غار کرفتو

غار کـرفـتـو در سـیـنه یک رشـتـه کـوه آهـکـی در شـمال دره ای عـمـیـق قـرار گـرفـته است آثار مـتعـددی از پـناگاهـها و دخـمـه ها و حـفـره ها یـی دیـده مـی شـونـد که در کـنار غار اصـلـی قـرار دارد مـوقـعـیـت غار به گـونه ای است که به طـور کـلـی بادگـیـر نـیـسـت و در زمـسـتان دامـنـه جـنـوبـی را نـمـی پـوشـانـد در حـالـی که 500 مـتـر دورتـر و در جـنـوب شـرقـی غار بادگـیـر بـوده و بـرف آن را مـی پـوشـانـد، در سـویـی دیگـر دره کـوه دیگـری وجـود دارد که به عـلـت شـکـل طـبـیعـی آن مـردمان اطـراف به آن سـه دخـتـران می گـویـنـد .

در زمـسـتانها و هـنگام سـرما درون غار گـرم و در تابـسـتان به لحاظ کـوران باد غار خـنک می باشـد، دو چـشـمه آب در زیـر تـقابهای پـایـیـن غار وجـود دارد که سـالـیان دراز مـردم از آن بهـره مـنـد گـردیـده انـد. غار کـرفـتـو در دوران ـ مـزوزوئـیـک ـ زیـر آب بـوده و در اوآخـر هـمـیـن دوره ارتـفاعات کـرفـتـو از آب بـیـرون آمـده است ایـن غار آهـکـی است و در دوره های مخـتـلـف انـسـان در آن سکـونـت کـرده و به هـمـیـن دلـیـل تـغـیـیـر حالـت داده است در داخـل غار هـنوز هـم آب وجـود دارد و بـرای دیـدن بعـضـی از جاهای مخـتـلـف آن بایـد از قایـقـهای کـوچک اسـتـفاده کـرد وجـود تصاویـر واشکال نـقـاشـی شـده داخـل غار از جـمله دیـدنـی های مـوجـود در ایـن اثـر باسـتانـی می باشـد که هـر بـیـنـنـده ای را به خـود جـلـب می کـنـد .

کتیبه‌ای یونانی بر سردر یکی از اتاق‌های طبقهٔ سوم این غار وجود دارد که از این غار به عنوان معبد هراکلس نام برده‌است. در معماری این غار علاوه بر ایجاد اتاق‌ها و راهروهای عبوری، سعی شده تا اتاق‌ها با هم مرتبط باشند. نورگیرهایی به سمت بیرون تعبیه شده‌اند و بر دیوارهای غار در بعضی از اتاق‌ها نقوشی به صورت تجریدی از حیوانات، انسان و گیاه حجاری شده‌است.

غار کرفتو از غارهای آهکی و طبیعی است که در ادوار مختلف تغییرات و دگرگونی‌های عمده و دخل و تصرفات بسیار در آن به وجود آمده‌است. در حال حاضر طول غار حدود ۷۵۰ متر است و راههای فرعی متعددی از آن منشعب می‌شود. غار چهار طبقه دارد و حجاران هنرمند، به زیبایی فضاهایی را در مدخلهای غار تراشیده و اتاقها، راهرو و دالانهای متعددی را به وجود آورده‌اند.

 غار کرفتو در میان غارهای دست کند از شهرت خاصی برخوردار است و این شهرت بی دلیل نیست زیرا این غار از لحاظ بافت ساختمانی بی نظیر است. ارتفاع دهانه ورودی غار (دهانه ورودی فعلی) از سرِ تپه حدود 20 الی 25 متر بوده که در گذشته راهی نسبتا سخت و دشوار در کمر کوه و صخره بیرونی، هدایت بازدیدکنندگان به داخل غار را به عهده داشت، به صورتی که با قرار دادن تعدادی سنگ چین و استفاده از پلکان های چوبی علاقه مندان می توانستند با دشواری به داخل راه یابند.

