مسجد قدیمى ملک بن عباس که در قسمت غربى شهر بندر لنگه و در نزدیکى دریا واقع شده است، به دستور «حاج محمد بن عباس» برای سید محمد عالم ساخته شده است. آرامگاه سید محمد عالم (مرگ ۱۳۱۹ ه ق) همجوار مسجد است. ابن عباس از تجار معروف بندرلنگه بود و برای ساختن مسجد و مناره آن استادی به نام حاج محمد را از نجف آوردند. مناره و شبستان این مسجد از نظر قدمت ساختمان با سایر بناهاى تاریخى شهر یکسان نیست و سبک معمارى آن ویژگى منحصر به فرد دارد.
معماری مسجد
منارهٔ مسجد که ۲۲ متر طول و سه و نیم متر قطر دارد، در جنوب شرقی مسجد ملک بن عباس بنا شده است و پلکان مارپیچ آن با ۴۷ پله و ارتفاع تقریبی ۳۵ سانتی متر (برای هر پله) شما را به بالا هدایت می کند. مناره از لحاظ سبک با دیگر مناره هاى ایرانى متفاوت است که تاکنون با حدود سه درجه انحراف به جانب شمال شرقی کج شده است. طرح معمارى بالاى گلدستهٔ آن ترکیبى از طرح هاى معمارى هندى و ایرانى است و به شکل مارپیچ و مانند مار حلقه شده اى سر برافراشته و در بالاى گنبد و بر انتهاى گلدسته قرار گرفته است. ساختمان این مناره و محوطهٔ آن با پنجره هاى مشبک و کاملاً به سبک هندى چوب سازى شده است. کنده کارىهاى روى چوب به صورت قوس هاى تزئینى و نماهاى رواقى است. چتر سایبان روى مأذنه، تقلیدى از مرغان پرگشادهٔ هندى است. شبکه هاى چوبى تحتانى آن مشبک (منطبق بر ترکیب هاى کثیر الاضلاع هندسى) و از چوب است. سبک درسازى آن ایرانى است. بقیهٔ گلدسته یعنى ستون استوانه اى شکل و تزئینات آجرکارى و گچبرى و ستون سازى زیر مأذنه داراى نقش و سبک دوران قاجار و متأثر از سبک معمارى و تزئینات دوران صفوى است. گچبرى سقف شبستان و ایوان آن، ترکیبى از قالب گیرى و قطعات گل و بوته و نماسازى آن گچى است. در قسمت هاى برجاى ماندهٔ داخل بنا، به طور کاملاً آشکارى سبک نماسازیِ داخلِ معابد هندى به کار رفته است. ساخت مسجد به صورت مسجد یک ایوانی با قوس ها و طاق های دو ابرویی با سبک هندی است. شبستان مسجد دارای یک ردیف ستون است که شش عدد از ستون ها در داخل و دو ستون در دو جانب قرار دارد، پا ستون ها مستطیل شکل، به ابعاد ۹۵ در ۹۵ سانتی متر و ارتفاع دو متر است که با آجرهای قالبی از گچ با نقوش زیبا تزئین شده است. ایوان مسجد نیز دارای شش ستون است و دو درگاه در دو سوی ایوان وجود دارد.
قابل یادآوری است که منار یا همان «میلِ قبل از اسلام» یکی از ساز های معماری ایرانی است که به معنی محلِ نور و آتش است (نار در زبان عربی) و برای راهنمایی مسافران ساخته می شد. میل اژدها یا آتشگاه، قدیمی ترین میل ایران در نور آباد ممسنی است. بعد از هجوم عربها به ایران مناره ها تغییر کاربری داده و تبدیل شدند به جایی برای گفتن اذان و به اسم موذنه معروف شد و اگر دو تا بودند؛ گلدسته نامیده می شد. بعبارتی قبل از اسلام میل و بعد از اسلام مناره نامیده شد و تغییر کاربری داد. بلندترین مناره دنیا، مناره قطب در دهلی هندوستان ۷۲ متر بلندی است.
موقعیت مکانی
مسجد ملک بن عباس که بیشتر بنام آرامگاه سید محمد عالم در بندر لنگه شناخته شده در غرب بندرلنگه نزدیک دریا و بلوار جدید شهر واقع شده است.
منابع:
- میراث فرهنگی و گردشگری هرمزگان
- خبرگزاری خلیج فارس
- safarnevis.com
- seeiran.ir
- fa.wikipedia.org
