عبور از كویر از دیرباز علاوه بر زیبایی ها و جاذبه های فراوان، رعب و وحشتی را در جان انسان می انداخته اما امكانات حمل و نقل امروز تا حدی این ترس و دلهره را به دست فراموشی سپرده است. اگرچه كویر هنوز به خاطر دارد كاروان های گذشته را كه در این برهوت خشك دچار سردرگمی و تشنگی می شدند. برج های باقیمانده از دوران مختلف تاریخی در دل كویر، یادآور زنده شدن امید رسیدن به منزلگاه در دل كاروان های مانده در راه است. از میل ها در دوران باستان برای پیام رسانی، پست و راهنمایی راه ها استفاده و از میل های راهنما و پیام رسان به نام مناره نیز به معنای محل عبور نور یاد می شده كه با روشن كردن آتش بر بالای آن، مسیر درست به مسافران نشان داده می شد. استفاده از پرتوهای نور راه را به مسافران که از راههای دور می آمدند، نشان می داد. سی میل یا مناره در سراسر ایران وجود دارد كه بیشتر این میل ها متعلق به سده های چهارم تا ششم است. در میل ها، پلكانی برای بالا رفتن از بنا وجود دارد و در برخی از آنها نیز مانند منارگار دو پلكان مارپیچی و كاملا مجزا وجود دارد. ورودی پلكان معمولا فاصله زیادی با سطح زمین دارد و دلیلش هم این است كه كسی نتواند به راحتی وارد آن شود.
میل نادری فهرج نیز یكی از كمیاب ترین برج های باقیمانده كویری و از ابنیه تاریخی دوران سلجوقیان است که در دل کویر راهنمای مسافران و ره گم کردگان بوده است. این میل که بنام میل قاوردی نیز معروف است، یکی از دورافتاده ترین مناره یا میلهای ایران است که در ناحیه ای کویری و بسیار خشک در میانه های راه بم به زاهدان و در منطقه ای به نام نرماشیر قرار گرفته است. اطراف میل نادری ریگزار بسیار خشکی است و تا کیلومترها اثری از آب و آبادانی نیست. این میل در زمان سلجوقیان ساخته شد اما چون در زمان نادرشاه بین سالهای ۱۱۶۰–۱۱۴۹ ه.ق تعمیر و بازسازی شده است، به نام میل نادری شناخته می شود.
معماری
جنس این بنا از آجر بوده و تزئینات آجرکاری بسیار زیبا آن را آراسته است. شیر شتر یكی از مصالح به كار رفته در ساخت میل قاوردی همانند ساختمان ارگ بم است. بلندی آن ۵۵ پا (نزدیک به ۱۷ متر) و محیط آن ۴۳ فوت (۱۳ متر) است و دارای چهل و پنج پله می باشد. این بنا در مسیر راه زاهدان-کرمان جای گرفته و اطراف برج نادری را ریگزارها و كویر فرا گرفته است و تا كیلومترها اثری از آبادی نیست. جاری شدن سیلاب های شدید و توفان های سهمگین این دیار، دو عامل مخرب میل نادری به شمار می آیند. آبگرفتگی و جریان سیل سال ۱۳۸۹ در منطقه فهرج، به این اثر تاریخی خسارات جبران ناپذیری وارد کرد به طوری که این اثر منحصر به فرد را در معرض تخریب قرار داد.
اثر تاریخی میل نادری فهرج كه زمانی نمادی نجات بخش برای مسافران و كاروان ها در دل كویر بود امروزه پرندگان جا مانده از سفر بلندای برخی از این مناره ها را ماوای خود برمی گزینند و تا سال بعد از بلندای این منظر، منتظر و چشم به راه قافله شان می مانند. اين مكان اينك در حال انجام عمليات اجرايي براي تغيير كاربري به استراحتگاه بين راهي مسافران نوروزی است.
موقعیت مکانی
این میل در سی کیلومتری جاده فهرج - زاهدان قرار دارد.
منابع:
- fa.wikipedia.org
- gardeshgari724.com
- hamshahrionline.ir
- irna.ir
