بقعه شاهزاده فاضل یزد

بقعه شاهزاده فاضل یزد از زیارتگاههای ایران است. درگذشته درب اصلی بقعه از جانب شمال باز می شد که خود شامل ایوان باشکوه و مناره بلند و حسینیه و بازار است. امروزه بیشتر آمد و رفت ها از درب شرقی مقابل خیابان امام صورت می گیرد که شامل ایوان و سر دری زیبا به ارتفاع تقریبی شش متر است. بقعة شاهزاده فاضل با توجّه به گنبد آجری کم خیز که ارتفاع آن حدود هشت متر است، و نمای ساده ‌بیرون آن، از نظر معماری جلوه‌ای خاص دارد. اصل بنا در قرن هشتم ساخته شده و در دوران مختلف مرمّت شده است.

براساس نوشته‌ کتيبه ای ازکاشى معرق که درون بنا نصب شده، صاحب مدفن فضل بن امام موسى کاظم (علیه السلام) متوفى درسال ۲۰۲ هجرى قمرى معرفی شده است. نصب اين کتيبه کاشى متعلق به دورهٔ‌ تيمورى و از آثار قطب‌ الدين خضرشاه است که مؤلف«جامع مفيدي» نيز به آن اشاره کرده است. اما برخلاف شهرت محلی این امامزاده که به شاه فاضل شهرت دارد نمی تواند متعلق به فرزند امام هفتم باشد، ازآنجایی که یزد مقر سادات عریضی است و جمع کثیری از آنان در این شهرسکونت داشته و اینک صاحب گنبد و بارگاه هستند، لذا به ظن قریب به یقین این مزار ازآن یکی ازسادات عریضی است، از این رو احتمال می رود که وی سید فضل بن علی بن محمد بن علی بن احمد بن محمد بن عیسی بن علی بن حسن بن محمد بن علی العریضی بن امام جعفرصادق (علیه السلام) باشد که به گفته عمیدی نسابه فرزندی به نام اشرف داشته است. برادر وی هلال بن علی است که اینک آرامگاه او به اشتباه درآران وبیدگل به هلال بن علی بن ابی طالب فرزند امیرالمؤمنین (علیه السلام) مشهور شده است.

زرتشتیان اعتقاد دارند که این پیکر متعلق به یکی از شاهزادگان ساسانی معروف به پیر برج است و بسیار مورد احترام ایشان می باشد مانند پیر هریشت، پیر بلبسگر، پیر نارستان و ...

زائران و مسافرانی که اغلب از جنوب کشور برای خرید و درمان به یزد می آیند به خاطر موقعیت مکانی زیارتگاه شاهزاده فاضل یزد که در نزدیکی بازارهای سنتی یزد واقع شده، حتما سری به این بقعه و بازار شاهزاده فاضل می زنند و می توانند علاوه بر زیارت و اقامه نماز به استراحت در این زیارتگاه نیز بپردازند.

معماری بقعه شاهزاده فاضل یزد
زیارتگاه شاهزاده فاضل یزد در قرن هشتم ه.ق ساخته شده است و بر اساس نوشته‌ جامع جعفری، این بنا در سال ۱۲۲۶ ﻫ.ق مرمّت یافته و عبد الوهّاب طرّاز، اتمام آن را مر بوط به سال ۱۲۴۰ ﻫ.ق می ‌داند.
این بنا دارای ۲ طبقه سراسر آینه کاری، گچبری و نقاشی های زیبا و ظریف است با ۲ ورودی مجزا؛ که یکی به خیابان امام و دیگری به بازار شاهزاده فاضل راه دارد. در ضلع شمالی، غرفه ای مزین به آینه کاری و خطوط ثلث با دو درب بزرگ جدید و مشبک رنگین نصب گردیده و در ضلع غربی پنجره های مشبک آجری به همراه چند صفه وجود دارد.
برای احداث گنبد بنا، ۱۲ ستون بزرگ در ۴ جهت بقعه شاهزاده فاضل نصب و در وسط آن ضریح بسیار باشکوه با پوشش نقره و آب طلا قرار داده شده است. در سال ۱۳۶۹ ﻫ‌.ق بر درب ضریح بقعه، نیز کتیبه‌ ای قلمزنی شده ۶ متری با مضمون «السلام علیک یا شاهزاده فاضل، سازنده یزد محمّد دهقان» نصب گردید.
سر در آستانه شاهزاده فاضل؛ دو گلدسته دارد که مزین به خطوط کوفی بنایی، لوز، کاشی هفت رنگ و نقوش اسلیمی، ترنجی و ختایی می باشند. سطح خارجی گنبد نیز با همین کاشی هفت رنگ و نقوش تزئین شده است. در انتهای پایه های ستون بقعه که گنبد خانه بر آن قرار دارد، سوره ملک تمام فضای آن را مزیّن کرده است. در مورد کف زیارتگاه نیز باید گفت که تمامی قسمت های آن، مفروش به سنگ می باشد.

