قدمت استفاده ازچاي و کشت و تولید آن در جهان حدود 5000 سال می باشد ، اما ایرانیان چاي را نخست بعنوان یک ماده دارویی می شناختند و تا حدود قرن 11 و 12 (صفوي تا قاجار) نام آن را در کتابهاي پزشکی و داروشناسی فهرست کرده بودند تا اینکه کاشف السلطنه برای نخستین بار در لاهیجان چایکاری را رسما آغاز کرده و توسعه داد.
لاهیجان مهم ترین مرکز کشت و تولید چاي ایران بشمار می رود و کلمه چاي در ایران با نام این شهر همراه است.
قبل از ورود چای به ایران، قهوه بیشتر استفاده می شد و به همین دلیل هنوز هم به مکانی که چای سرو می شود، قهوه خانه می گویند و چای بیشتر جنبه پزشکی و دارویی داشته است!
حاجی محمد میرزا کاشف السّلطنه نخستین کسی است که چای را به ایران آورد. او در سال ۱۲۷۵ خورشیدی با سِمَت سرکنسول ایران به هندوستان رفت.
وقتی وظایف خودشُ در سرکنسولگریِ ایران انجام می داد، زراعت چای را یاد گرفت و گواهینامه چایکاری دریافت کرد. سپس تعدادی گلدان نهال و بذر چای همراه بذر گیاهان دیگر با کِشتی به بوشهر و از انجا به تهران آورد. از مظفر الدّین شاه، لقبِ کاشفُ السّلطنه گرفت و امتیاز کِشتِ چای را دریافت کرد.
کاشف السلطنه در آخرین سفر خودش به هندوستان و چین و ژاپن، در فروردین ۱۳۰۸ خورشیدی، چهار نفر، چایکارِ چینی استخدام کرد ولی در پایان این سفر که برای تهیه ی ابزار کارخانه ی چای و استخدام متخصصان انجام گرفته بود، در جاده ی بوشهر- شیراز متاسفانه با خودرو به دره پرتاب شد و از دنیا رفت. به پاس رنج ها و تلاشهاي وي، او را پدر چاي ایران لقب داده اند.
آرامگاه کاشف السّلطنه در جایی قرار گرفته که خود آن مرحوم در سال ۱۳۰۷ خریداری کرده بود. این بنا، به وصیتِ کاشف السّلطنه از مرمرِ سیاه ساخته شد و بدون سقف و حفاظ بود. اما بعد، مُقرر شد که ۲ درصد درآمد چای به ساخت مقبره ای در خورِ او اختصاص پیدا کند.
از سال ۱۳۳۵ بنای فعلی به سبک معماری غربی با اسکلتی از بتون و نمای تیشه ای طوسی ساخته شده است. در سال ۱۳۷۲ کل مجموعه به سازمان میراث فرهنگی کشور واگذار شد. این بنا، تالار مستطیل شکلِ بزرگی دارد که برای موزه ی تاریخ چای ایران، در نظر گرفته شده است.
این طرح با غرفه بندی و بهره گیری از تزییناتِ سُنتی چوبی بسیار زیبا در دو طبقه ی پلکانی شکل، در شهریور ۱۳۷۵ افتتاح شده است.
در موزه تاریخ چای ایران ۵۳۲ قلم اشیای تاریخی ثبت شده است. غرفه‌های این تالار در دیوارهای جانبی و به صورت جعبه آئینه‌ای سراسری ایجاد شده است، در طبقه همکف در داخل ویترینها دو سماور روسی، سینی نقره، انگاره ساخت اصفهان، پیمانه و جعبه چای، چپق کیسه توتون، قهوه‌خوری چینی، مشربه و دست‌نوشته‌های کاشف‌السلطنه در معرض دید قرار گرفته‌اند.
در ویترین های طبقه دوم ظروف سفالی، زیورآلات و اشیای عصر اشکانی و سلجوقی، اسناد و قباله، تسبیح، جاجیم، پیمانه شیر، هاون چوبی، تغار کوچک چوبی، تنگ و غیره به نمایش درآمده است. همچنین مراحل کشت، برداشت نگهداری و پرورش بوته چای و فرآوری و آماده سازی آن نیز در غرفه‌های متعدد نشان داده شده است.
این مجموعه هم اکنون با ابزار سنتی مربوط به چای و مدارکِ مربوط به چگونگی فعالیت های پدرِ چای ایران، همه روزه پذیرای خیلی از افراد بومی و گردشگرها است.
منابع
toptourism.ir
4iranian.com
arktourism.ir
safarnevis.com
