آب انبار رستم گیو در شهر یزد و در محله زرتشتیان بر روی دشت صاف طبقات خاک رس قرار گرفته است. این آب انبار سال ۱۲۸۱ هـ.ش ساخته شده و تمام هزینه ساخت آن توسط رستم گیو که نماینده وقت زرتشتیان در مجلس شورای ملی بود پرداخت شده است. معمار این بنای تاریخی استاد حاج محمد ابراهیم خرمشاهی است و نظارت بر ساخت آنرا ارباب جمشید امانت بر عهده داشته است. در حال حاضر با توجه به خشکیده شدن قناتها، این آب انبار نیز فاقد آب است و آب خانه ها از آب لوله کشی شهری تأمین می شود.
معماری
این آب انبار بر روی دشت صاف طبقات خاک رس قرار گرفته است. طراحی گنبد آن به شکل شلغمی بوده و با طرح سرو با استفاده از آجر فرش شده است. در کنار آن چهار بادگیر چهار طرفه بلند قرار گرفته است. این آب انبار دارای خزینهٔ بزرگ استوانه ای شکلی است که گنجایش نگهداری حدوداً ۲۳۰۰ متر مکعب آب را داشته است. قطر دهانه این استوانه ۱۴ متر و عمق آن ۱۵ متر می باشد. نوع آجر بکار رفته در ساخت این بنا، آجر فرشی معروف به آب انباری است؛ که از ملات ساروج برای ساختن آن استفاده شده است. تاق نما و سردر ورودی نیز منقوش کاری و کادربندی شده است. از ویژگی های این آب انبار، این است که دو دهانه برای دو محله زرتشتیان و مسلمانان دارد که با فاصله ۲ کیلومتر دور از هم قرار داشتند و هر دو می توانستند از آن استفاده کنند.
آب انبارها معمولا دو نوع دارند؛ نوع همگانی و خصوصی. نوع همگانی آن همانطور که از نام آن پیدا است، برای عامه مردم که در محله ها، کاروانسراها و در مسیر عبور کاروان ها به صورت بنایی یگانه ساخته می شده است. نوع خصوصی آن نیز برای خانواده ها و افرادی که از تمکن مالی و درآمد بالایی برخوردار بوده اند، در خانه های شخصی آنها ساخته شده و استفاده می شده است. زیباترین بخش آب انبارها، همان بادگیرهای مرتفع بر فراز آنها هستند که نقش هواکش و سردکننده آب موجود در مخزن را دارند و از خشک شدن آب در فصل تابستان نیز جلوگیری می کنند. اکثر آب انبارهای یزد تنها دارای ۲ بادگیر هستند اما با توجه به اندازه مخزن آب موجود در آنها تعدادشان می تواند از ۲ به ۴ و یا حدکثر ۶ بادگیر نیز برسد. همانطور که در آب انبار رستم گیو مشاهده می کنید با توجه به وسعت و عمق زیاد مخزن آب، از ۴ بادگیر در ساخت آن استفاده شده است.
منابع:
- fa.wikipedia.org
- yazdnews.com
- gotoyazd.com
