شهرستان اشتهارد به مرکزیت شهر اشتهارد یکی از شش شهرستان استان البرز ایران است. این شهرستان از قدمتی طولانی برخوردار است بطوریکه زبان تاتی که از زبانهای پهلوی باستان میباشد هنوز در این شهرستان رایج است.
نام: اشتهارد
واژه شناسی و نام قدیمی: دربارهٔ نام اشتهارد نظریات زیادی وجود دارد ولی بیشتر نظر بر این است که واژه اشتهارد از دو بخش اشتا و آرتا تشکیل شده که در زبان تاتی به معناي سكونتگاه مقدس است. اشتا به معناي ايستگاه يا سكونتگاه و آرتا به معني مقدس است. نام این شهرستان در اصل اشتا آرتا بوده که بعد به اشتارد تبدیل شده است. به نظر برخی دیگر اشتهارد در اصل «اشته ده» یعنی ده شما بوده که به مرور زمان و ابدال حروف، اشتهارد نامیده شده است. همچنین گفته می شود که نام اشتهارد در اصل «اشترده» بوده که صورتی است از واژه «استرده» و «سترده» به معنی صاف و هموار و بی درخت. مردم اشتهارد بیشتر نام شهرشان را «اشتارد» تلفظ می کنند.
استان: البرز
تاریخچه: این شهرستان، تا خرداد ۱۳۹۱ یکی از بخش های شهرستان کرج بود که در این تاریخ به شهرستان ارتقا یافت. شهرداری شهر اشتهارد در سال ۱۳۳۱ تاسیس شد. شهر اشتهارد دارای قدمت تاریخی می باشد. اشتهارد (به تاتی: اشتارده) از توابع استان البرز و از شهرهای باستانی ایران است. در مورد سوابق تاريخي شهر اشتهارد با توجه به قرائن و علائم و اشياء عتيقه اي كه از زير خاكهاي «ديده بان» با «خطوط كوفي» و غيره به دست آمده كه در بعضي از آنها آثاري از اسم و رسم زمان شاه خدابنده و ... ديده مي شود. در مورد قلعه «ديزبـون» كه در اصل «ديده بان» مي باشد و در واقع قلعه اي بسيار قديمي و بلند بوده است، چنين نقل مي كنند که در اوايل سال 1344، هياشي كاكي زاكي مدير كل فني ژاپن در مركز تعليماتي حرفه اي كرج از شهر اشتهارد ديدن كرد . وقتي در محل ديده بان حاضر شد با توجه به آثاري كه در آنجا از نظر علمي و خاك شناسي مشاهده کرد قدمت محل فوق را به 1000 سال قبل تخمين زد.
تقسیمات کشوری: شهرستان اشتهارد شامل دو بخش به نامهای بخش مرکزی و بخش پلنگ آباد می باشد. بخش مرکزی به مرکزیت شهر اشتهارد شامل؛ دهستانهای ایپک و صحت آباد و بخش پلنگ آباد به مرکزیت روستای پلنگ آباد شامل؛ دهستانهای جارو و پلنگ آباد میباشد.
آب و هوا: اشتهارد در منطقه نسبتاً کویری با آب و هوای نیمه خشک واقع شده است.
مساحت: 790 کیلومترمربع
ارتفاع از سطح دریا: حدود ۱۱۷۵ متر
محصولات کشاورزی: محصول عمده غلات (گندم و جو )، خواربار از قبيل نخود ، لوبيا ، ماش و عدس . همچنین چغندرقند، پنبه و جاليز از محصولات اشتهارد هستند.