این غار در سال ۱۳۷۹ گمانه‌زنی شد و با بررسی‌های باستان‌شناختی در محوطهٔ بیرون و داخل غار آثاری از دوران‌های مختلف به دست آمد. کشف تراشه‌های سنگی در طبقهٔ چهارم و محوطهٔ بیرون غار می‌تواند نشانه‌ای از استفادهٔ انسان در دوران پیش از تاریخ از این غار باشد. همچنین نمونهٔ سفال‌ها و اشیای به دست آمده، ادامهٔ سکونت انسان را در طول دوران تاریخی اشکانی و ساسانی و دوران اسلامی یعنی سده‌های ششم تا هشتم هجری را مسجل می‌سازد. اقداماتی در طول سال‌های ۱۳۷۸ و ۱۳۷۹ انجام شده که شامل سامان‌دهی محوطهٔ بیرون غار، پله بندی، سکوهای استراحت، پارکینگ، سرایداری، سرویس‌های بهداشتی و برق‌کشی غار است.

 معماری غار
در قسمت جلویی غار، چهار طبقه معماری صخره ای و دست کند ایجاد شده که در هر طبقه علاوه بر ایجاد اتاق های تو در تو با پنجره ها و نورگیرهایی به فضای بیرونی و درگاهی های مربوطه ساخته شده اند. دالان ها و راهروهای عبوری به منظور ارتباط به طبقات، پله ای تراشیده شده در سنگ و حتی ایجاد جای مناسب کلون و چفت و بست پنجره ها و درگاهی ها باعث تامین امنیت هر قسمت می شده و این موضوع نشان از نوعی معماری پیشرفته در آن زمان دارد. البته به دلیل ریزش هایی که در اثر گذشته زمان در صخره های بیرونی و پیرامون دهانه ورودی در مجموعه معماری صخره ای غار ایجاد شده، تعداد اتاق ها و راهروهای موجود در کلیه طبقات در حال حاضر مشخص نیست و به نظر می رسد مجموعه معماری صخره ای و دست ساز غار بسیار گسترده تر از وضعیت کنونی آن بوده باشد و آثار این تخریب ها هنوز هم کاملا مشخص است. روی دیوارهای برخی از اتاق های غار و راهروهای عبوری آنها نقوشی از جانوران و گیاهان وجود دارد. زیباترین بخش معماری غار، طبقه سوم آن است. دقت در تراشیدن و کندن اتاق ها، فرم خاص سقف ها به شیوه کمانی و ایجاد درگاهی ها و پله های آستانه آن در پنجره ها و نورگیرهای اتاق ها از اهمیت خاصی برخوردار است و از نظر تزئینات موجود در پنجره ها قابل مقایسه با آثار موجود در معماری تپه نوشیجان ملایر از دوران مادهاست.

در نـتـیـجه آزمایـشـات خاک شـناسـی که از غار کـرفـتـو به دسـت آمـده نـشـان می دهـد به عـلت یک رشـته فعالـیـتهای جـزئـی و فعـل و انفعالاتـی که در سـطح غـار به عـمـل آمـده و رسـوباتـی که بر جای مانـده ایـن غـار از هـزاره چهارم پـیـش از مـیلاد عاری از فعالـیـتـهای انـسـانـی گـردیـده است و سـاکـنـیـن آن که گـله دارانـی کـوچ رو بـوده انـد آن مـنطـقه را تـرک کـرده انـد. غار کـرفـتـو به جهـت گـمانه هایـی که در آن حـفـر گـردیـده و بعـضا تا عـمـق 5/5 مـتـر پـایـیـن رفـته است با تـوجـه به لایـه های مـوجـود که تحـتانـی تـریـن آن دارای تـراشـه های سـنگـی و تـیغـه ای بـوده است یک فاصله هـزار سـاله را نـشـان مـی دهـد و دوباره به آثار زیـسـت انـسـانـی مـیـرسـد که دارای چهاردوره سکـونـتـی است: پـیـش از تاریخ، اشکانـی، سـاسـانـی، اسـلامی که البته دوره سـلـوکی آن چـنـدان مـورد یـقـیـن نیست.

غاری برای الهه یونانی
روی سردر ورودی یکی از اتاق های طبقه سوم کتیبه ای یونانی وجود دارد که تا حد زیادی صدمه دیده است. در این کتیبه از الهه هراکلس یاد شده و به همین دلیل بسیاری این غار را معبد الهه یونانی نامگذاری کرده اند. در این کتیبه آمده است: «این خانه هراکلس است، هر کس در آن وارد شود در امان است.» وجود این کتیبه سبب شده تا برخی را عقیده بر این باشد که احتمالا این غار مدتی به صورت موقت مورد سکونت و استقرار سلوکیان (جانشینان پس از اسکندر مقدونی) قرار گرفته که پس از فتوحات مهرداد دوم اشکانی به سمت غرب ایران حرکت کرده اند.
چه بـسـا که کـتـیـبه مـورد بحـث مـمکـن است در قـرون گـذشـته ایجاد شـده باشـد که البته بایـد با مطالعات بـیـشـتـر و آزمایـشـاتـی که از خـود کـتـیـبه به عـمـل می آیـد سـقـم آن عـیان گـردد.

