۶ درجه و ۱۴ دقیقه تا ۵۸ درجه و ۱۵ دقیقه طول و ۳۴ درجه و ۴۲دقیقه عرض جغرافیائی گستردگی دارد. بردسکن از سمت شمال با شهرستان سبزوار، از شرق با شهرستان خلیل آباد، از شمال شرق با کاشمر و از جنوب با طبس در استان یزد و از غرب با شاهرود در استان سمنان همسایه است.
شرایط اقلیمی و آب و هوا: این شهرستان از دو منطقه کوهپایه ای شمال و جلگه ای جنوب شامل بیابان، نمکزار و شنزارهای حاشیه کویر نمک شکل گرفته است. گرمترین دمای آن گاهی به ۴۵ درجه و سردترین آن به ۵ درجه سانتیگراد زیر صفر می‌رسد.
مساحت: حدود ۷۶۶۴ کیلومترمربع
ارتفاع از سطح دریا: حدود ۹۸۵ متر
کوهها: کوه های کمر سیاه، بغل باغ، پتوگوژدارو، باغ دشت و قلعه چوق در مشرق، کوه های زوبر، چاه حیدر، چاه نمک و چشمه زاغ در شمال، کوههای آغل کفتار، دال کن، کمر کاسه، لاخ برقشی، قره سیاه چو، سرهنگی و سفید در جنوب و کوه یخاب در مغرب شهرستان بردسکن قرار دارند و نیز یک رشته کوه کم ارتفاع و خاکی در مرکز بردسکن از شمال شرقی به جنوب غربی امتداد دارد.
رودخانه ها: بردسکن دارای رودخانه دائمی نمی باشد اما چند رودخانه فصلی به نام های دهن قلعه، انابد ( کال آسیاب )، ابراهیم آباد و رودخانه (کال ) نوبهار بردسکن در آن جاری هستند که رودخانه اخیر از دامنه های کوه بیژورد واقع در 21 کیلومتری شمال بردسکن سرچشمه می گیرد که از شمال به جنوب جریان دارد. این رودخانه پس از عبور از شهر بردسکن با رودخانه سیر تلاقی کرده و رودخانه شور را به وجود می آورند که سفره آبهای زیرزمینی دشت بردسکن را تغذیه می کند.
محصولات: بردسکن دارای محصولات باغی معروفی از جمله انار، انجیر، انگور، پسته و گردو است، کشمش و خشکبار این منطقه از شهرت بسزایی بر خوردار است.
فرهنگ و آداب و رسوم: این شهرستان با گستردگی جغرافیایی، تنوع اقوام و سابقه کهن با فرهنگ غنی درخشان و پویا توانسته‌است در تاریخ، هویت و اصالت خویش را حفظ کرده و با هارمونی زیبا، جذاب و پر از در و گهر خود در عرصه میراث غنی فرهنگی، معنوی و طبیعی بدرخشد. این شهرستان از نظر داشتن تنوع اقلیمی چشم انداز روشنی از نظر فضای روستائی عشایری خود را حفظ نموده به طوری که اقوام عشایری از قبیل کلاه درازی، طاهری، ایلخانی، شورچاهی، بلوچ خانزائی، طایفه بیگی، تیموری و عبدالسرخ در این منطقه زندگی می کنند. جشن خرمن که پس از جمع آوری محصول با مراسم ویژه و رقص چوب بازی همراه‌است از آداب و رسوم بردسکن میباشد. موسیقی این شهرستان نیز آمیختگی عمیقی با شئونات زندگی داشته و به نوعی بازگو کننده غمها، شادیها، آلام، آرزوها، اعتقادات مردم روایتگر افسانه‌های محلی است که در حقیقت نوعی از موسیقی مقامی بوده و به طور کلی بر پایه دو بیتی و چهار بیتی خوانی استوار گشته است. سازهای رایج در بردسکن بیشتر دوتار، نی، دهل، دف، دایره، دوسازه، سنتور، تار و سه تار است.
جمعیت: در سال ۱۳۹۰، این شهرستان تعداد ۷۲٬۶۲۶ نفر جمعیت داشته است.
زبان محلی: زبان مردم بردسکن فارسی است و به لهجه خراسانی سخن می گویند و نسبت به دیگر گویش های زبان فارسی دست نخورده و بکر باقی مانده است.
جاذبه های گردشگری: در شهرستان بردسکن تعداد ۱۱۲ اثر تاریخی وجود دارد که ۲۷ اثر آن در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. برج علی آباد، برج فیروزآباد، رباط کبودان، مسجد جامع سیف آباد، قلعه رحمانیه، قلعه شادی آباد، مقبره عبدل آباد، آب انبار سید باقر، روستای کوشه و... از جاذبه های این شهرستان هستند. دهانه بیجورد و آبشار سربرج، دهانه آب درونه، دره آسیاب خوشاب، منطقه طبیعی کفه نمک، غار سیر نیز از جاذبه های طبیعی این منطقه بشمار میروند.
سوغاتی و صنایع دستی: از صنایع دستی و هنرهای سنتی شهرستان بردسکن که امروزه در این منطقه رواج دارد می توان به بافت انواع فرشهای دستبافت، که پودهای آن در تناوبی بین پنج تا هفت رج از گره ها مشاهده می شوند اشاره کرد. این نحوه پود کشی از صفات مشخصه قالی های منطقه بردسکن است. از دیگر هنرهای سنتی و صنایع دستی بردسکن می توان به گلیم بافی، حصیر بافی، قالیچه بافی و گیوه دوزی اشاره کرد. انواع گلیم و قالیچه های خوش نقش و نگار و گیوه و زعفران و زیره جزو سوغات مهم این شهرستان به شمار می روند. بردسکن دارای محصولات باغی معروفی از جمله انار، انجیر، انگور، کشمش، پسته، برگه زردآلو بوده و خشکبار این منطقه از شهرت بسزائی برخوردار است. حلوا مغزی این منطقه که با شیره انگور و کنجد و گیاهی بنام بیخ در باب‌الحکم در ست می شود نیز از سوغات این شهرستان است.
غذای محلی: آش دوغ، کشک بادمجان، اشکنه بنه، انواع حلوا، بلغور شیر، باقلبا، کوفته برنجی و...
بهترین زمان بازدید: بهار
منابع:
fa.wikipedia.org
armaneanabad.blog.ir
neginsaffron.com
