کرج یکی از کلانشهرهای ایران و همچنین مرکز استان البرز و مرکز شهرستان کرج است. کرج پس از تهران بزرگ ترین شهر مهاجرپذیر ایران است و همچنین جمعیت این شهر نسبت به سایر شهرهای بزرگ ایران جوان تر است. کرج یکی از شهرهای کوهپایهای ایران است که در دامنهٔ رشته کوههای البرز واقع شده است. جلگهٔ پهناور کرج در مسیر راه ارتباطی وسایط نقلیه حامل کالاهای وارداتی و صادراتی از مرز ترکیه و آذربایجان و به مقصد تهران و بالعکس است.
رشته کوه های البرز همچون دیواری بلند استان مازندران را از کرج جدا کرده است. دهستان کرج در میان دره های پرپیچ وخم البرز و در اطراف جاده چالوس قرار دارند.
در اوستا از کرج و رود کرج نام برده شده است. هنوز برخی کوچه های آشتی کنان با دیوارهای نیمه کاهگلی و نیمه سیمانی بوی دوستی میدهند و چهارپایه چوبی پیرمرد همسایه دم درب خانه ای قدیمی تصویری از خاطرات قدیم را به قاب می کشد.
نام: کرج
نام قدیمی: کوهرج
وجه تسمیه: به دلیل داشتن کوه های زیاد در قدیم کوهرج نامیده میشد.
استان: البرز
تاریخچه: آثار باقی مانده در عهد باستان و دوران حکومت هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان در منطقه کرج گواه این امر است که این ناحیه در روزگاران گذشته از تمدن پیشرفته ای برخوردار بوده است. کرج مدتی جزء مازندران و زمانی بخشی از ری بودهاست و گاهی از روستاهای طالقان یا شهرستانک محسوب می شده است. اهمیت کرج در دوره صفوی به دلیل قرار گرفتن بر سر راه قزوین به تهران و تبریز بیشتر شده و کاروانسراها، پلها و قلعه های ایجاد شده در حاشیه این جاده به آن هویت بخشیده است. دوره قاجاریه به ویژه عصر فتحعلی شاه و ناصرالدین شاه کرج به علت همجواری با پایتخت و قرار گرفتن بر سر راه ارتباطی سلطانیه و تبریز مورد توجه سلیمان میرزا قرار گرفت و کاخ سلیمانیه را در آنجا ساخت. در سال ۱۳۱۲ هجری شمسی با احداث جاده آسفالته تهران - کرج به سواحل دریای خزر (چالوس) و همچنین احداث جاده های غرب کشور شهر کرج به یک گلوگاه مهم ارتباطی تبدیل گردید. در دوران پهلوی احداث کارخانجات و تأسیسات صنعتی فراوان حد فاصل تهران - کرج - قزوین و اطراف آن باعث شکوفایی و گسترش روزافزون شهر گردید.
تقسیمات کشوری: با گذشت زمان و افزایش جمعیت، شهرستان های طالقان، ساوجبلاغ، نظرآباد، اشتهارد و فردیس از شهرستان کرج جدا و هر کدام تبدیل به یک شهرستان مستقل شدند.
موقعیت جغرافیایی: کرج در ۳۶ کیلومتری غرب تهران و در کرانهٔ غربی رود کرج و در دامنهٔ جنوبی رشته کوه البرز قرار گرفتهاست. این شهرستان از شمال به استان مازندران، از جنوب به شهرستان شهریار و استان مرکزی، از غرب به شهرستان ساوجبلاغ و استان قزوین و از شرق به شهرستان تهران محدود است. شهر کرج با طول جغرافیایی ۵۱ درجه و ۰ دقیقه و ۳۰ ثانیه خاوری و عرض جغرافیایی ۳۵ درجه و ۴۸ دقیقه و ۴۵ ثانیه شمالی در نزدیکی تهران قرار دارد.
آب و هوا: منطقه کرج به لحاظ اقلیمی تحت تأثیر ارتفاعات البرز و دره چالوس و رود خانه کرج قرار دارد که موجب خنک و مرطوب تر شدن این منطقه نسبت به تهران می گردد و این تمایز تقریباً در تمام طول سال مشاهده می گردد. علت اختلاف دمای کرج نسبت به تهران به خصوص در شبها به سبب نزدیکی کرج به ارتفاعات شمالی و سرد شدن شبانه این دامنهها و وزش باد کوه به دشت می باشد. حداقل و حد اکثر مطلق دما به ترتیب ۲۰- و ۴۲ درجه و میانگین سالیانه نیز ۱۴/۱ درجه سانتیگراد می باشد. ماه تیر با میانگین ۲۶/۰ درجه سانتیگراد و دی با ۱/۲ درجه سانتیگراد به ترتیب گرمترین و سردترین ماه سال محسوب می شوند.
مساحت: ۱۷۵/۴ کیلومتر مربع
ارتفاع از سطح دریا: ۱۳۲۰ متر
کوههای اطراف: کوههای البرز
رودخانه ها: رود کرج
وضعیت اقتصادی: کرج دارای تعداد زیادی واحدهای تولیدی و صنعتی است که در مناطق مختلف شهر و یا عمدتاً در شهرکهای صنعتی متمرکز شدهاند. برای نمونه دو شهرک صنعتی سیمین دشت و بهارستان مجموعاً بیش از ۴۷۰ واحد تولیدی فعال دارند و بیش از ۹۵۰ واحد دیگر در مناطق مختلف شهر و حومه آن قرار دارند. استان البرز به لحاظ ظرفيتهاي كشاورزي يكي از قطب هاي مهم كشاورزي كشور محسوب مي شود . در حال حاضر80 درصد سبزي و صيفي و60 درصد ميوه كشور از اين استان صادر مي شود و در واقع اين استان سهم مهمي در توليدات كشاورزي كشور دارد .
