در کوچه پس کوچه های شهرستان اسدآباد بنایی تاریخی وجود دارد که به آب انبار «شیخ علی خان» معروف است. آب انبار شیخ علی خان صفوی، دومین آب انبار مسقف کشور، نمونه ای کم نظیر از آب انبارهای ایران است. همین موضوع سبب شده، آب انبار شیخ علیخان در تاریخ ۱۳۷۶/۰۲/۲۱ به شماره ۱۸۷۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت برسد. احداث این بنا با توجه به نوع معماری به کار گرفته شده و فرم هندسی تویزه های آجری بنا که برگرفته از فرم هندسی پنج و هفت است، به دوران فیروزه ای؛ یعنی صفویه باز می گردد. در روزگاران قدیم، بر روی دیوار سمت چپ راهروی آب انبار کتیبه ای زیبا از سنگ مرمر نصب بوده که تاریخ تعمیر بنا را توسط قرامی غلام، در سال ۱۱۷۳ هجری قمری نشان می داده است.
معماری
بدو ورود به آب انبار، اتاقکی در حدود ۳ در ۳/۵ متری می بینید. ادامه نیز، بخش اصلی بنا را شامل می شود که مخزن بزرگی به ابعاد ۲۰ در ۱۲ متر است. در رابطه با فضای مخزن آب انبار شاید بتوان گفت که به لحاظ بزرگی فضا و گنجایش در بین آب انبارهای تاریخی ایران شاخص است، چرا که مخزن اکثر آب انبارها فضایی استوانه ای شکل است که گنبدی بر روی پلان دایره دیواره ها این فضا را مسقف می کرده اما در مورد آب انبار شیخ علی خان این فضا، مستطیل شکل ساخته شده و متشکل از ۵ طاق چشمه در هر کدام از طرفین مخزن است که هر کدام مساحتی معادل با ۱۰ مترمربع دارند و ۵ طاق کژاوه ای شکل در وسط که جمعا مخزن بزرگی را به وجود آورده، به گنجایشی که ۵۰۰ متر مکعب آب را در خود جای می دهد. مصالح مورد استفاده در ساخت این بنا شامل لاشه سنگ و آجر است که تا ارتفاع زیر طاق در فضای پاشیر و تا ارتفاع ۱/۵ متر در فضای مخزن، سنگ چین است. در باقی جداره ها نیز از آجر با ابعاد ۱۸ در ۱۸ در ۵ سانتی متر استفاده شده و با ملات آهکی بندها را پر کرده اند. اندود مخزن نیز تا ارتفاع ۲/۷ متر ساروج است. آب مورد نیاز مخزن از محل یک رشته انشعاب قنات و آب جاری که به نام آب ده شهرآب معروف بوده تامین می شده است.
جاذبه های نزدیک
آب انبار شیخ علیخان در فاصله بسیار کمی از حمام گلستان قرار گرفته است. حمام گلستان به دلیل قدمت طولانی که دارد، در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۸۰ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. همچنین کمی که پیش بروید با مسجد جامع سلطانی اسدآباد مواجه خواهید شد. این مسجد نیز به عنوان اصلی ترین و قدیمی ترین مسجد این شهر، به یکی از اماکن گردشگری تبدیل شده است.
موقعیت مکانی
آب انبار شیخ علی خان در محله آب انبار اسد آباد واقع شده است.
منابع:
- iranwatching.com
- jazebeha.com
