نام: فریدن
وجه تسمیه: نام فریدن را برگرفته از نام فریدون پادشاه ایران باستان می دانند و می گویند کاوه آهنگر از این سرزمین برخاسته است.
نامهای قدیمی: منطقه ای که امروزه فریدن نامیده می شود در تاریخ باستان به نامهای پاراتاکن، پارتکان، پاراتاکین، پرکان، پاره تاکن و پری تاکن، پرتیکان، فریدون، فریذین و فریدن نامیده می شده است.
استان: اصفهان
تاریخچه: شهرستان فریدن یکی از نواحی کهن ایران میباشد. قدمت شهرستان به قوم ماد میرسد که درآن موقع این قسمت پرتیکان نامیده میشده است و قوم بزرگ پاری تاکن ها که یک قوم مستقل بزرگ است در این مکان سکونت داشته اند. منطقه فریدن سرزمین کاوهٔ آهنگر و زادگاه ابومسلم خراسانی است. کاوه در روستای مشهدکاوه از توابع شهرستان چادگان به خاک سپرده شده است و همچنین مجسمه‌ای از او در میدان ورودی شهر داران مرکز شهرستان فریدن قرار گرفته و درفش کاویانی؛ اولین پرچم ایران در دستانش بر افراشته است. فریدن (پرتیکان) در زمان هخامنشیان یکی از ایالات مهم ایران بوده است و تنها جاده ای که آپادانا را به شوش (پایتخت زمستانی هخامنشیان) وصل می کرده از این منطقه عبور می کرده است. اسکندر به هنگام تعقیب داریوش ، به پاراتاک (پرتیکان ) آمد و آنجارا تسخیرکرد. اسکندر در ایران دوازده شهر ساخت و همه آنها را اسکندری نامید، از جمله آنها «اسکندری » واقع در فریدن است. درزمان ساسانیان فریدن دارای شهرها و روستاهای زیادی بوده که شاپورآباد مهمترین این مناطق به شمار می آمده است و بنای آن را به شاپور دوم ساسانی نسبت می دهند. در زمان صفویان این منطقه عمران و آبادی بیشتری یافت . در این زمان شاه عباس ارمنیان را از ارمنستان کوچ داده و در برخی از مناطق ایران از جمله فریدن ساکن کرد. همچنین به خاطر شباهت جغرافیایی این منطقه بامنطقه قفقاز، گروهی از گرجیان از گرجستان بدین منطقه کوچ داده شدند. «داران» در زمان قاجار به عنوان مرکزیت فریدن انتخاب شده است.
موقعیت جغرافیایی: این شهرستان از شهرهای غربی استان اصفهان است. فریدن از شمال به شهرستان خوانسار، از جنوب به استان چهار محال و بختیاری، از شرق به شهرستان تیران و کرون، از غرب به شهرستان الیگودرز و فریدون شهر محدود می گردد. شهرستان فريدن در فاصله ۱۴۰ كيلومتري غرب شهر اصفهان واقع شده است. این شهرستان بين عرض َ۳۷ ° ۳۲ تا َ۴ ° ۳۳ شمالي و طول َ۳۶ ° ۴۹ تا َ۱۹ ° ۵۰ شرقي واقع شده است.
آب و هوا و شرایط اقلیمی: این شهرستان دارای تابستانهای معتدل و زمستانهای طولانی است. اقلیم فریدن کوهستانی و سردسیر و برفگیر است. دامنه های کوه ها و فراز و نشیب تپه های این منطقه را در فصل زمستان پوششی از برف فرا می گیرد و مکان مناسبی برای اسکی است. از دشت های حاصلخیز این منطقه دشت دامنه یا «دم نی » است که سابقا کهیز، کیز یا قهیز نامیده می شده است. این منطقه یکی از مناطق مهم ییلاقی شاهان، به ویژه سلاطین صفوی و قاجار بوده است.
مساحت: حدود ۲۲۰۰ كيلومتر مربع
ارتفاع از سطح دریا: حداكثر ارتفاع از سطح دريا ۳۸۹۰ متر و حداقل ۲۲۰۰ متر با شيبهاي مختلف ميباشد.
ارتفاعات و کوههای مهم: فریدن منطقه ای کوهستانی و مرتفع است. بخشی از کوه های اصلی سلسله جبال زاگرس در این شهرستان قرار دارند. کوههای این منطقه عبارتند از: آق داش با ارتفاع 2850 متر ، ایلوک با ارتفاع 3200 متر، بیداد کوه با ارتفاع 2968 متر، پرپر با ارتفاع 2953 متر، پرویز با ارتفاع 3150 متر و دالانکوه نیمه قراول با ارتفاع 2630 متر و هسل با ارتفاع 2950 متر، موردود با ارتفاع 3180 متر، گرکو با ارتفاع 3303 متر و ...
منابع آب و رودخانه ها: فریدن سرچشمه نعمت اصفهان است زیرا منبع زاینده رود در این شهرستان قرار گرفته است. منابع آب فریدن به دو دسته آبهای جاری و سطحی و آب های زیرزمینی تقسیم می شود. آب های جاری آن شامل رودخانه های زاینده رود، قم رود (اناربار)، رودخانه پلاسجان، رودخانه مرغاب، رودخانه آب میدانک بالا و پایین، رودخانه دربند، آب خدنگستان، آب نرزه، آب دره بید است و آب های زیرزمینی فریدن به دو دسته آب های آهکی و آبرفتی تقسیم می گردد. شهرستان فریدن دارای 2900 دهانه چشمه دائمی و 1936 دهانه چشمه فصلی است.
