كوه شيدا (شيا) در شمال روستاي' نياز' و از توابع شهرستان دهگلان به ارتفاع ۲۲۳۲ متر واقع شده است که در قله آن بنایی به چشم می خورد كه به «شيداي نازار» نیز معروف است. اهالی دهگلان کوه شیدا را به کوه شیطه و یا شیبا، که به معنی کوه نور است، می شناسند. روستاييان معتقدند كه در منفذ آجرهاي اين بنا فيروزه هايي است كه شبها مي درخشد اما در اثر فرسايش، نور آن از بين رفته است.
در کتاب «تحفه ناصری » آمده است که در این بنا «سبحان وردی خان» جد «امان الله خان بزرگ» والی کردستان معاصر نادر شاه افشار مدفون است. اهالي بر اين باورند كه در اين كوه دو شخص مدفون شده اند و در سالهاي گذشته كه در اثر كند و كاو در اين مكان آثار باستاني بسياري بدست آمده است، دو جسد نيز کشف شد كه در جمجمه يكي از آنها ميخي وجود داشته و اهالي حدس مي زنند اين جسد مربوط به سبحان الله خان باشد. گفته مي شود وقتي نادرشاه افشار مي خواست به هندوستان حمله كند قرار بوده سبحان الله خان فرمانده تهران شود اما زماني كه به همدان رسيد همان شب در چادرش به طور مرموزي فوت كرد. در دوره افشاريان قلمرو سبحان الله خان، كردستان، همدان، زنجان و قزوين بوده است. در دامنه كوه صخره اي هست كه نوشته اي تصويري با خط هيروگليف در آن وجود دارد و قدمت آن به ۲۲ هزار سال قبل از ميلاد برمي گردد. همچنين آتشكده اي بوده كه هم اينك ويران شده اما صخره هايش باقي مانده و وجود خاكستر درون آن دليل بر اين ادعاست.اهالي معتقدند اين مكان، زيارتي و مقدس است و از اين جهت در گذشته بيشتر مراسم ها را در این مکان برگزار مي كردند. از جمله جشن عروسي در آن برگزار مي شد كه پنج نفر از بزرگان طايفه مسئوليت مراسم را بر عهده داشتند و دو شبانه روز در آنجا چادر مي زدند و گوسفتد قرباني مي كردند. اين اثر تاريخي در سال ۱۳۸۱ در فهرست آثار ملي كشور ثبت شده است.
مشخصات معماری بنا
مقبره با پلان مربع شکل، حدود ۹ متر ارتفاع دارد و بنا از آجرهای قرمز به ابعاد ۵×۲۲×۲۲ سانت با قوس های سلجوقی ایلخانی ساخته شده است ولی زمان احداث آن به طور دقیق مشخص نیست. در داخل طاقچه هایی در اطراف، با قوس های پاتو و شبدری، گچکاری زبره دیده می شود که حاصل ابتکارات استاد کاران آن دوره و بنا یاد آور بناهای پیش از اسلام و به صورت چهار طاقی است و مرمت آن احتمالاَ سال ۱۱۶۷ه.ق همزمان با دفن سبحان االله خان در آن صورت گرفته است. به گفته مردم و افراد مسن آجرها برای ساخت این بنا بوسیله بز با بستن طناب برروی پشت این حیوان به بالای کوه منتقل شده است.
موقعیت مکانی
کوه شیدا در ۲۰ کیلومتری شمال شهرستان دهگلان واقع شده است که روستاهای شیدا، چمقلو شیدا، امیر آباد (قلاچه) ظفر آباد (خوالینه) نیاز و خان آباد اطراف آن را محصور کرده اند.
شیطان بازار
شهرستان دهگلان دارای ۱۱۶ اثر تاریخی شناسایی شده است که ۶۲اثر تاریخی ثبت در فهرست آثار ملی است که ۵۶ اثر آن مربوط به تپه های تاریخی است. از نزدیکترین مناطق گردشگری به این مکان، منطقه شیطان بازار است که در دو کیلومتری کوه شیدا در شهر دهگلان قرار دارد. ویژگی این منطقه وجود سنگ های آهکی است که در اثر عوامل طبیعی مانند باد و باران به شکل های عجیبی مانند انسان و حیوان درآمده اند و گردشگران بسیاری برای دیدن سنگ های عجیب این منطقه راهی دهگلان می شوند.
منابع:
- irna.ir
- otaghak.com
- ecogasht.com
- dehgolansheyda.com
