چشمه غربالبیز مهریز

چشمه یا دریاچه غربالبیز با طبیعتی دل انگیز و آب و هوایی خوش همچون بهشتی در میان کویر شهرستان مهریز در استان یزد است. فصل های پر باران، به رودخانه منطقه جانی دوباره می دهد و همگان را به سوی این دریاچه پر آب می کشاند.

چشمه غربالبیز، در کرانه بخشی از ارتفاعات شیرکوه واقع شده و یکی از دو چشمه مهم استان یزد است. در اطراف این چشمه گیاه درمنه چشمه را در آغوش گرفته است و هنگامی که چشمه از حفره های ۴۰ متری دل کوه، آب غربال بیزی خود را جاری می کند این گیاه غرق در آب زلال و خنک می شود. این چشمه پر آب، با تأمین بخش عمده آب کشاورزی مهریز و یزد، باعث رونق کشاورزی و نشاط زارعین منطقه است.   

وجه تسمیه
برخی دلیل نامگذاری چشمه غربالبیز را چگونگی جوشش آب از حفره ها و لابلای سنگ ها می دانند و گروهی دیگر، بافت مشبک و اسفنج گونه سطح زیرین دریاچه را شبیه غربال دانسته اند. در هر دو صورت، جریان آب این چشمه همچون عبور از منافذ یک غربال است.

ویژگی های چشمه غربالبیز
آب غربالبیز بصورت سرریز از مظهر چشمه جاری می شود. حفره‌ های چشمه در وسعت ۴۰ متر مربع پراکنده شده است و مساحت تقربیی آبریز چشمه ۱۰ کیلومتر مربع می باشد. بیشترین میزان آب دهی چشمه که مربوط به فصل بهار می باشد ۱۲۷۰ لیتر در ثانیه است. از ویژگی های آب چشمه غربال بیز این است که آب آن تغییر رنگ نمی دهد و کیفیت آن نیزتغییر نمی کند.

این چشمه به صورت یک فرورفتگی طبیعی است و هر سال در اوایل بهار آبی گوارا و زلال از کوههای منطقه جاری می شود و در این فرو رفتگی می ریزد و به دریاچه ای طبیعی تبدیل می شود. روزگاری این چشمه به قدری پر آب بود که در رود پایین دستی آن قایقها بر روی آب روان بوده و اسباب تفرج مسافران و گردشگران به منطقه بودند. طی چند سال اخیر خشکسالی سبب شد این چشمه به طور کامل خشک شود اما از چندی پیش این چشمه جانی دوباره یافت و هم اکنون حیات در آن جاری است.

آب این چشمه همواره زلال است. نکته بـُهت انگیز این است که با اینکه از دل کوه جاری می شود ولی ماهی های کور را به همراه خود دارد که در طول قرن ها در دل زمین و داخل کوه تولید مثل کرده و رشد یافته اند و منبع غذایی پرنده های ماهی خواری هستند که در فصل کوچ، از شمال به جنوب آمده اند. این ماهی ‌ها به دلیل آن که در معرض نور خورشید قرار نداشتند رنگی روشن دارند.

آثار باستانی منطقه
در اطراف این چشمه آثاری بدست آمده است که بیانگر قدمت این منطقه است. حفاری های باستان شناسی در این منطقه، سال ۱۳۸۰ آغاز و در طی ۷۵ روز پایان یافته است. بنابر شواهد باستان شناسی، قدمت دریاچه تاریخی غربالبیز به دوره اشکانی باز می گردد که در استان یزد و مرکز ایران واقع شده است. تنوع سبک معماری و گورستان یافت شده در این منطقه نیز گواهی بر این امر است.

در حواشی این چشمه آثاری بدست آمده که قدمت این منطقه را بیان می کند، از جمله گودی دست کند هاونی شکل که در بالای چشمه دیده می شود و سه برج مثلث شکل در کوه بالای چشمه با قدمت بیش از چهار هزار سال که معبد آناهیتا است و قبرهایی که از آن ظروف سنگی و اشیاء و نشانه هایی از مهد ناهید بدست آمده است. بنای باستانی غربالبیز تنها بقایای باستانی شناخته‌ شده مربوط به دوره اشکانی در مرکز ایران است. در این سازه، قدیمی‌ ترین نمونه‌ های سه عنصر مهم از معماری ایرانی برای اولین بار مشاهده شده است که عبارتند از خندق، درگاهی و نقشه مدور.  

موقعیت مکانی
این چشمه با مرکز شهرستان مهریز ۱۰ کیلومتر و با مرکز استان یزد ۴۰ کیلومتر فاصله دارد و در روستای مدوار واقع شده است. غربالبیز با جاده ای خاکی به طول ده کیلومتر به جاده آسفالت متصل است.

منابع:
gotoyazd.com
irna.ir
tripbama.com
urmia.irib.ir
beytoote.com
hamgardi.com