سه گنبدان کرمان

متن کامل: سه گنبدان کرمان

گنبد های زیبای بنای مشتاقیه از لای شاخ و برگ درختان اطراف رخ مینمایند و سه گنبد به هم پیوسته زیبا نمایان میشوند اینجا مقبره سه تن از بزرگان کرمان است «مشتاق علیشاه »،«کوثر علیشاه » و« شیخ اسماعیل » که هر سه از بزرگان علم و معرفت بوده اند ولی چرا این مکان به مشتاقیه معروف شده و چه چیزی باعث شده که مشتاق علیشاه اینهمه محبوبیت پیدا کند؟ شاید قصه غم انگیز مرگش راز اینهمه شهرت باشد .

از ميدان مشتاقيه کرمان وارد خيابان 17 شهريور که مي شويد روبروي بازار سبزي فروشي هاي کرمان که هياهويش مثال نزدنی است ، بنايي قرار گرفته که به نوعي شناسنامه ميدان بزرگ شهر محسوب مي شود ، مقبره مشتاقيه که آن را “سه گنبد” نيز مي خوانند ، در هر نقطه از حیاط آرامگاه که میایستیم یکی از این گنبدهای زیبا چون کودکانی شوخ و شنگ که هوس قایم باشک بازی به سرشان زده از دیده ناپدید می شود .

اگرچه اين مکان در ابتدا مزارميرزا حسين خان جد اعلاي سادات معروف به ميرحسيني بوده است اما شهرت آن بيشتر به خاطر دفن مشتاق عليشاه از صوفيان نامي قرن سيزدهم هجري قمري است که در سال 1206 هـ.ق به دليل عقايدش او را سنگسار نمودند.

اين مقبره در شرق مسجد جامع کرمان واقع شده است که سه گنبد آن بر فراز قبر مشتاق عليشاه، شيخ اسماعيل و کوثر عليشاه بنا شده اند.

دو گنبد اين بنا داراي کاشي کاري و يکي از گنبدها نيز آجري است که از همان زمان قاجاريه که آن را ساختند به همين شکل بوده است. مقبره مشتاق عليشاه در قسمت شمالي بنا واقع شده است که تزئينات داخلي آن بسيار جالب توجه است و رو به حياطي ساخته شده که حوض زيبا و درختان پرشمار آن گويي براي آرامش آنها که در اين مکان دفن شده اند در برابر آن همه هياهوي پر سر و صداترين منطقه شهر کرمان به يادگار مانده اند.

در زير اين گنبد منبري نيز باقي مانده که در نوع خود بسيار جالب توجه و نفيس است. کاشيکاري هاي سقف دو گنبد مشتاقيه گويا در قرن اخير ساخته شده اند اما کاشيکاري و تزئينات داخلي آن که از آثار ارزنده هنري نيز محسوب مي شود مربوط به همان دوره قاجاريه است.

در تاريخ ايران که جستجو مي کنيم به مشتاق هاي زيادي بر مي خوريم که همگي اصليتي اصفهاني دارند و هرکدام در شاخه هايي چون خطاطي، شعر، موسيقي، و ... صاحب شهرت بوده اند.

مشتاقي که در کرمان دفن است، در رشته موسيقي در دوران زنديه صاحب شهرت بوده و از منابعي که مورد زندگي او وجود دارد "رساله الغرائب" نوشته "رونق عليشاه کرماني" از مشاهير بم را مي توان نام برد. در اين کتاب که به صورت شعر است آمده " شبي مشتاق تمام زندگي خود را براي رونق عليشاه تعريف مي کند و او نيز آنها را به شعر درآورده و مکتوب مي کند".

به گفته نويسنده اين کتاب که خود نيز در همين مکان دفن است نام اصلي مشتاق، محمد مشتاق اصفهاني فرزند ميرزا مهدي است که زندگي او فرازو نشيب هاي فراواني داشته است. او پس از اتفاقاتي که در مکتب خانه اصفهان برايش رخ مي دهد ترک تحصيل کرده و در کارگاه بافندگي مشغول به کار مي شود پس از آن به آواز و موسيقي روي مي آورد و حتي کشتي پهلواني را نيز تا درجه عالي در زورخانه محيط صادقي ثاني اصفهاني ادامه مي دهد اما بنا به دلايلي ترک ورزش مي کند و تنها به موسيقي زير نظر استاد "درويش تقي" ادامه مي دهد.

مشتاق در مرحله اي از زندگي عاشق مي شود و به دنبال عشق خود به شيراز مي رود اما آنجابا معصوم عليشاه دکني از نوادگان شاه نعمت اله ولي آشنا مي شود که پس از مدتي او لقب مشتاق عليشاه را دريافت مي کند و بدين ترتيب مسير زندگي او دگرگون مي گردد. پس از مدتي وي از سوي معصوم عليشاه براي ترويج طريقت عازم کرمان مي شود و با گذشت زمان صاحب مريدان فراواني مي شود. دکتر ابراهيم باستاني پاريزي در کتاب "آسياب هفت سنگ" خود مي نويسد: "يک غلط مشهور وجود دارد و آن اين است که تصوف موجب گمراهي و سوق خواننده به ترک دنيا و اعراض از جهان مادي و توجه به کاهلي و سست گيري خواهد شد".

او در مورد مشتاق مي نويسد: “مخالفان وي در شهر که بازار مشتاق عليشاه را گرم ديدند در فکر نابودي او افتادند و نقطه ضعفي که از او در دست داشتند نواختن ساز بود. روايت است که ظهر 21 رمضان 1206 هجري قمري، مشتاق عليشاه وارد مسجد جامع کرمان مي شود تا فريضه خود را به جا آورد. پسر ملاعبدالله، يکي از روحانيون شهر به دروغ در ميان جمعيت فرياد بر مي آ ورد که ملاحکم سنگسار مشتاق را صادر کرده و مردم به سوي او حمله ور مي شوند و او را به بيرون از مسجد برده و در محلي به نام " تل خر فروشان" به همراه مريدش درويش جعفر سنگسار مي کنند.” و بدين ترتيب زندگي او به پايان مي رسد.

مي گويند که مشتاق عليشاه قرآن را با نواي سه تار مي خوانده است و جلال آل احمد در سفرنامه اش پس از حضور در مقبره مشتاقيه نوشته است: "اگر سيم چهارم سه تار را سيم "مشتاق" مي گويند به ابتکار اين باباست که اينجا خفته،" به هرحال ظاهرا بعد از سالها مهجوري اين بناي تاريخي و مشهور در کرمان و بي توجهي به آن، سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان کرمان تصميم به مرمت اين بنا که زير نظر اداره کل اوقاف و امور خيريه اين استان اداره مي شود گرفته است.

ساخت اين بنا و گنبد اصلي آن به اواخر دوره صوفيه و اوايل دوره قاجاريه باز مي گردد و در دوره هاي بسياري نيز مورد تعمير و مرمت قرار گرفته است.

کاشيکاري هاي گنبدها، کاشيکاري اصلي نمي باشد و حدود 27 سال پيش انجام گرفته است و از زير اين بنا دو رشته قنات عبور کرده است که در دوره هاي مختلف موجب نشست زمين و آسيب رساندن به ساختمان آن شده است. در سال 1390 نیز مرمت اساسی دراین مکان صورت گرفت.