منطقه حفاظت شده کوه بافق

زیستگاه یوزپلنگ آسیایی

چکیده: منطقه حفاظت شده کوه بافق

منطقه حفاظت شده کوه بافق یکی از میراث طبیعی و نادر کشور به شمار می رود که در شرق ایران، در استان یزد واقع شده‌ است. کوه بافق منطقه ای کوهستانی با صخره های صعب العبور و بلند، تپه ماهورهای متعدد و پراکنده و دره های عمیق و پرشیب است. کوه بافق ابتدا منطقه شکار ممنوع محسوب می ‌شد و از سال ۱۳۷۵ به عنوان منطقه حفاظت ‌شده تحت کنترل سازمان حفاظت محیط زیست ایران قرار گرفته است.

بافق را بهشت گربه سانان ایران نامند. زیستگاه حیات وحش و تنوع زیاد با گونه های نادر نظیر بز کوهی، قوچ و کل و یوز پلنگ آسیایی، پلنگ ایرانی از ویژگیهای این منطقه است.

مشخصات کلی
نام
منطقه حفاظت شده کوه بافق
ویژگی جغرافیایی
کوه بافق منطقه ای کوهستانی و دارای صخره های صعب العبور و بلند، تپه ماهورهای متعدد و پراکنده و دره های عمیق و پرشیب است.
ویژگی جانوری
در این منطقه دوازده گونه پستاندار به عنوان اولویت های حفاظتی در ایران و جهان معرفی شده اند.همچنین زیستگاه پلنگ آسیایی می باشد.
ویژگی گیاهی
تاکنون ۱۹۴ گونه گیاه دراین منطقه شناسایی شده که از این تعداد ۲۴ گونه دارای ارزش های حفاظتی ویژه بوده و ۲۲ گونه در فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت است.
ویژگی خاص
بافق را بهشت گربه سانان ایران نامند.
پیشنهادات
بهترین زمان بازدید
بهار
مسیر دسترسی
آدرس
یزد، بافق
امکانات
پارکینگ در نقطه آغاز
اقامتگاه در نقطه آغاز
چشمه آب نوشیدنی در مسیر
پوشش شبکه
متن کامل: منطقه حفاظت شده کوه بافق

شهر بافق در ۱۱۰ کیلومتری جنوب شرق یزد و منطقه حفاظت شده کوه بافق نیز در ۱۰ کیلومتری شمال شرق شهر بافق واقع شده است. این منطقه رشته کوه بزرگی است که از “بیشه درب بهاباد” تا “کوه سنگ قصاب” واقع در دهانه “پنج درخت” در مرز استان یزد با کرمان ادامه داشته و طول آن ۷۰ کیلومتر است. آب و هوای این منطقه فراخشک و خشک است و میانگین ‌های دما و بارندگی سالیانه آن به ترتیب ۱۶ درجه سلسیوس و ۷۰ میلیمتر است.

با توجه به موقعیت جغرافیایی و طبیعی منطقه که به صورت رشته کوهی در جهت شمال غربی–جنوب شرقی کشیده شده است، بسیاری از راههای ارتباطی در دو سوی شمال شرقی و جنوب غربی منطقه با رسیدن به بخش کوهستانی قطع شده و به صورتی نیستند که دو سوی کوهستان را به هم متصل کنند و این امر نقطه قوتی برای حفاظت منطقه محسوب می شود. تنها یکی از راههای ارتباطی فرعی منطقه از دشت شیطور آغاز می‌ شود که پس از عبور از دکل مخابراتی به سمت شهر بافق ادامه دارد.

کوه بافق منطقه ای کوهستانی و دارای صخره های صعب العبور و بلند، تپه ماهورهای متعدد و پراکنده و دره های عمیق و پرشیب است. ارتفاعات منطقه در دو طرف به زیستگاه های دشتی با ویژگیهای کاملا متفاوت مشرف می شوند. مرکز منطقه بیشترین ارتفاع را دارد و بطرف اطراف ارتفاع کمتر می شود. به طور کلی دامنه تغییرات ارتفاعی منطقه بین ۱۰۶۰ تا ۲۸۶۰ متر است که بلندترین نقطه آن کوه باجگان در جنوب شرق منطقه و کمترین ارتفاع در شمال غرب و نزدیک معدن آهن بافق می باشد.

منطقه حفاظت شده کوه بافق

 

ارتفاعات عمده منطقه شامل کوه بافق و کوه ریگو در شمال و شمال غرب، کوه نه سر در مرکز، کوه انارون و تاج کوه در جنوب و جنوب شرق منطقه است که زیستگاه و پناهگاه مناسبی برای انواع گونه های کوهزی به ویژه کل و بز محسوب می شود.