فرهنگ و آداب و رسوم: اکثریت ساکنین این شهرستان را تات زبا‌نها تشکیل می دهند که قدیمی ترین اقوام منطقه اند. زبان تاتی شاخه ای از زبان پهلوی ایران باستان است که در واقع زبان آذری اصیل و باستانی محسوب میشود. از آداب و رسوم این منطقه میتوان به موارد زیر اشاره کرد: شامگاهى كه احتمال مى رود فرداى آن روز عيد باشد، مردم روستاهای اشتهارد برنامه اى به نام ماه ديدن دارند. روز آخر ماه رمضان،. بعد از غروب روز آخر ماه رمضان و ظهور سرخى در مشرق و ناپديد شدن آن، جمع زيادى از جوانان، ميانسالان و پيرمردها در اطرف روستاها، بالاى بلنديها و تپه ها كه روستاها را احاطه كرده است، مى روند تا هلال ماه شوال را رويت كنند. هر فردى از گروه با تمام توان و چشم عادى تلاش مى كنند تا ماه را رؤيت كنند و افتخار اعلام عيد فردا، نصيب او گردد. وقتى يكى از آن جمعى كه براى يافتن ماه روى تپه هاى روستا رفته اند، ماه را ببيند خيلى خوشحال مى شود و با خوشحالى خبر مى کند كه ماه را ديده است. اطرافيان آن فرد، نيز سعى مى كنند با راهنمايى او، ماه را پيدا كنند و وقتی چند نفر ماه را ديدند، با قاطعيت مى گويند فرداى آن شامگاه عيد است و اوّل شوال. مردم اشتهارد و روستاهای تابع، در روز عید فطر، بعد از کنار گذاشتن زکات فطره، یادی از مردگان خود می کنند بطوری که اين رسم در تمامى مناطق اشتهارد جارى است. صبح زود، قبل از اداى نماز عيد، مردان پير، ميانسالان و جوانان به قبرستان شهروروستاها مى روند. مراسم شب چله نیز در این منطقه بویژه روستاها جلوه دیگری دارد. در این شب خویشاوندان نزدیک در خانه بزرگ خانواده جمع می شوند و تا نیمه شب در سرمای آغازین زمستان با شادمانی به گفت و گو و خوردن آجیل مخصوص، میوه (هندوانه وانار) و شیرینی می پردازند. یکی از مراسم شب یلدا، فال حافظ گرفتن است که درسده های اخیر به رسوم شب یلدا افزوده شده است. درزمان قديم مردم اشتهارد بعد از خوردن شام، هر خانواده تنقلاتي كه در منزلشان بوده از قبيل توت، سنجد، كشمش، گردو، تخم آفتاب گردان را به خانه ارباب و يا بزرگ ده یعنی کد خدا برده و به شادي مي پرداختند و سيدها براي آنها استخاره مي گرفتند و ميوه هايي كه درآن شب مصرف مي كردند هندوانه و انار بوده است. اين ميوه ها را در زمان پائيز، درون كاه گذاشته و از كاه به عنوان سردخانه استفاده مي كردند و در شب يلدا علاوه بر خوردن خوراكي پسران جوان نوبت به نوبت شروع به خواندن آواز مي كردند و ني نيز نواخته مي شد و اين شب نشيني تا نيمه شب يعني زماني كه شب را بشكنند ادامه داشت .
جمعیت: بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، کل جمعیت شهرستان اشتهارد در سال ۱۳۹۰ بیش از ۲۳ هزار نفر بوده است .
زبان محلی: گويش مردم اشتهارد زبان محلي تاتی است ريشه در فارسی باستان دارد. مشابه اين گويش در مناطق مختلفي از كشور از جمله آذربايجان، تالش، يزد، تاكستان، بويين زهرا و حتي بعضي از كشورهاي ديگر وجود دارد. زبان تاتی شاخه ای از زبان فارسی باستان یا پهلوی بوده است. رابطه زبان تاتی با زبان آذری توسط محقق ایران شناس احمد کسروی به اثبات رسیده است.
محله های قدیمی: شهــر اشتهــارد داراي هفت محله قدیمی به نام هاي پایین محله (جير محله )، محله صياديه، محله قاضيان، چال محله (چله محله )، فارچي آباد (پارچی آوا )، خیابان بزرگ ( پيله خياوون )، خيابان كوچك ( خوردك خياوون ) است. هر يك از محلات داراي مسجد، حمام و گورستان اختصاصي مي باشند و سه محله داراي يك «تكيه» مي باشد كه يكي از آنها ساختار قديمي دارد و احتمالاً به دوره صفـويه برمي گردد كه با سبك و سياق تكيه هاي قديمي ايران مطابقت دارد .
جاذبه های گردشگری: اشتهارد بعنوان يك منطقه با پيشينه تاريخي چند صد ساله داراي چندين اثر تاريخي ارزشمند است كه تعدادي از آنها در سازمان ميراث فرهنگي به ثبت رسيده است كه چند نمونه از آن به شرح ذيل مي باشند: كوه گهور ( گبري ) يا بز قلعه، حمام محله صياديه، امامزاده ها و...
بهترین زمان بازدید: بهار و تابستان
منابع:
fa.wikipedia.org
pnu.ac.ir
rasadnews.ir
dehjaru.ir
بیشتر