شناسایی کامل غیرممکن
ستون فقرات اصلی غار نزدیک به 750 متر طول دارد که در این مسیر پر پیچ و خم، دهانه ها و دالان های گوناگونی منشعب می شود و به همین جهت تاکنون کسی قادر به شناسایی تمامی این مسیرها و تهیه نقشه کامل از آن نشده است. مسیر طبیعی غار در طول خویش دارای تفاوت های بسیاری است، به طوری که در برخی بخش ها علاوه بر وسعت خاص دالان ها و تالارهای طبیعی و ارتفاع زیاد سقف آنها، قسمت هایی وجود دارد که باید به حالت سینه خیز و به دشواری از آنها عبور کرد. همین وضعیت خاص باعث شده افسانه ها و داستان های بسیاری در میان اهالی منطقه وجود داشته باشد و بسیاری از طلسم غار و نحوه ایجاد آن سخن به میان آورند. حتی این امر در نوشته های نویسندگان محلی استان تاثیر گذاشته و به ذکر چنین مطالبی پرداخته اند. غار کرفتو با شماره 330 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
 

امکانات منطقه و پیشنهادات ضروری
* در محوطه مقابل غار، پارکینگ نسبتا بزرگی برای توقف خودرو وجود دارد.
*نزدیک ترین پمپ بنزین با غار 15 کیلومتر فاصله دارد. پمپ بنزین دیگر در جاده دیواندره – سقز و در زرینه (حدود 40 کیلومتری غار) واقع شده است.
* سرویس بهداشتی نسبتا قابل قبول است. توالت فرنگی برای بیماران و بازدیدکنندگان خارجی موجود نیست.
*یک فروشگاه کوچک در محوطه وجود دارد.
* رستوران موجود نیست.
* آب آشامیدنی در دسترس است هرچند توصیه می شود در فصول گرم سال آب آشامیدنی بهداشتی همراه خود داشته باشید.
* از پارکینگ تا طبقه اول غار 220 پله وجود دارد. این مکان برای سالمندان ناتوان، بیماران با آرتروز پیشرفته زانو و بیماران با ناراحتی قلبی پیشرفته مناسب نیست.
* آنتن دهی تلفن همراه مطلوب است.
*برای ورود به غار لازم است بلیت تهیه کنید.
*بروشور به زبان فارسی موجود است. اگر درخواست کنید به شما تحویل می دهند.
*معمولا داخل غار راهنما حضور ندارد.
*در صورت قطع برق، اعماق غار فوق العاده تاریک می شود. توصیه می شود یک چراغ قوه کوچک همراه خود داشته باشید.
*غار متعلق به همه است، از نوشتن یا حکاکی هر نوع یادگاری بر دیوارهای غار جدا پرهیز کنید.
*در محوطه بیرونی غار درخت یا سایه بان وجود ندارد. اگر قصد دارید برای مدت طولانی در این محوطه بمانید، مراقب آفتاب سوختگی باشید.
*محوطه بیرونی و همچنین فضاهای داخل غار دارای پله های متعدد و پستی و بلندی بسیار است، مراقب کودکان خود باشید.
*هتل های قابل قبول جهت اقامت در شهرهای سنندج، سقز و مهاباد قرار دارد.

امنيت منطقه
طي سالهاي گذشته مواردي از عدم امنيت در اين منطقه گزارش نشده است. مردم كردستان انسـان هـايي جـوانمرد و نيـك خصـال هسـتند .
هرچند توصيه مي شود به علت فرعي بودن جاده منتهي به غار ( در ايام غيرمتعارف ) شب هنگام در اين مسير تردد نفرماييد.

بهترين زمان بازديد
اين منطقه داراي زمستان هاي سردسير است. احتمال وجود برف و يخ زدگي جاده وجـود دارد . دهانـه هـاي ورودي غـار سـرد و سـوزناك مـي
شود. در فصول بهار، تابستان و نيمه اول پاييز به راحتي مي توان از غار بازديد كرد. بهترين زمان بازديد ماه هاي ارديبهشت و خرداد است.

