روستای پلنگان

پلنگان (کامیاران)، روستایی از توابع بخش مرکزی شهرستان کامیاران در استان کردستان ایران است. این روستا که دارای قدمتی پیش از اسلام با چشمه‌های پر آب است و دره زیبای تنگیور در فاصله ۸۰۰ متری آن قرار دارد، در ابتدای اورامان کردستان قرار دارد و دارای خانه هایی با ساختار پلکانی می باشد. این روستا در طول تاریخ حیات خود چندین بار ویران گشته است و بار دیگر بنا شده است. پالنگان درزمان هه لوخان ارذلان مرکز حکومت ارذلان بوده است.

تاریخچه
با روی کار آمدن کوروش کبیر یهودیان زیادی به قلعه روستای  پلنگان کوچانده شدند و سالیان زیادی در این قلعه ماندند و زندگی کردند چنانچه هم اکنون در نزدیکی باغ شیخ عمرپالنگان آثاری از قبرستانهای یهودی ها بجا ماند ه است و اهالی محلی این قسمت از قلعه را به نام محله موسی یا محله یهودیها می شناسند. بعدها زرتشتیان در این قلعه ساکن بودند. بعد از اسلام زمانی که مسلمانان به ایران حمله کردند "قلعه پالنگان"نیز از این حملات در امان نماند حدود سه ماه این قلعه به محاصره ی مسلمانان در آمدو بعد از سه ماه با همکاری چندین نفر از ساکنان قلعه دروازه های قلعه باز شده و مسلمانان توانستند قلعه را تصرف کنند  اما مسلمانان به زور ساکنان قلعه را مجبور به پذیرش اسلام نکردند  چون تا قرن ها بعد ساکنان بر آیین قدیمی خود که همان آیین"یاری"الحق"که  شاخه ای از آیین زرتشت بود ماندند .حاکمین گورانی که قبل از اردلان ی ها در این منطقه حکمرانی می کردند همین آیین را داشتند اما با تغییر مذهب در دوران صفوی ها و قبول کردن مذهب صفوی ها"شیعه اثنا عشری"از جانب حاکمان اردلان ،ساکنین این قلعه به زور به مناطق دیگری کوچ داده شدند مناطقی همچون"دالا هو"دینور" که تا کنون نیز بر آیین خود مانده اندو به نام "الحقی ها"مشهورند.

این ناحیه از مراکز مهم استان کردستان در دوره سلجوقی به بعد بوده است و قلعه پلنگان که مجاور روستا و در بالای کوه قرار دارد بیانگر این مطلب است. با توجه به بقایای مساجد، منازل قدیمی و باغ‌های زیبای این روستا به نظر می‌رسد که شالوده اصلی آن به دوره سامانی بازمی‌گردد. روستا دارای گورستان قدیمی است که چند سنگ قبر با خط کوفی مربوط به سده ی ششم و هفتم در آن وجود دارد، اما از همه مهم‌تر بافت معماری پلکانی روستا است که دارای ارزش فراوان است.

طبیعت روستا
این روستا در دامنه کوه و در دو طرف دره قرار گرفته و خانه‌های آن با سنگ و عموماً به حالت پلکانی ساخته شده و پشت بام منزل پایین حیاط منزل بالا محسوب می‌شود.
آنچه بیشتر سیمای روستا را دلنواز و زیباتر کرده، رودی است خروشان به نام تنگی ور که روستا را دو نیم کرده است و این رود از حدود ۲۰ چشمه در کوه های سربه فلک کشیده اطراف شکل گرفته و به همین دلیل آب رودخانه را گوارا و زلال کرده است که البته رودخانه پس از طی چند کیلومتر به رود سیروان جاری می ‌شود.
این روستا علاوه بر داشتن معماری زیبا، دارای چشمه‌ها، آبشارها و طبیعتی سرشار از زیبایی منحصر به فرد در استان کردستان است و در کنار رودخانه تنگی ور قرار گرفته که به رودخانه سیروان می‌پیوندد.
روستای پالنگان افزون بر ۲۰ چشمه جوشان در دره تنگیور دارد که آب زلال و خنک خود را به رودخانه تنگی ور می‌ریزند و آبشارهای حاصل از ریزش آب این چشمه‌ها بسیار دیدنی است.
رودخانه تنگی ور که از میان آبادی می‌گذرد، بخش اعظم آب خود را از این چشمه‌ها که در فاصله ۷۰۰ تا ۸۰۰ متری جنوب شرقی آبادی قرار دارند تأمین می‌کند و از همین رو آب رودخانه بسیار گوارا و خوش طعم است. رودخانه تنگیور بعد از گذر از آبادی در حدود 300 متری غرب پالنگان به رودخانه پرآب سیروان می‌پیوندد. به واسطه خصوصیات آب رودخانه تنگی ور و این چشمه‌ها، بزرگ‌ترین مجتمع‌های پرورش ماهی در کنار این روستا ساخته شده است که بیشتر گردشگران به علت تازگی و نوع ماهی‌ها و همچنین قیمت مناسب آن برای غذا و همچنین دستاورد سفر به پلنگان، اقدام به طبخ ماهی در محل می‌کنند و اهالی این روستا بخشی از نیازهای خود را از این رودخانه تأمین می‌کنند. روستای پلنگان بسیار سرسبز و دارای آب و هوای بسیار مطلوب و دل‌انگیز در فصل‌های بهار، پائیز و زمستان است و از این لحاظ از دیدنی‌ترین نقاط استان کردستان به شمار می‌رود.

