در شهرستان سنقر استان کرمانشاه آثار تاریخی متعددی وجود دارد که مهمترین آنها بقعه مالک است. قدمت آرامگاه مالک تاکنون مشخص نشده است. در منابع متعددی قدمت این بنا به دوره های سلجوقیان، ایلخانان و یا تیموریان نسبت داده شده است. هویت صاحب آرامگاه مالک نیز مشخص نیست. برخی این فرض را مطرح کرده‌اند که فردی به نام سنقر که حاکم شهر سنقر بوده در این مکان دفن شده است. بقعه مالک هر سال پذیرای مهمانان بسیاری از اقصی نقاط کشور است و همین مسئله باعث شده تا شهرستان سنقر از شهرهای مهمانپذیر استان کرمانشاه محسوب شود.
معماری
بقعۀ مالک به صورت برج بر روی تپه ای قرار دارد. بنای آرامگاه هشت ضلعی است و گنبدی آجری دارد. هر ضلع بنا ۳/۵ متر طول دارد. این بنا دو قسمت دارد. بخش تحتانی آرامگاه يعنی سردابه با سنگ های تراشیده و بخش فوقانی آن با آجر ساخته شده است. در هر یک از اضلاع ساختمان، طاق‌نمایی با قوس جناغی به چشم می خورد. در داخل این طاق نماها تزئینات آجرکاری دیده می شود و لچکی طاق نماها نیز با کاشی های فیروزه ای رنگ تزئین شده است. آرامگاه مالک هم اکنون دارای یک در ورودی به طبقه فوقانی است و راهی به طبقۀ زیرین یا سردابه در آن مشاهده نمی شود. در سردابه از سال ۱۳۵۹ به بعد بسته بوده و ورود به آن امکان پذیر نیست. گفته می شود که دو طبقۀ دیگر در زیر طبقۀ فوقانی مقبره قرار دارد و آرامگاه در مجموع از سه طبقه تشکیل شده است، که طبقۀ آخر آن به سردابه می رسد که راه آن در طبقه فوقانی قرار دارد. در سال ۱۳۹۰ سنگ نوشته‌ای از قبرستان پیرامون آرامگاه مالک در شهرستان سنقر کشف شد که پس از راه اندازی موزۀ مردم شناسی سنقر هم اکنون در این موزه نگهداری می شود.
آخرین مرمت انجام گرفته روی بنای آرامگاه مربوط به سال ۱۳۵۹ بوده است. در دی ۱۳۹۸ برنامۀ مرمتی جدیدی شامل مرمت گنبد، تعویض ناودانی ها، مرمت بخش هایی از سردابۀ داخل بنا، تعویض در ورودی بقعه و سردابه، بند کشی دیوارهای بقعه و ... در دستور کار قرار گرفته است.
اکتشافات
در جریان پاکسازی سردابه در سال ۱۳۴۶ درون محوطۀ آجری و بند کشی شدۀ زیر آرامگاه ۲۵ تابوت چوبی بدون تزئینات کشف شد که درون آنها اجسادی با قدمتی بسیار کمتر از مقبره قرار داشته که به سنت اسلامی دفن شده بودند. داریوش فرمانی رئیس ادارۀ میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان سنقر در سال ۱۳۹۳ این کشف را تأیید کرده و از عكس هایی از آن تابوت ها خبر داده است كه اكنون در مركز اسناد انقلاب اسلامی موجود است. او همچنین تأیید کرده است که مشخص نیست آن تابوت ها به كدام نقطه منتقل شده اند.
اتفاقات
گفته می شود که در سال ۱۳۷۹ فردی بر اساس مطالب کتابی قدیمی که در دسترس داشته، گمان می برد که زنجیری ۸ کیلوگرمی که از سقف آرامگاه آویخته شده، از جنس طلا است. آن زنجیر که سال ها به دلیل روشن کردن آتش در آرامگاه کاملاً سیاه شده بود توسط آن فرد ناشناس به سرقت رفته است. علاوه بر این یکی از معمران سنقر در سال ۱۳۷۰ به خاطرۀ یک دزدی از مقبره اشاره کرده است که حدود ۳۰ سال قبل از آن تاریخ، توسط عده ای خارجی و ایرانی با اتومبیل و به صورت شبانه انجام شده و طی آن افراد ناشناس با برداشتن سنگ جلوی در ورودی به داخل دخمۀ آرامگاه رفته و مقدار زیادی اشیا تاریخی از قبیل زیورآلات، شمعدان، اشیای طلایی و حتی سنگ های مرمر مقبره را نیز به سرقت برده اند. علاوه بر این شایعاتی مبنی بر وجود تونلی مخفی در زیر شهر سنقر وجود دارد که آرامگاه مالک را به امامزاده احمد در این شهر وصل می کند. ادارۀ میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان سنقر این احتمال را مطرح کرده که قناتی قدیمی در زیر شهر سنقر وجود داشته باشد که از آن به تونل تعبیر شده و حفر آن در دوران ایلخانیان و صفویان بسیار رایج بوده است. اطلاع دقیقی از میزان صحت و سندیت وجود چنین قناتی در دست نیست و انجام کاوش نیز به دریافت مجوز از پژوهشكده باستان شناسی ایران نیاز دارد.
موقعیت مکانی
بقعه مالک در استان کرمانشاه واقع در شهرستان سنقروکلیایی و به فاصله یک کیلومتری مرکز شهر بر روی تپه ای ساخته شده است
منابع:
- فرمانداری سنقر
- fa.wikipedia.org
- hamgardi.com
- dana.ir