فرهنگ و هنر: در حوزه فرمانداری کرج بیش از ۱۰۰ اثر با ارزش فرهنگی –تاریخی و هنری شناسایی شده که دارائه قدمت دوره اسلام و پیش از اسلام و دوره قاجار و صفوی و قرون ۷ و ۸ و ۹ هجری میباشند.
جمعیت: جمعیّت این شهر طبق آمار رسمی سال ۱۳۹۰ برابر ۱٬۶۱۴٬۶۲۶ نفر میباشد که از این جهت در حال حاضر پس از شهرهای تهران و مشهد و اصفهان بهعنوان چهارمین شهر پرجمعیت ایران به شمار می رود.
زبان محلی: فارسی گویش غالب این منطقه است. از آنجا که اقوام مختلف به این منطقه کوچ کرده اند گویشهای مختلف نیز در آن رایج است. اقوام لر، کرد، ترک، مازندرانی و...گویشهای خاص خود را دارند.
خیابان ها٬ میدان ها و محلات قدیمی: از محله های قدیمی کرج که دارای ساکنین اصیل و بومی هستند می توان به محله های قلعه شنبه، مصباح، حاجیآباد، جوادآباد، آسیاب برجی، حصارک، میان جاده، حصار، کمال آباد، کلاک، کردان و سرحدآباد و روستاهای اطراف جاده چالوس تا محدوده تونل کندوان اشاره کرد. حیدرآباد نیز یکی از محله های قدیمی کرج مرکزی می باشد. قدمت این محله به دوران صفویه می رسد و حمام قدیمی حیدرآباد که در سازمان میراث فرهنگی ثبت شده گواه این ادعا است.
جاذبه های گردشگری: از جمله جاذبههای گردشگری کرج می توان جاده کرج - چالوس، باغ سیب مهرشهر کرج، کاخ مروارید (شمس)، روستای تاریخی آتشگاه را نام برد. پیست اسکی دیزین، مجموعه تفریحی سد امیرکبیر، پیست اسکی خور، روستای آتشگاه کرج، دهکده واریان، آتشکده تخت رستم، کاخ سلیمانیه واقع در دانشکده کشاورزی، غار یخمراد و...از دیگر جاذبه های منطقه هستند. در حال حاضر شهر کرج دارای بیش از ۱۷۰ پارک و بوستان کوچک و بزرگ است. از معروفترین آنها می توان به پارک جهاننما، پارک چمران، پارک تندرستی، پارک ایران زمین، باغ خانواده، پارک تنیس و پارک هامون اشاره کرد.
آداب و رسوم و رویدادهای مهم: البرز به جهت حضور اقوام مختلف که هر کدام آداب و آیین خاص خود را دارند استانی است، لبریز از فرهنگ های مختلف است. شب یلدا نیز در هر خانه ای به رسم قوم ساکن آن برگذار میشود. شیرینی های نوروزی و توتک پزان کرجی ها معروف است. یکی دیگر از آداب جالب و جذاب رفتن به گورستان در شب قبل از سال نو است و هر خانواده ای مقداری “توتک” و دیگر خوراکی ها نظیر توت خشک، مغز گردو ، نخودچی، انجیر خشک و کشمش را در سینی های مسی می چیند و آن را نذری می دهد و تا قبل از تاریکی هوا به خانه برمی گردند.
افراد سرشناس: حاسب کرجی ریاضیدان و آب شناس فرهیخته ایرانی در قرن پنج هجری
محصولات: استان البرز مقام اول كشور در توليد گوجه، آلو و گل لاله و مقام دوم كشور در توليد گلابي، هلو، شليل، گيلاس و قارچ خوراكي را داراست. آلوی برغان برندی جهانیست.
سوغاتی: سوغات مخصوص و کهن کرج توت درختی، انگور، فندق، سنجد، خرمالو، عناب، ازگیل است که درخت توت این شهر بسیار معروف است و هنوز در محله های قدیمی و دست نخورده خیابان های سرپوشیده از توتستان را می توان دید و بوی درختان سنجد در بهار بوی بهشت را به مشام رهگذران می رساند.
غذای محلی: غذاهای محلی کرج شامل آش جو، حلیم، دیزی است.
صنایع دستی: سفالگری، کوزه سازی و گلدان سازی، مجسمه سازی و...
پیش شماره و شماره اداره گردشگری: روابط عمومی 32829120-026
بدترین و بهترین زمان بازدید: بهار و تابستان بهترین زمان سفر به این منطقه میباشد.
مدت زمان لازم برای بازدید از این شهر: سه روز
مسیرهای ارتباطی کرج: از سمت تهران به کرج (سمت شرقی استان) سه راه به کرج میرسند: بزرگراه شهید لشگری، آزادراه تهران کرج و بزرگراه شهید همت (بزرگراه شهید خرازی) و از سمت استان قزوین به کرج دو راه: آزادراه کرج-قزوین و جاده قدیم قزوین. همچنین شهرستان کرج از سمت شمال از طریق جاده چالوس به چالوس و شمال کشور متصل است.
منابع:
شهرداری کرج
میراث فرهنگی استان البرز
fa.wikipedia.org
corc.ir
mehrnews.com
ordup.com
