آب انبار جنک که در میان بافت قدیمی یزد واقع شده، یکی از این سازه های عجیب و جالب است که به منظور استفاده بهینه از آب در زمان کم آبی بوده است. آب انبار جنک که به عنوان قدیمی ترین آب انبار یزد شناخته شده در کوچه پشتی مسجد جامع واقع شده است. بر بالای در ورودی آب انبار کتیبه ای است بر روی آن سال ساخت ۸۷۸ هجری قمری ذکر شده است. براساس این کتیبه، آب انبار در زمان حکومت تیموریان بنا گردیده است. همچنین در کتیبه نام سازنده فردی به نام«لطف الله» ذکر شده است. به نظر می رسد لطف الله این آب انبار را در محله مرکزی یزد یعنی محله مسجد جامع به منظور استفاده مردم از آب آن ساخته و وقف نموده است. گفته می شود این آب انبار جزو صد آب انباری است که از قدیمی ترین قنات یزد یعنی قنات وقف آباد، سیراب می شده است.
آب انبار جنک که روزگاری آب آشامیدنی مردم محله مسجد جامع یزد را تامین می کرد، امروزه متروکه شده است. علاوه بر متروک شدن آب انبار، نام آن نیز بیانگر افسانه هایی است. در گذشته مردم اعتقاد داشتند در مکانی که دسترسی به آنها سخت بود یا در مکان های تاریک و تو در تو، جن وجود دارد. حتی در برخی سرداب های خانه ها و حمام های قدیمی به علت تو در تو بودن و تاریک بودن، اعتقاد داشتند که جن دارد. آب انبار جنک که در پشت مسجد جامع قرار دارد، به نظر نام خود را از این باور قدیمی گرفته است. در گذشته آب انبارها به ویژه در مناطق کویری زیر زمین ساخته می شد و برای رسیدن به شیرآب باید پله های بسیاری را طی می کردند. علاوه بر آن به علت نداشتن امکانات کافی برای روشن نگاه داشتن محیط، آب انبار فضای تاریک داشت. فضای آب انبار در هنگام شب به شدت دلهره آور بود و همین امر باعث گردیده که به اعتقاد مردم این مکان جن داشته باشد و نام آب انبار نیز جِنُک باشد. جنک در گویش یزدی ترکیبی از واژه جن و «ک» تصغیر است. البته این تنها یک حدس است و ممکن است نام بنا براساس افسانه دیگری انتخاب شده باشد.
معماری
آب انبار جنک مانند اغلب آب انبارهای منطقه کویری ایران معماری ساده ای دارد. مخزن آب در زیر زمین تعبیه شده زیرا خاک در قسمت های زیرین خنک تر است و از نور خوشید سوزان تابستان در امان می باشد. برای ساخت آب انبار جنک از مصالح بومی منطقه استفاده شده که شامل آجر، ملات، ساروج و خشت و گل است. بنا تنها یک ورودی داشته و در قسمت پاشیر نیز یک شیر آب قرار داشته است. برای رسیدن به شیر آب باید ۲۵ پله طی نمود. پله های آب انبار عرضی در حدود ۱.۴۰ دارند که تقریبا برای عبور دو نفر کفایت می کرده است. به باور باستان شناسان آب انبار سقفی گنبدی داشته که از بین رفته و بر روی آن خانه مسکونی احداث شده است. بادگیر کوچک آب انبار در قسمت شمال غربی خانه قرار دارد.
اطلاعات دسترسی
یزد، پشت مسجد جامع یزد، روبروی در ورودی شمال غربی مسجد. تلفن:۰۳۵۳۷۲۸۳۰۹۰
منابع:
- lastsecond.ir
- gotoyazd.com