در نواحی غربی منطقه حفاظت شده کوه بافق زیستگاه های دشتی با پراکنش گونه هایی نظیر جبیر وجود دارد که به دشت جبیری معروف است. از نواحی دشتی شرقی نیز می توان به دشت شیطور اشاره کرد که به همراه دره ها و تپه ماهورهای منتهی به ارتفاعات، قلمرو یوزپلنگ آسیایی محسوب می شود.

در یک نگاه کلی به لحاظ ساختار توپوگرافیک، منطقه دارای اشکال زیستگاهی دشتی، تپه ماهوری و کوهستانی است که شکل زیستگاهی کوهستانی در این منطقه غالب شده است.

سازندهای این منطقه از نظر سن تقریبا تمامی دوران زمین شناسی را شامل می شود که از کهن ترین تشکیلات منطقه می توان به تشکیلات پرکامبرین اشاره کرد.

منطقه حفاظت شده کوه بافق به دلیل برخورداری از پارامترهای ارزشمند و وجود چشم اندازهای طبیعی یکی از مناطق تفرجگاهی و مناسب برای توسعه گردشگری طبیعی به شمار می رود.

منطقه حفاظت شده کوه بافق

 

منطقه حفاظت شده کوه بافق از شهریور سال ۱۳۶۷ با وسعتی حدود ۷۰۰ هزار هکتار در محدوده شهرستان های بافق و اردکان به مدت پنج سال به طور رسمی به عنوان منطقه شکار ممنوع دره انجیر، آریز و باجگان اعلام شد و در ۱۳۷۲ ممنوعیت شکار در این منطقه تمدید شد. پس از آن در تاریخ ۲۷ بهمن ماه سال ۱۳۷۵ و با تصویب شورای عالی محیط زیست، قسمتهایی از منطقه شکار ممنوع در شهرستان بافق با وسعت ۸۸,۵۲۷ هکتار به علت برخورداری از وضعیت اکولوژیکی مناسب برای ادامه حیات گونه های ارزشمند جانوری و گیاهی مختلف رسما در زمره مناطق چهارگانه تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفت و به عنوان منطقه حفاظت شده کوه بافق معرفی گردید.


منابع آبی
منطقه حفاظت شده کوه بافق فاقد رودخانه دائمی است و تنها در زمان بارندگی های شدید، رودخانه های فصلی و موقتی پر آب می شوند که پس از مدتی خشک شده و فقط مسیل رودخانه باقی می ماند. در این منطقه تعدادی چشمه طبیعی وجود دارد که آب مورد نیاز حیات وحش را تامین می کند که برخی از آنها دائمی بوده و دارای آب شیرین هستند.
از جمله چشمه ها، منابع آبی و آب انبارهای مهم منطقه می توان به چشمه باراف، چشمه خری، آب موگردی، چشمه ماکو، چشمه گوشین، برونو، سنجدو، رود بیدون، آب انبارهای رجب دانشفر، دشت شیدی، کرینو، سارتو، مش مشو، سنگ قصاب، تلمبه بادی دشت شیطور، چاه نباتو و گزو اشاره کرد. تنها آبخوان متناسب برای تامین آب شرب، آبخوان دشت قُطروم است که در جنوب غربی منطقه حفاظت شده کوه بافق قرار دارد. این منطقه رویشگاه های جنگلی و مرتعی متنوعی از انواع رویشگاههای بخش کوهستانی ایرانی تورانی را تشکیل می دهد.

منطقه حفاظت شده کوه بافق


پوشش گیاهی
با توجه به تنوع عوامل اکولوژیکی حاکم، انواعی از گونه های گیاهی با ویژگیها و فرمهای مختلف شامل درختی و درختچه ای، بوته ای بالشتکی، شورپسند، گچ دوست، صخره دوست، شن دوست به همراه گونه های مرتعی خوشخوراک و گونه های دارویی در منطقه مشاهده می شود.
تاکنون ۱۹۴ گونه گیاهی در منطقه حفاظت شده کوه بافق شناسایی شده که از این تعداد ۲۴ گونه دارای ارزش های حفاظتی ویژه هستند و ۲۲ گونه آن در فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت قرار دارند.
در این میان ۱۶ گونه از جمله کلاه میرحسین، بادام عاجی، تنگرس، نازبیابانی، کاروان کش، هزار خار رگه مرکزی، هزار خار کویری، عروس سنگ، وشا، پونه، سگ دندان خاردار، شور یزدی، شنگ اسب کم گل و … از گونه های بومی این منطقه هستند. از سایر گونه های گیاهی منطقه نیز می توان به بنه، قیچ، درمنه، آویشن، خارشتر، بادام کوهی، انجیر کوهی، چوبک، اسکمبیل، گز، اشنان، تاغ و … اشاره کرد.
مرغوبیت اراضی مرتعی منطقه، چرای دام را به عنوان یکی از تعارضات اصلی منطقه به دنبال داشته است. گونه ارس به عنوان گونه با ارزش از رویشگاه های بازمانده منطقه به شمار می رود.