ساختمان زیارتگاه شاهزاده فاضل یزد
این زیارتگاه، دارای دو حیاط یا صحن متصل به گنبد خانه قدیمی با یک هشتی زیباست که یکی در شمال بقعه و دیگری در شرق آن قرار گرفته است. در انتهای صحن شمالی، سنگ قبری متعلق به سید سلیمان و از همراهان امامزاده فاضل است که در این مکان شهید شده بود.

كتیبه تاریخی بقعه شاهزاده فاضل
تنها کتیبه قدیمی و موجود در این مقبره، کتیبه کاشی معرق عصر تیموری به اندازۀ ۷۰×۹۰ سانتیمتر است که به طور عمودی بر بالای سر قبر نصب شده و حاوی این عبارت عربی می باشد: «استشهد فی سبیل الله الحی الرزاق فرحاً بما آتاه من فضله الخالق الامام بن الامام سبط رسول الله الملک العالم الفضل بن الامام العالم موسی الکاظم بن الامام الناطق جعفر الصادق بن الامام القادر محمد الباقر ابن الامام الزاهد بن علی بن ابی طالب سلام الله علی آبائه الکرام و علیه السلام فی حدود سنه اثنتین و ماتین».

حسینیه شاهزاده فاضل
یزد حسینیه ایران است که شهره به جایگاه هیأت‌ های بزرگ عزاداری و برگزار کننده شیوه های منحصر به فرد مراسم مذهبی می باشد. در طی سالهای اخیر و به دلیل پخش مستقیم این مراسم باشکوه از شبکه های تلویزیونی، علاقمندان و گردشگران زیادی به این شهر جذب شده اند که تنها برای دیدن این مراسم به یزد سفر می کنند.
حسینیه شاهزاده فاضل یزد در کنار درب ورودی بازار و در همسایگی زیارتگاه شاهزاده فاضل قرار دارد که یکی از بزرگ‌ ترین حسینیه های برگزار کننده مراسم ماه محرم و عزاداری هیئت های سینه زنی و زنجیر زنی می باشد.
این حسینیه به همراه حسینیه بزرگ فهادان و مسجد روضه محمدیه، مثلث مکانی عزاداری‌ های یزد هستند که اغلب از شبکه های تلویزیونی به صورت زنده پخش می شود و اوج این عزاداری ‌ها در شب عاشورا با حضور بزرگ ترین دسته‌ های سینه زنی یزد در حسینیه شاهزاده فاضل یزد می باشد.
حسینیه شاهزاده فاضل داخل خیابان امام یزد واقع شده و قدمتش به دوره قاجار می رسد که در تاریخ ۱۰ خرداد ۱۳۸۲ با شماره ۹۱۳۰ در فهرست آثار ملی ایران ثبت گردیده است.

نخل برداری
نخل برداری یکی دیگر از مراسم باشکوهی است که هر سال ایام محرم در اکثر نقاط استان یزد از جمله تکیه امیرچخماق اجرا می شود. حسینیه شاهزاده فاضل نیز نخلی قدیمی در کنار یکی از ورودی‌ های زیارتگاه شاهزاده فاضل دارد ولی سال هاست که به علت قدمت زیاد و فرسودگی از جای خود تکان نخورده و تنها در شب های عاشورا به محلی برای روشن کردن شمع و برگزاری شامِ غریبان قناعت کرده است.

مراسم مجمع جهانی شیرخوارگان حسینی
حسینیه بزرگ و آستان امامزاده شاهزاده فاضل یزد نیز چند دهه است که مانند حسینیه سید محمد آقا و اکثر نقاط شهر، محل برگزاری مراسم مجمع جهانی شیرخوارگان حسینی با حضور مادران و شیرخوارگان یزدی می باشد.
در اولین صبح جمعه محرم، بانوان یزدی با پوشاندن لباس های مخصوص به فرزندانشان در مساجد، امامزاده ها، حسینیه ها و تکایا گرد هم می آیند و بر یاد فرزند شیرخوار امام حسین (ع) عزاداری می کنند. اطعام شرکت کنند گان و مداحی روحانیون نیز از دیگر برنامه های این مراسم می باشد.

منابع:
صدا و سیمای مرکز یزد
emamzadegan.ir
gotoyazd.com