موقعیت مکانی
این اثر باستانی و تاریخی در صخره مرتفعی حدود 67 کیلومتری شمال غرب شهر دیواندره و با احتساب همین مسافت تقریبی در شرق شهر سقز واقع شده است. نـزدیک تـریـن روسـتا در شـمال غـربـی غار به فاصـله 3 کـیـلـومـتـری به نـام مـیـرسـیـد یا مـیـرسـعـیـد است ، اصـلـی تـریـن راه دسـتـرسـی به آن از طـریـق جاده تکاب است. (46 کیلومتری جنوب غربی تکاب، 5 کیلومتری غرب روستای یوزباش کندی)  عـبـور از یک بخـش به نام گـورباباعـلـی و سـپـس روسـتای یـوز باش کـنـدی ، و در ادامـه حـدود 3 کـیـلـومـتـر بعـد از آن غار کـرفـتـو قـرار دارد .

مسیرهای دسترسی
بسته به اینکه مبدا سفر شما کجاست، راه های مختلفی برای رسیدن به غار کرفتو وجود دارد:
1- از طریق استان کردستان: از سنندج تا شهر دیواندره 95 کیلومتر فاصله است. این مسیر یک بانده با آسفالت خوب و تماما کوهستانی است. از دیواندره به سمت سقز حرکت کنید. پس از طی 37 کیلومتر، یک سه راهی در سمت راست وجود دارد که به سه راهی تکاب معروف است. تابلو غار کرفتو در ابتدای سه راهی نصب شده. از سه راهی تکاب تا غار دقیقا 33 کیلومتر فاصله است. کل مسیر آسفالت و یک بانده است. کیفیت آسفالت مطلوب است. در این مسیر دو، سه راهی وجود دارد که در هر دو لازم است به سمت چپ بپیچید هر چند تابلوی راهنمایی به سمت غار وجود دارد.
2- مسیر تهران – زنجان: اگر از تهران صرفا به قصد بازدید غار کرفتو حرکت می کنید (تصمیم ندارید به همدان یا سنندج بروید یا اینکه بخواهید بعدا از طریق سنندج به تهران بازگردیید) فاصله تهران تا زنجان حدود 320 کیلومتر و اتوبان است. از زنجان تا دیواندره از طریق بیجار حدود200 کیلومتر فاصله است که جاده آن آسفالت و یک بانده و بخشی از آن کوهستانی است. (جمعا از تهران تا دیواندره 520 کیلومتر و تا غار کرفتو 590 کیلومتر است.) اگر می خواهید این مسیر را انتخاب کنید بازدید از تخت سلیمان واقع در 42 کیلومتری تکاب را به شما توصیه می کنیم. لازم به توضیح است که یک راه میانبر بسیار کوتاه شما را از تکاب به غار کرفتو هدایت خواهد کرد.
3- از طریق آذربایجان شرقی: مسیر تبریز، عجب شیر، بناب، ملکان، میاندوآب، بوکان، سقفز، غار کرفتو را طی کنید.
4- از طریق آذربایجان غربی: مسیر ارومیه، مهاباد، بوکان، سقز، غار کرفتو را طی کنید.

نزدیک ترین جاذبه های گردشگری
١- در فاصله ٣٠ كيلومتري غار كرفتو يكي ديگر از جاذبـه هـاي گردشـگري اسـتان كردسـتان بـه نـام تپـه زيويـه قـرار دارد . در بـالاي تپـه بقايـاي تأسيسات مربوط به دوره مادها موجود است. بازديد از اين تپه نياز به كوهنوردي و صرف حدوداً يك ساعت وقت دارد. يادتان باشـد از غـار كرفتـو تا اولين سه راهي حدود يك و نيم كيلومتر فاصله است. براي رفتن به زيويه دست چپ بپيچيد. نيازي به بازگشت ايـن مسـير نيسـت . از زيويـه راه مستقيم به سقز وجود دارد.

٢- اگر به طبيعت گردي و خصوصاً بازديد از غارهاي طبيعي علاقه مند هستيد در فاصله حدود ١٠٠ كيلومتري از غار كرفتو ( ٣٠ كيلومتر شـمال شهرستان بوكان ) غار سهولان قرار دارد. اين غارِ نيمه آبي – نيمه خشكي نيز از جاذبه هاي زيباي جنوب استان آذربايجان غربي است.

منابع:
فرمانداری دیواندره
میراث فرهنگی استان کردستان
farhangi.behdasht.gov.ir
beytoote.com
fa.wikipedia.org
hamshahrionline.ir
isna.ir