این بنا در اواخر دوران قاجاریه توسط یکی از تجار مشهور بندرلنگه به نام عبدالواحد فکری ساخته شده است. تاریخ ساخت خانه فکری بندرلنگه به اواخر سده قبل شمسی و اواخر حکومت احمد شاه قاجار برمی گردد. باوجود گذشت حدود صد سال از ساخت این بنا، این خانه همچنان یکی از دیدنی های زیبای بندرلنگه است. روزگاری خانه فکری، به عنوان مرکز تجارت و بازرگانی در بندرلنگه شهرت داشت به همین علت در ساخت این بنا دو بخش اندرونی و بیرونی برای اسکان خانواده فکری و پذیرایی از مهمانان و تجار در نظر گرفته شد. در آن زمان خانه در ورودی شهر و در انتهای جاده بندرعباس به بندر لنگه قرار داشت. خانه فکری روبه دریا است و ساختمانی با ارتفاع نسبتا بلند دارد. اگر از دریا به سمت ساحل نگاه کنید، گویی باد گیرهای آن مانند یک فانوس دریایی شما را به خود می خوانند.
معماری بنا
خانه فکری با بادگیر های بلند و زیبا و ویژگی های معماری چشمگیری که دارد از الگوهای اصیل معماری جنوب ایران است. ساختمان عمدتاً از دو قسمت اصلی تشکیل شده است که مابین آنها حیاط بوده و این دو قسمت با حجره هایی پشت سرهم در کناره های حیاط، به یکدیگر مربوط هستند. این بنا ۳۴۰۰ مترمربع مساحت و ۱۲۰۰ مترمربع زیربنا داشته و دارای دو حیاط اندرونی و بیرونی، ۵ بادگیر، ۲ زیرزمین، ۲۵ اتاق، ۱۰سرویس بهداشتی و دو سرسرا است. سنگ، ساروج و گچ مصالح به کار رفته در ساخت خانه فکری است. سقف این بنا از تیرهای چوبی از جنس چندل آفریقایی، حصیرهای بافته شده از برگ درخت خرما و حصیرهایی از نی بافته شده با پوشش کاهگل است. (فاصله میان تیرهای چوبی، ابتدا با چوب های نازک تر و سپس با استفاده از حصیر های بافته شده از برگ نخل و حصیر هایی که با استفاده از نی بافته شده اند پر شده است. به جای سیمان نیز با اندود کاری کاه و گل، سقف را پوشانده اند.) قرار گرفتن خانه فکری در ارتفاع پنج متری از سطح زمین، وجود راهروها و بادگیرها با معماری ویژه، از دلایل تهویه و خنکی هوای داخل این خانه است. در ورودی خانه فکری از چند پله بالا می روید و از زیر سردر ساده اما زیبای آن می گذرید. این عمارت دو حیاط دارد که دو بخش اندرونی و بیرونی خانه را از هم جدا می کنند. در اصلی ساختمان در حیاط جنوبی قرار گرفته و پنج پله، حیاط را به ایوان وصل می کند. از آنجا که عمارت در بلندای پنج متری از زمین قرار گرفته، با ایستادن در ایوان، دریا را خواهید دید. درِ اتاق ها چوبی و از جنس ساج است؛ بعضی از آنها شیشه بی رنگ و بعضی دیگر شیشه های رنگی دارند. عمارت فکری مزین به گچبری های هنرمندانه و منبت کاری می باشد. در حیاط بزرگ خانه، باغچه وسیعی طراحی شده که دالانی از بین دو قسمت آن می گذرد.
ویژگیهای خانه فکری
بادگیر های این عمارت با بادگیر های خانه های یزد و کرمان تفاوت های زیادی دارد. بطور مثال بادگیر های این خانه برای اقلیم گرم و مرطوب طراحی شده، درحالیکه بادگیرهای استان های مرکزی برای اقلیم گرم و خشک مناسب است. به علت رطوبت بسیار بالای هوا در بندرلنگه، بادگیر های این منطقه تنها جابجایی هوا را انجام می دهند، درحالیکه بادگیر های مناطق گرم و خشک وظیفه تبخیر آب را نیز بر عهده دارند. ساخت یک بنا به صورت دوره ای و تقسیم بندی آن به یک فضای خصوصی و عمومی از دیگر خصوصیات معماری جنوبی خانه فکری است.