محصولات و فراورده های روستا
عمده محصولات تولیدی مردم این روستا، گندم، جو و انواع مواد لبنی است. گیوه بافی، جاجیم بافی و موج بافی از مهمترین صنایع دستی پلنگان محسوب می‌شود. همچنین کشک محلی، گیوه، روغن و عسل طبیعی جزو سوغات پرطرفدار پلنگانی هاست. از میان اینها عسل طبیعی روستا جایگاه ویژه ای دارد. در چند سال اخیر بخش غربی روستا که به روستای تفین منتهی می شود به همت نهاد های مربوطه به باغستانهایی تبدیل شده که سرسبزی روستا را دو چندان کرده است و میوه هایی از جمله انار، توت فرنگی، هلو، زردآلو و انجیر از تولیدات این باغستان ها هستند.

آداب و رسوم
روستای پلنگان نزدیک به هزار نفر جمعیت دارد که مذهب آنها سنی است و به لهجه اورامی صحبت می‌کنند. با این که پلنگان در یک منطقه کوهستانی قرار دارد اما به دلیل آسفالت بودن مسیر، در تمام طول سال امکان بازدید از این روستا وجود دارد. فعالیت یک واحد شیلات در کنار روستا نیز باعث شده تا بهترین خوراکی پذیرایی از گردشگران طبخ انواع ماهی باشد.
 تابستان گرم و بهار معتدل پلنگان باعث شده که کوچ بهاری عشایر به ارتفاعات این روستا که با اجرای بسیاری از مراسم سنتی عشایر کرد مانند اجرای موسیقی گریان، چپله و سیاچمانه همراه است گردشگران زیادی را به این روستا جذب کند
اسب سواری، گرزبازی، غل غلان، بارباران، کوشه کوشه و چاک چاک از بازیهای محلی پلنگان است که در ایام غیر کاری مانند پاییز و زمستان در اکثر کوچه‌ها و چشم اندازهای روستا برگزار می‌شود. پلنگان یکی از ۷ روستای هدف در گردشگری استان کردستان است که پس از انجام مطالعات کارشناسی بدون هیچ تغییری در بافت خود به روستای گردشگری تبدیل می‌شود.
 

قلعه پلنگان
روستای «پالنگان» در 15 کیلومتری شهر کامیاران و ابتدای منطقه‌ی اورامان قرار دارد. در 800 متری روستا در دره‌ی زیبای «تنگیور» و در محل چشمه‌های پر آب «شیخ علاء الدین»، «شیخ خاتون» و «شیخ عمر»،  قلعه پالنگان وجود داشت که اکنون بقایای اتاق‌ها، آتشکده‌ها و پل‌های قدیمی آن پابرجاست. آثار به دست آمده از قلعه و بقایای پل‌های ساخته شده بر روی رودخانه، قدمت آن را به دوره‌ی پیش از اسلام می‌رساند.
نویسنده‌ی کتاب «تحفه ناصری» قلعه را مدت‌ها محل سکونت امرای «کلهر» دانسته و می نویسد: خسروخان اردلان در سال 564 ه. ق قلعه را متصرف و جزو قلمرو خود درآورد و از آن‌جا که آب وهوای قلعه «زلم»، در شهر زور آباد مناسب نبود، مرکز فرمانروایی خود را به «پالنگان» انتقال داد. مدارک حاصل از کاوش‌های باستان‌شناسی مرتبط با این دوره و نزدیک بودن قلعه به کتیبه «تنگیور» انتقال از قلعه «زلم» به پالنگان را ثابت می‌کند.
قلعه تا بعد از انتقال مرکز حکومت  خاندان اردلان از پالنگان به «حسن آباد»، یعنی در حدود قرن دهم ه ـق آباد بود.
 

موقعیت مکانی
یکی از روستاهای دهستان ژاورود از توابع شهرستان کامیاران در استان کردستان است و در 15 کیلومتری این شهر و در دره تنگی ور قرار دارد.
 

منابع:
میراث فرهنگی استان کردستان
fa.wikipedia.org
beytoote.com
noonoab.ir
palngan.persianblog.ir