پوشش گیاهی: گونه هاي غالب تيپ پوشش گياهي فريدن عبارتند از: انواع قياقها Agropyron.sp گونه اي تيغ دار Astracantha.sp، كرك Cominia bachtiarica كما Ferula.ovina، گياهان يكساله Anoel forba قنقالها Contaurea، همچنین گياهان ديگر نظير بومادران ، موسير، كده، بروموس، زول، لاله سرنگون، ماشك، اسپرس وحشي، جاشير، يال اسبي، جاز، آويشن، حلر، حر، شيرين بين، قدومه، دافنه، درمنه دشتي، چلغك، جووحشي، باريجه، كلاه ميرحسن، ريواس، چاي كوهي، دم گاوي، چوبك، خوشك، نسترن، شن، گلابي، بيد، گز و غيره ميباشد. در منطقه زیبا ی دره بید بر فراز کوه، لاله های واژگون و شقایق و سبزه و عطر خوش طبیعت بهشت را پیش چشم تجسم می بخشد. دره بید از جمله شگفتی های طبیعت است که گل و ریحان کران تا کران آن را فراگرفته و فرشی از سبزه و گل و زیر پای کردشگران پهن کرده است .
زیست جانوری: شهرستان فریدن به خاطرموقعیت جغرافیایی خویش دارای مراتع و حیات وحش است که حیوانات وحشی حتی در کوه های آن یافت می شود. به خصوص در کوه دالان کوه و در سمت شمالی روستای دامنه (دم بین) بز وآهو و کور و کبک بسیار است.
اقتصاد: این شهرستان یکی از قطب های کشاورزی استان اصفهان است که اقتصاد آن بر پایه کشاورزی و دامپروری است. حدود یک چهارم محصول سیب زمینی کشور در این منطقه بعمل می آید. در این شهرستان سالیانه حدود 140 یا 130 هزار تن علوفه خشک تولید می شود. داران از مناطق عمده دامپروری این شهرستان محسوب میشود..
محصولات: سيب زميني، گندم، جو، حبوبات،علوفه (مهمترين كشت شهرستان فريدن سيب زميني است.)
فرهنگ و آداب و رسوم: شهرستان فریدن علاوه بر طبیعت زیبا و متنوع، دارای تنوعات و گوناگونی قومی و زبانی نیز میباشد. از اینرو فریدن را یک سرزمین و شش قوم نامیده اند. اقوام ساکن در منطقهٔ فریدن را لر، عرب، ارمنی، گرجی و ترک و پارسيان تشکیل می دهند. شاه عباس در سال 1013 هـ .ق تعدادی از خانوارهای ارمنی، گرجی و شروانی را به درون خاک ایران کوچانید. طوایف لر و فارس فریدن سابقه سکونت طولانی در این منطقه دارند و از اولین اقوام ساکن در این منطقه هستند. همه ساکنان این منطقه از هر دین و قومیتی زندگی مسالمت آمیزی با یکدیگر دارند و نمونه ای از صلح و دوستی را تشکیل داده اند.
جمعیت: جمعیت این شهرستان طبق سرشماری سال 1390، 79743 نفر می باشد.
زبان محلی: هر یک از اقوام ساکن در منطقه به گویش و زبان خاص خود تکلم می کنند ولی بیشتر مردم به تمام زبانهایی که در منطقه رایج است تسلط دارند و باهمدیگر مکالمه می کنند. گروهی از گرجی های ساکن فریدن فقط به زبان گرجی سخن میگویند، از جمله اهالی شهر بویین میاندشت، ولی تعدادی از آنها مانند اهالی روستای افوس به زبان فارسی حرف می زنند.
جاذبه های گردشگری: سرچشمه گردشگری شهر افوس، سرچشمه روستای آغچه و سرچشمه روستای دره حوض یکی از زیباترین و خیال انگیزترین مناطقی است که می توان در عمر خویش دید. از دیگر چشمه های این منطقه، چشمه بزرگ زرین رود و چهل چشمه و... هستند که هر کدام سرزمین وسیعی را پیرامون خود سیراب کرده و منشا، گل و سبزه ای شده اند که بی گمان در کمترین جا می توان نظیرآن را یافت. همچنین آبشار و چشمه های "سیاه دره " و آبشار روستای نوغان علیا از زیباترین مناظر موجود در این منطقه می باشند. گلستان کوه دره بید سرشار از انواع گلها و گیاهان است. مهمترین مکان مذهبی فریدن امام زاده عبدالله و ابراهیم (ع) است که هر دو در 5 کیلومتری شرق شهر زیبای دامنه قرار دارند. از مکانهای تاریخی آن میتوان خانه غلامرضا خان هژبر در بویین میاندشت، كليساي غوكاس و...را نام برد.
سوغات: مهم ترین سوغات منطقه فریدن سیب زمینی است که تقریباً در کل کشور ایران و منطقهٔ خاور میانه دارای جایگاه ویژه و ممتازی است.
غذای محلی: دم پخت بلغور گندم، دم پخت ماش صحرایی، کله جوش (کالجوش)، آش پارنج، عدسی، خورشت ماست، ماست وکنگر، لوبیا با قارچ، شله زرد و...
بهترین زمان بازدید: بهار و تابستان
منابع:
میراث فرهنگی و گردشگری استان اصفهان
فرمانداری شهرستان فریدن
fa.wikipedia.org
isfp.ir
iranvillage.ir
imna.ir
