یزد شهری زیبا در دل کویر است که به خاطر وجود بناهای تاریخی و باد گیرها و حفظ سبک معماری سنتی خود بین گردشگران و معماران خارجی و داخلی از مجبوبیت فراوان برخوردار است. ساعت مارکار نیز از جالب ترین جاذبه های شهر یزد است
ساعت فردوسی که به خاطر نام بانی آن پشوتن جی دو سابایی مارکار به ساعت مارکار مشهور است، ساعت عمومی و بزرگی است که در میدان مارکار یزد قرار دارد.
مجموعه این میدان، دبیرستان مارکار و پرورشگاه مارکار با هزینه پشوتن جی دوسابایی مارکار که از زرتشتیان ساکن هند بود ساخته شده است و هنوز برای هزینه های جاری آنها از محل وقف این شخص ِ درگذشته استفاده می شود.
این شایعه میان مردم وجود دارد که مقداری طلا برای بازسازی ساعت در صورت تخریب آن در پی ِ ساختمان این برج مخفی شده است.
بنای برج ساعت مارکار بر روی پلانی مربعی شکل و به ارتفاع چهار مترساخته شده است. این بنا از سه بخش پایه، بدنه اصلی برج و کلاهک بالای بنا تشکیل شده است. بر اساس آنچه که محققان می گویند شهر یزد و بطور مشخص محل قرار گیری این برج ساعت به لحاظ مختصات جغرافیایی موجود دقیقا نقطه وسط و مرکزی ایران است.
ساعت این برج بصورت هفته‌ای و یک بار در هفته کوک می شود. موتور این ساعت دیدنی بر بالای پلکان هایی چوبی قرار گرفته و با اینکه هفتاد سال از عمر آن می گذرد هنوز این ساعت بصورت هفته ای کوک می شود.
این ساعت با اشعار شاعری بومی به نام ناصر تزئین شده است البته این اشعار صرفا جنبه تزئینی ندارند و کافی است مطابق جهت موافق ساعت حرکت کنید تا هنر شعری این شاعر و ناگفته های این برج (نام سازنده، تاریخ ساخت، و مواردی دیگر) در دو چرخش بر شما آشکار شود. در چرخش اول بیت ها و در چرخش دوم (مخالف جهت حرکت خوردروها) مصرع ها معیار هستند. اشعار نوشته شده بدین صورت هستنند:
ز فردوسی اکنون سخن یاد گیر سخن های پاکیزه و دلپذیر
بزرگی سراسر به گفتار نیست دو صد گفته چون نیم کردار نیست
به داد و دهش دل توانگر کنید ز آزادگی بر سر افسر کنید
جز از نیکنامی و فرهنگ و داد ز رفتار گیتی نگیرید یاد
چهار مصرع درج شده که در قسمت پایین برج ساعت نقش بسته بدین ترتیب است:
چون به سعی و اهتمام مارکار گشت در این برج ساعت برقرار
روح فردوسی پی تاریخ گفت شادم از کردار نیک مارکار
گفتنی است؛ مصرع آخر با بهره گیری از حروف ابجد و کاربرد عدد مرکب، تاریخ ساخت بنای ساعت یعنی سال ۱۳۲۰ هجری شمسی را یادآور می شود.
پشوتن جی دو سابایی «دوساباهای» مارکار بازرگان و نیکوکار پارسی ساکن هند بود که مال خود را وقف تأسیس امکانات رفاهی و آموزشی برای زرتشتیان ایرانی نمود و آثار بسیاری از بخشش های او در شهرهای یزد و کرمان و تهران مشهود است.
در طول ۷۴ سال گذشته زرتشتیان زیادی مسئولیت نگهداری و کوک کردن این بنای تاریخی یزد را برعهده داشتند که می توان از روانشاد بمان دمهری، روانشاد شابهرام دمهری، آقای بهرام بزرگی و آقای سیروس هماوندی نام برد.
آقای سیروس هماوندی از سال ۱۳۷۲ تاکنون مسئولیت تعمیر، نگهداری و کوک کردن آن را به صورت افتخاری و بدون هیچگونه چشمداشتی بر عهده داشته است.
این ساعت در امرداد ماه ۱۳۹۴ با پیگیری نماینده ایرانیان زرتشتی و سیروس هماوندی با تامین مالی توسط سازمان میزاث فرهنگی و گردشگری استان یزد بازسازی و تعمیر شد.
منابع:
fa.wikipedia.org
isna.ir
mag.safarestan.com
berasad.com
