خانه تهرانی های یزد

خانه تهرانی ها (فهادان) یزد را در حدود صد و پنجاه تا دویست سال پیش آقا شیخ مهدی عرب بنیان گذاشته است. خانواده او بعد ها لقب تهرانی ها گرفتند و این خانه نیز به خانه تهرانی ها شهرت یافت.

بنا از یک بخش اصلی و یک بخش خدماتی تشکیل شده است. بخش اصلی آن عبارت است از حیاط مستطیل شکل که با فضاهایی بسته با ارتفاع معادل دو طبقه محصور شده است. حیاط تقریبا در امتداد شمال-جنوب قرار گرفته و دستگاه ورودی متشکل از سردر و هشتی و دالان در گوشه شمالغربی بنا قرار دارد. بخش خدماتی واقع در جنوب خانه، ورودی مجزا دارد. این بخش در پس فضاهای مجاور حیاط میانی جای گرفته و در نتیجه از بازی اصلی فضاهای مجموعه به کنار است. د رانتظام فضایی بنا، ایوان و تالار و سه دری ها که همگی فضاهای اصلی بسته و نیم باز بنا هستند در میانه جبهه های حیاط قرار گرفته و با آن پیوند محکمی بر قرار کرده اند. در مرتبه بعد اتاقهای کوچکتر در کناره های هر جبهه از حیاط واقع شده و از منظره آن بهره می برند. فضاهای گوشه های حیاط نیز مکانهایی سر پوشیده و مستقل هستند که فقط از نور سقف استفاده می کنند و از طریق راهرو ها به حیاط مرتبط هستند. در هر جبهه از حیاط فضاهای میانی ارتفاعی به اندازه دو طبقه پیدا کرده و به همراه فضاهای طرفین خود که دو طبقه اند حصاری یک اندازه به گرد حیاط پدید آورده اند. در این میان فقط در جبهه جنوبی حیاط اندکی مرتفع تر شده و آن را از دیگر جبهه ها متمایز کرده است.

آرایش نمای حیاط نیز جالب توجه است. آبنما به جای مرکز در مقابل ایوان نشسته و در عوض فضای سبز در مرکز قرار دارد. بخش دیگر فضا های خانه سردابهایی است که در مرکز جبهه هایی شرقی و جنوبی و گوشه جنوبی جبهه غربی واقع است. سرداب شرقی با پلکان به فضایی راه دارد که نهر آب زیر زمینی در آن جاری است و سرداب جنوبی در انتها به اتاق بادگیر باز میشود.

پشت بام خانه دارای سه بادگیر بلند است. این بام مشرف به مدرسه ضیاییه (زندان اسکندر) و بقعه دوازده امام است. مناره های مسجد جامع نیز واضح دیده می شوند. دلو و چرخ چاه و حوضچه کنار آن جلوه دیگری به این خانه بخشیده است. در ته چاه آب در جریان است. راهی به قنات ته چاه می رسد. از پله های متعدد قنات که پایین بروید، با برداشتن گام در هر پله ای قدم به عمق تاریخ می گذارید که هیجان دیدن خانه را افزون می کند. صدای آب که در ته خانه جاری است آنرا دل انگیز کرده است. خانه های بسیار قدیمی، اکثرا دارای چاه خانه و قنات بوده اند که پناه گرمای تابستان بود.

منابع:
صدا و سیمای یزد
fa.wikipedia.org