شهر رشت همیشه به دلیل موقعیت خاص خود مورد توجه کشور های خارجی بویژه همسایه های شمالی ایران بود، به همین دلیل تجار خارجی برای ورود به کشور باید از این شهر عبور میکردند که همین باعث پیشرفت این شهر در دوره قاجار شد. بازار سنتی رشت نیز در همین دوران شکل گرفت. شرایط پیش آمده، بر فرهنگ این شهر نیز تاثیر گذاشت و ساختمان های بسیاری بر اساس الگویی از شهر های خارجی ساخته شد. از جمله آنها کاخ شهرداری رشت است که یکی از ساختمان های سفید و زیبای میدان شهرداری است که در منطقه یک شهرداری قرار دارد و دارای یک برج ساعت نیز می باشد. این ساختمان با الهام از معماری سن پترزبورگ و توسط آرتم سردارف (سرداراف) ساخته شده است. این بنا که در ضلع غربی میدان شهرداری واقع شده، به همراه ساختمان های هتل ایران، موزه پست، ساختمان کتابخانه ملی از زیبا ترین ساختمان های استان گیلان بشمار می رود. این عمارت زمانی که هنوز تقسیمات شهرداری رشت صورت نگرفته بود وظیفه شهرداری کل مناطق را به عهده داشت اما با تاسیس شهرداری های مناطق مختلف این شهرداری به عنوان شهرداری مرکزی رشت مورد استفاده قرار گرفت. اگر مسافر شهر رشت هستید و دلتان خواست تا نگاهی به داخل این عمارت زیبا بیاندازید می توانید در ساعات اداری به آن مراجعه کنید و به داخل آن نگاهی بیاندازید اما این را هم باید بدانید که جاذبه اصلی، همان نمای بیرونی عمارت شهرداری رشت و ساختمان های اطراف آن است.
تاریخچه و ویژگیهای ساختمان شهرداری رشت
با تصویب قانون بلدیه در سال ۱۲۸۶ رشت جزو نخستین بلدیه ها و شهرداری های کشور محسوب شد اما ساخت کاخ شهرداری بلافاصله انجام نشد. در زمان تصدی حاج میرزا خلیل آقا (نخستین شهردار رشت) ساختمان کنونی شهرداری رشت هنوز ساخته نشده بود و اداره بلدیه در محل ساختمان «خوشتاریا» مستقر بود. به نقل از واهانیان کلنگ این ساختمان در سال ۱۳۰۲ به زمین زده شد و مهندسی ارمنی به نام «آرتم سرداراف» که از ارامنهٔ مقیم شهر رشت بود کار طراحی و نظارت بر ساخت آن را بر عهده گرفت. طرح بنا را براساس الهام از معماری جدید سن پترزبورگ انتخاب کرده و با استفاده از معماران ایرانی ساکن رشت، شروع به ساخت بنا کرد. مهندسین کاخ از بین مهندسان آلمانی-ارمنی انتخاب شده بودند. حدوداً پنج سال پیش از ساخت این بنای تاریخی، شهر رشت چند بار بین بلشویکها و نیروهای دولتی دست به دست شده بود. ادارهٔ بلدیه از اول فروردین ماه سرداراف را به سمت مهندس بلدیه رشت با ماهی هفتاد تومان حقوق استخدام نمود که هفتهای سه روز در بلدیه شعبه ساختمان (یعنی واحد عمران) حاضر و وظایف خود را ایفا نماید. بدین ترتیب کاخ بلدیهٔ رشت (شهرداری رشت) روز چهارم اردیبهشت ماه ۱۳۰۵ به مناسبت تاجگذاری پهلوی اول افتتاح شد و در سال ۱۳۰۸ با آگهی کردن در روزنامه ها برای طرح جاگذاری ساعت روی ساختمان دیده بانی شهرداری رشت اقدام گردید. در پی زلزله رودبار در سال ۱۳۶۹ این ساختمان آسیب دید و توسط روبرت واهانیان بازسازی گردید.
این کاخ در حدود ۲۴ متر ارتفاع دارد و برج آن که در گذشته معمولا برای دیده بانی استفاده می شد، بر شهر مسلط است و بیش از نیمی از شهر رشت را نظاره می کند. روبرت واهانیان این سبک معماری در ساختمان شهرداری رشت را در شکوفایی فرهنگ رنسانس و برگرفته از دوره حاکمیت نظامیان می داند. چراکه در آن زمان، شهر رشت بعد از شکست نهضت جنگل توسط نیروهای قزاق، قبل از ساختن عمارت شهرداری اداره شهر به مدت دو سال به دست نیروهای نظامی افتاد. یعنی از سال ۱۳۰۳ تا ۱۳۰۵ حکومت شهر رشت در دست نظامیان بوده است.
زمین کاخ، پیش از ساخت، تپه ای بود که قبر سیدی در آن بود. بعد از ساخت بنا، قبر سید تخریب شد و به تبع آن برخی ساختمان هایی که در مسیر نقشه ساخت عمارت بودند نیز تخریب شدند. این حرکت نیز برای مردم ساکن رشت قابل هضم نبود و منجر به شکل گیری اعتراضاتی شد که با تعویض حاکم رشت و جایگزینی فضل الله زاهدی و انتقال قبر به محوطه ساختمان، اعتراض مردم نیز فروکش کرد.
این ساختمان سفید رنگ همانند ساختمان های مجاور خود است و شیوه ساخت آن به سبک معماری روسی است. این کاخ با بیش از نود سال قدمت توانسته است زیبایی خود را همچنان حفظ کند. آرم شهرداری رشت که به صورت دو کلید روی هم است در روی ساختمان نصب شده است. این کلید ها نماد گشایش از مشکلات شهری است. از این آرم در پرچم های درون شهری بر روی پل های رودخانه های شهر نیز استفاده می شود. یکی از رسوم زیبایی که از همان ابتدای تاسیس این ساختمان برگزار میشد اجرای موزیک زنده هر روز صبح در مقابل درب ورودی شهرداری رشت است که خوشبختانه این رسم زیبا همچنان با این که تغییرات بسیاری در میدان شهرداری رشت صورت گرفته است اجرا میشود. در زمان جنگ با عراق این ساختمان محل اعزام نیروهای داوطلب به مناطق جنگی بود به همین دلیل این میدان را شهدای ذهاب نامیده بودند.
برج ساعت شهرداری رشت
حدود سه سال بعد از تکمیل این طرح در سال ۱۳۰۸ ساعت این ساختمان روی آن نصب شد. در آن زمان در شهرهای دیگر نیز برج ساعت ساخته شد که تبریز و ساری از جمله این شهر ها بودند. این برج ساعت در آن زمان بلند ترین ساختمان شهر رشت بود و به عنوان دیده بانی مورد استفاده قرار میگرفت و بر تمام شهر رشت مسلط بود. در هر ساعت به همان تعداد صدای زنگ به گوش می رسد و مردم را از زمان آگاه میکند.
جاذبه های نزدیک
مجموعه ساختمان های میدان شهرداری رشت شامل بناهایی همچون هتل ایران، موزه پست و کتابخانه ی ملی رشت می باشند که در کل شکل معماری آنها با هر جای دیگری در این شهر و یا حتی ایران فرق می کند. با یک نگاه تخصصی تر از لحاظ سبک شناسی معماری، سبکی که ساختمان های میدان معروف رشت و همسایگان ساختمان شهرداری رشت دارند همگی از ساخت و سازهای ویژه سبک نئوگوتیک هستند. در زیر با این نکانها آشنا می شوید:
میدان شهرداری، معروف ترین میدان مرکزی رشت
میدان شهرداری رشت یکی از معروف ترین میدانهای این شهر است که به منطقه ی ۱ رشت معروف است. این میدان با هفت هزار متر مربع به عنوان میدان بلدیه در زمان های قدیم شناخته می شد. میدان شهرداری رشت در ابتدا به این منظور ساخته شد که ساختمان های اداری و تجاری در آن احداث شوند. این میدان امروزه جایگاه ساختمان هایی مثل موزه پست، ساختمان شهرداری رشت، کتابخانه ی ملی رشت و یا هتل ایران است. شکل امروزی میدان شهرداری رشت در سال ۱۳۵۰ و با دستور مستقیم حکومت وقت شکل گرفت.
هتل ایران در همسایگی ساختمان شهرداری رشت
این بنای تاریخی و قدیمی از جمله ساختمان های بسیار با ارزشی است که در همسایگی ساختمان شهرداری و در میدانگاه معروف خود قرار گرفته است. شروع فرایند ساخت این هتل از سال ۱۳۰۸ بود و در نهایت در سال ۱۳۱۴ از آن بهره برداری نهایی انجام پذیرفت. روزگاری این هتل قدیمی محل تردد معروف ترین ستاره های جامعه ایران و افراد مهم در رشت بوده اما امروزه به آن توجه زیادی نمی شود. ساختمان هتل ایران دارای زیربنای ۱۸۰۰ متری است و در فراز و نشیب های بسیاری که برای این ساختمان اتفاق افتاد، بارها به ارگان های مختلف سپرده شد تا این که آخرین بار سازمان میراث فرهنگی این هتل را خریداری نموده و در سال ۸۶ عملیات مرمت و بازسازی آن را آغاز کرد اما تا به الان موزه و یا کاربری دیگری در این هتل ایجاد نشده است.
ساختمان اداره پست در میدان شهرداری رشت
یکی دیگر از بناهای معروف در کنار ساختمان شهرداری رشت، اداره پست است که در دوره حکومت پهلوی ها ساخته و ایجاد شده است. ساخت این بنا در سال ۱۳۱۰ آغاز و بعد از گذشت دو سال یعنی در سال ۱۳۱۲ به پایان رسید. این ساختمان امروزه دیگر به عنوان یکی از آثار ملی ایران به شمار می آید و در تاریخ ۲۵ اسفند ماه سال ۱۳۷۹ و با شماره ۳۴۷۹ به ثبت رسمی رسید. اداره پست رشت در قسمت شمالی میدان شهرداری این شهر قرار گرفته است.
کتابخانه ملی رشت، منبع غنی کتاب های نایاب
این کتابخانه قدیمی که در قسمت غربی میدان قرار دارد، روزگاری به تصمیم رئیس اداره فرهنگی استان گیلان در زمینی که شهرداری رشت به او هدیه کرده بود؛ ساخته شد. آقای محمد علی تربیت زمانی که ساخت این کتابخانه را آغاز کرد، گویی جانمایی ساخت آن را به گونه ای در نظر گرفت که این کتابخانه درست در کنار ساختمان شهرداری رشت باشد. ساخت این کتابخانه در سال ۱۳۰۶ شروع شد اما ساخت آن تا سال ۱۳۱۳ به علت کسری بودجه طول کشید. این کتابخانه، امروزه هنوز هم پابرجا و استوار است. در حال حاضر این کتابخانه ۱۵۰ هزار جلد کتاب چاپی و ۱۷۵۰ نسخه خطی دارد که برخی از آنها کاملا نایاب هستند. تخمین زده شده است که روزانه در حدود ۱۵۰۰ نفر از این کتابخانه استفاده می کنند.
مراکز خرید
بعد از پارک سبزه میدان و در پیاده راهی که پیش روی شما قرار دارد در هر دو طرف شما، انواع مغازه ها، فروشگاه ها و بازار قدیمی و تاریخی شهر رشت قرار دارد. در ضمن دست فروش ها و به اصطلاح بساطی های بسیاری در سر راه شما قرار دارند که می توانید از آنها هر چه را که بخواهید خریداری نمایید.
لازم به ذکر است که اگر شما ماشین و یا وسیله ای دارید آن را در فاصله حداقل ۱۰۰ متری میدان پارک کنید زیرا هر چه به میدان شهرداری و ساختمان های معروف آن نزدیک تر می شوید، خیابان های پیش رویتان شلوغ و شلوغ تر می شوند.
منابع:
- tourcalm.com
- fa.wikipedia.org
- kojaro.com
- guilaneman.ir
- eligasht.com