یکی از قسمت های جالبی که در خانه فکری خواهید دید، اتاقی است که با تابلویی کوچک به نام حجله لنگه ای نامگذاری شده است. یکی از آداب و رسوم مردمان بندرلنگه ساخت حجله ای برای عروس و داماد به سبک سنتی است. لنگه ای ها و البته مردمان جنوب کشور، از گذشته تا امروز مراسم عروسی خود را در حیاط خانه برگزار می کنند. حجله عروس نیز در خانه پدر عروس با استفاده از وسایل تزیینی، پارچه های زیبا، چشم زخمهای دست ساز، آینه، تصاویر زیبا، سجاده و… ساخته و تزیین می شود. یک نمونه از زیباترین نوع حجله های سنتی بندرلنگه در یکی از اتاق های این خانه آذین بندی شده است. چشم زخم های ساخته شده از مهره های رنگی، چوب گیاه خرزهره و سنگ نمک بیش از همه در این حجله به چشم می خورد. در حجله از رنگ سبز و قرمز برای ساخت و تزیین استفاده می شود و حتی محل نشستن عروس و داماد نیز با پارچه های سبز و قرمز تزیین شده است. در این بنا از دیوارها و میان طاق ها، چراغ نفتی های آب رنگی آویزان است. در دالان، سبد هایی از جنس برگ نخل که نمادی از صنایع دستی جنوب هستند آویخته اند. این سبد ها که به نام تُولَک شناخته می شود برای جمع آوری خرما مورد استفاده قرار می گیرند. در اتاق های این مجموعه فرش های سنتی و زیبایی قرار دارد، اتاقی نیز با یک میز و صندلیهای اطراف و در گوشه و کنار، اتاقها با وسایل قدیمی تزیین شده اند.
این بنای تاریخی پس از انقلاب در اختیار ستاد فرماندهی امام بود مدتی نیز در دست شهرداری و سپس دراختیار اداره میراث فرهنگی بوده و هم اکنون تابلوی معرفی میراث فرهنگی در ورودی آن به چشم می خورد. سازمان میراث فرهنگی در این بنا دفتری دایر کرده و به عنوان موزه تغیر کاربری داده است. عمارت فکری در سال ۱۳۷۵ به ثبت ملی رسید و تا کنون چند بار مرمت شده است. یکی از این مرمت ها مربوط به نوروز ۱۳۹۶ بود؛ زمانی که بر اثر بارندگی های شدید بهاری آسیب زیادی دید. بار دیگر در تیر ۱۳۹۷ بخش شمال شرقی عمارت مرمت شد. برگزاری نمایشگاه کتاب در این ساختمان از مهم ترین اتفاقات فرهنگی رخ داده در این بنا آن است.
جاذبه های نزدیک
عمارت تاریخی فکری فاصله چندانی تا ساحل بندرلنگه و خلیج فارس ندارد. هنگام خروج از عمارت، بلوار شهید چمران روبروی شما است. با استفاده از خیابانی که سمت غرب خانه فکری، آن طرف بلوار شهید چمران به سمت جنوب امتداد دارد، می توانید به ساحل بروید و از تماشای خلیج فارس و گوش سپردن به صدای موج های دریا لذت ببرید. پارک ساحلی کوثر نیز همان نزدیکی ها است. سر زدن به کافه ساحلی و صرف غذا در رستوران های کنار دریا، از دیگر تفریحاتی است که می توانید بعد از بازدید از این عمارت انجام دهید.
مسیر دسترسی
این عمارت در بافت قدیم قسمت شرقی بندرلنگه و در محله ای به نام رود باری ها قرار دارد. اگر از میدان فرمانداری بندرلنگه به سمت میدان ۲۲ بهمن حرکت کنید، تقریبا میانه های راه خانه فکری را در قسمت شمالی بلور شهید چمران مشاهده می کنید. اگر از سمت بندرعباس به بندرلنگه در حال حرکت باشید، تابلوی راهنما به سمت خانه فکری را در میدان فرمانداری خواهید دید. اگر از راه هوایی به بندرلنگه می آیید، فرودگاه بندرلنگه در قسمت غربی این شهر قرار دارد و برای رفتن به این خانه بهترین مسیر حرکت در جاده ساحلی است. نرسیده به پارک ساحلی کوثر مسیر خود را به سمت شمال تغییر دهید تا به بلوار شهید چمران برسید.
یادآوری های لازم
- برای سفر به بندرلنگه باید فصول سرد سال را انتخاب کنید چراکه در فصول گرم هوای شرجی منطقه اذیت کننده است. همچنین وزش بادهای تابستانی که بانام تشباد شناخته می شوند، لذت گردش در این شهر زیبا را از شما می گیرد.
- اگر به خانه فکری مراجعه کردید و با در بسته آن مواجه شدید، اصلا نگران نشوید. همیشه نگهبانی در حال مراقبت هست که می توانید با هماهنگی او وارد عمارت شوید. اگر علاقه مند به عکاسی در خانه فکری هستید، منعی برای انجام این کار وجود ندارد.
- معمولا مسافران و گردشگرانی که به شهرهای ساحلی جنوب ایران ازجمله بندرلنگه سفر می کنند، شب را در خانه ها و اتاق های اجاره ای متعلق به ساکنان این مناطق می گذرانند. این خانه ها علاوه بر داشتن وسایل رفاهی مناسب، قیمت بسیار مناسبی دارند و نیازی به قیمتهای گزاف هتل نیست.
منابع:
- میراث فرهنگی و گردشگری هرمزگان
- nabro.ir
- fa.wikipedia.org
- visitiran.ir
- irna.ir
