خانهٔ حاج آقا علی با زیربنایی بالغ بر هفت هزار متر مربع، با معماری زیبا و ایرانی یکی از بزرگترین و زیباترین خانه های خشتی و سنتی جهان به شمار می آید که توسط حاج آقا علی معروف به زعیم الله رفسنجانی (بزرگترین تاجر ایرانی آن دوره) در ۱۱۳۶ هجری خورشیدی بنا گردیده است. این بنا که به خانهٔ وقفی شهرت داشته است، در نزدیکی رفسنجان واقع شده است.
خانه دارای صد و ده اتاق (هفت دری، پنج دری، سه دری و پستو) بوده که در چهار بخش اصلی ساختمان حوضخانه، شاه نشین، پاییزی و زمستانی احداث گردیده اند. چهار حیاط، راهروهای سرپوشیده و روباز و سه هشتی قسمت های مختلف این خانه را به هم مرتبط می کرده اند.
برخی قسمتهای خانه حاج آقا علی:
تالار حوضخانه: این قسمت وسیعترین فضای سرپوشیده خانه است که سقف آن در ارتفاع طبقه دوم با گنبدی عظیم پوشانده شده است. این قسمت در زمینه مستطیل کار بندی شده و در مرکز آن کلاه فرنگی قرار گرفته است که نور فضای حوضخانه را تأمین می نماید. در وسط حوضخانه حوض مستطیل شکلی قرار دارد که در گذشته با حوض های حیات های جانبی مرتبط بوده است و آب آن از طریق قنات تأمین می شد. حوضخانه در دو طبقه ساخته شده که در طبقه بالای آن تعدادی اتاق و دو تالار در اضلاع شمالی و جنوبی قرار دارد. نمای داخلی حوضخانه با اندود گچ و گچبری های برجسته با طرح های اسلیمی تزئین گردیده است.
تالار شاه نشین یا بهاره: در مرکز ضلع جنوبی ایوانی نسبتاً رفیع قرار دارد که در طرفین آن با حفظ تقارن دو راهرو دسترسی ایجاد شده است .
تالارهای پاییزی و زمستانی در اضلاع غربی و شمالی بنا قرار دارند و نسبت به تالار شاه نشین و حوضخانه کمی ساده تر اجرا شده اند.
حاج اقا علی مالک عمده رفسنجان بود و در تجارت نیر با ممالک شرق مثل هند و چین ارتباط داشت و هنوز بشقابها و کاسه های چینی که در داخل آن فرمایش ١١٠ (علی) نوشته شده است، باقی است. وی با وجود اینکه صاحب چند هزار گوسفند بود، همچنان تا اخر عمرش مردی ساده پوش باقی ماند. حاج اقا علی بعدها لقب امین التجار یافت و نام فامیلی فرزندانش امینیان شد.
گله های گوسفند چند هزار تایی و منازل زیادی در گوشه وکنار ایران و مقدار زیادی طلا و نقره و اشرفی از وی باقی ماند که وقتی از املاک او رفع توقیف شد، معلوم نشد که این همه کالا کجا رفت و چه شد.
حاج اقا علی امین التجار (امینیان) املاک زیادی از خود بر جای گذاشت، از جمله بازار و مسجد ایشان در شهر کرمان، بازار و مسجد و آب انبار‌هایی در شهر رفسنجان، کاروانسرا، بزرگترین بنای خشتی جهان و کیلومترها مزرعه زیر کشت که قسمت عمده ای از این املاک و ثروت وقف حضرت ابا عبدالله الحسین (ع) نموده و متولی این املاک را فرزند خود عباس (حاجی ملک) و فرزندان او تعیین کرده اند.
موقعیت مکانی:
این بنا در فاصلهٔ شش کیلومتری شهر رفسنجان (نزدیک قاسم آباد) واقع گردیده است.
مسیر دسترسی:
برای رفتن به بزرگترین خانه خشتی جهان باید از بخش شرقی رفسنجان خارج شده و چند کیلومتر در جاده ای که دو طرف آن با باغ های پسته محصور شده، رانندگی کرد و در ادامه، جاده فرعی قاسم آباد را برای رسیدن به این روستا طی کرد.
منابع:
gardeshgari724.com
fa.wikipedia.org
hajaghaali.com
kerman.isna.ir
mehrnews.com