گونه های شاخص جانوری
گرچه در برخی از بخش های منطقه، چرای دام از تعارضات عمده زیستگاه ها محسوب می شود اما در ارتفاعات به ویژه محدوده امن منطقه، دست نخوردگی زیستگاه و نبود تعارضات از ویژگی های ارزشمند این منطقه به شمار می رود. همین دست نخوردگی و نیز شکل گیری جمعت نسبتا مناسبی از گونه های جانوری موجب افزایش جمعیت گوشتخواران در منطقه شده است.
متاسفانه در مورد جوندگان، خزندگان و زیستگاه های آنها در منطقه حفاظت شده کوه بافق اطلاعات ناچیزی در دست است.
پستانداران: در این منطقه ۲۰ گونه پستاندار شناسایی شده که به شش راسته و هشت خانواده تعلق دارند که از این تعداد ۱۲ گونه به عنوان اولویت های حفاظتی در ایران و جهان معرفی شده اند.

یوزپلنگ آسیایی


زیستگاه پستانداران در منطقه حفاظت شده کوه بافق شامل کوهستانی صخره ای، تپه ماهور و کوهپایه دشتی و بیابانی می باشد که از مهمترین و شاخص ترین پستانداران از تیپ کوهستانی منطقه کل و بز و پلنگ، زیستگاه تپه ماهوری–کوهپایه ای قوچ و میش و پلنگ، زیستگاه دشتی و بیابانی جبیر، کاراکال، روباه معمولی، گرگ و شغال را می توان نام برد.
حضور ۱۱ پلنگ در این منطقه قطعی اعلام شده و تخمین زده می شود که ۲۰ پلنگ در این منطقه زندگی می کنند.
از دیگر گونه های پستاندار این منطقه می توان به کفتار، کاراکال، خرگوش، تشی، خارپشت ایرانی، جرد ایرانی، پامسواکی بزرگ، ول حفار، دوپای کوچک، جربیل و … اشاره کرد.

یوزپلنگ آسیایی بافق


پرندگان: در منطقه حفاظت شده کوه بافق در مجموع ۴۴ گونه پرنده از ۲۲ خانواده شناسایی شده  و پرندگان حمایت شده در سطح ملی و بین المللی این ناحیه ۱۲ گونه هستند. هوبره، سارگپه پابلند، عقاب ها، دال و دلیجه از پرندگان ارزشمندی هستند که در این زیستگاه دیده می شوند.
از مهمترین و با ارزش ترین پرندگان زیستگاه های تپه ماهور و کوهستانی پرندگان خانواده باز، عقاب، لاشخور و خانواده شاهین ها هستند. از دیگر پرندگان مهم این منطقه می توان به کبک، تیهو، شاه بوف، جغد کوچک، زاع نوک سرخ، کوکر شک سیاه، زنبورخوار معمولی، هدهد، کلاغ ابلق، دم جنبانک ابلق، چکاوک کاکلی، کمرکولی بزرگ و … اشاره کرد.
گونه کبک و تیهو از پرندگان غالب در این ناحیه محسوب شده و زیستگاه های منطقه به دلیل دارا بودن چشمه، شرایط توپوگرافی و پوشش گیاهی برای حیات این دو گونه ارزشمند مطلوب هستند. همچنین پرندگان بیابانی نظیر زاغ بور، باقرقره و گاهی هوبره در این منطقه یافت می شود.

حیات وحش منطقه حفاظت شده کوه بافق


خزندگان: در منطقه حفاظت شده کوه بافق ۱۶ گونه از خزندگان نیز شناسایی شده اند. یک گونه لاک پشت، ۹ گونه مارمولک و شش گونه از خانواده مارها در این منطقه زندگی می کنند که از بین آنها گونه لاک پشت مهمیزدار و بزمجه بیابانی در اولویت حفاظتی قرار دارند.
مارهای شناسایی شده در مطنقه نیز به دو خانواده تعلق دارند که سه گونه مار جعفری، مار شاخدار و کک مار سمی و خطرناک، گونه تیرمار از مارهای نیمه سمی و شتر مار شیرازی از مارهای غیرسمی منطقه هستند که زیستگاه تعدادی از آنها مناطق کوهستانی و تعدادی مناطق دشتی و استپی می باشد.

منطقه حفاظت شده کوه بافق

 


تعارضات و تهدیدهای منطقه
احداث جاده ای که شهر بافق را به روستاهای شیطور و دولت آباد متصل می کند معروف به جاده گزوئیه که از محدوده امن منطقه حفاظت شده کوه بافق عبور میکند مهمترین تهدید و تخریب در این منطقه است.

 


منابع:
دیده بان محیط زیست و حیات وحش ایران
شهرداری بافق
fa.wikipedia.org

شما هم می توانید در این مورد نظر دهید: