در دامنه کوه بیستون و در غرب نقش برجسته داریوش اول، دیواره ای عظیم حجاری شده که بین مردم به «فرهاد تراش»، «فراتاش»، «فرای تاش» و «تخت فرهاد» معروف است. این دیواره عرضی در حدود ۲۰۰ متر و ارتفاعی حدود ۳۶ متر دارد که در دامنه آن یک سکوی خاکی قرار دارد. در جلوی این سکو دیواری به طول صد و پنجاه متر و به ارتفاع چهار و نیم متر ایجاد شده است. این دیوار با استفاده از بلوک‌های سنگی تراشیده و لاشه سنگ به همراه ملاط گچ ساخته شده است. در دو طرف این صفحه تراشیده، چند سکوی پله دار خشن در سنگ کنده شده که از آنها برای نشستن به هنگام تراشیدن دیواره استفاده می شده است.
برخی از ایران شناسان همچون «هرتسفلد» فرهادتراش را از آثار داریوش اول هخامنشی دانسته و معتقدند که داریوش قصد داشته متن وصیتنامه‌اش را در اینجا نقر کند.
اما باستان شناس برجسته «جکسون» آن را برای ثبت پیروزی های بعدی داریوش مناسب تر دانسته است.
برخی دیگر از باستان شناسان نیز معتقدند که منظور از نقر این صفحه نوشتن و نمایاندن یک واقعه تاریخی مهم بوده که توسط خسرو پرویز پادشاه ساسانی ایجاد شده است.
اخیراً برخی از کارشناسان نیز بر این عقیده اند که فرهاد تراش معدن سنگ و کارگاه حجاری جهت استخراج سنگ و تراش بلوک های سنگی بکار رفته در دیواره بناهای ساسانی بیستون بوده است.
فرهاد تراش در نزد مردم و در ادبیات فارسی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. در واقع مردم به استناد اشعار موجود به ویژه اشعار نظامی گنجوی این اثر را کار فرهاد کوه کن می دانند که به خاطر عشق شیرین (همسر ارمنی خسروپرویز) به این کار سنگین تن داده است. در کتاب خسرو و شیرین اثر نظامی از مردی به نام فرهاد سخن به میان می آید که عاشق زنی به نام شیرین می شود، بر اساس آن افسانه خسروپرویز به فرهاد دستور می دهد که دور کوه بیستون را برش بزند تا به آب برسد و اگر موفق شد می تواند با شیرین ازدواج کند. پس از سال ها و حذف نیمی از کوه ،آب پیدا می شود و در این بین خسرو به فرهاد خبر می دهد که شیرین فوت کرده است. فرهاد از جا در می رود و تبر را به بالا می اندازد و در اثر ضربه تبر در جا می میرد.
منابع:
fa.wikipedia.org
isna.ir
