موزه مردم شناسی بندرعباس را با نام موزه مردم شناسی خلیج فارس نیز می شناسند و از بزرگترین موزه های بندرعباس است. موزه مردم شناسی خلیج فارس در ۳ طبقه با زیربنای ۲۵۰۰ مترمربع ساخته شده که طبقه همکف دارای فضای عمومی، خدماتی، کتابخانه تخصصی و نمایشگاه است. طبقه دوم به بخش مردم شناسی تعلق دارد که شامل بخش بازار سنتی، آزاد سازی قلعه هرمز، صید و صیادی است. طبقه سوم نیز شامل بخش باستان شناسی است که به غنای فرهنگی، تاریخی استان هرمزگان پرداخته شده است. این موزه در سایت تاریخی و ثبت شده برکه های باران قرار دارد.
معماری
ساختمان موزه خلیج فارس نمونه ای ارزنده از معماری جنوب ایران است و هماهنگی، صداقت، خلاقیت و توجه به ارزش های هنری، معماری و فرهنگی منطقه ای در موزه خلیج فارس متجلی شده است. ساختمان این بنا برگرفته از معماری سنتی هرمزگان است. دیوارهای پشت بند، در و پنجره های چوبی و بادگیر (نورگیر مرکزی) از عناصر با ارزش معماری سنتی منطقه است. شهاب الدین ارفعی طراح موزه مردم شناسی بندرعباس در خصوص تطابق این موزه با شرایط اقلیمی و آب و هوایی و معماری بومی هرمزگان گفته است" این ساختمان از نظر نمای بیرونی با معماری بومی هرمزگان تطابق زیادی دارد اما از نظر اقلیم و آب و هوا تعامل چندانی با منطقه ندارد زیرا این ساختمان دارای یک فضای بسته است و اشیا با شرایط خاصی در آن نگهداری می شوند. به طور کل موزه ها نمی توانند با اقلیم و آب و هوا تعامل چندانی داشته باشند مگر اینکه به همان منظور احداث شده باشند.
بخش های مختلف موزه
- بخش مردم شناسی موزه بزرگ خلیج فارس به بخش های بازار سنتی، آزادسازی جزیره هرمز از دست پرتغالی ها و صید و صیادی تقسیم شده است. در سال ۱۵۰۷ میلادی نظامیان پرتغالی به فرماندهی آلفونسو دالبوکرک جزیره هرمز را تصرف کرده و در دماغه شمالی آن در محل یک دژ قدیمی اقدام به ساخت قلعه و تأسیسات نظامی و دفاعی کرد که مراحل ساخت آن ۳۰ سال به طول انجامید و آلبوکرک و اخلاف او به دلایل استراتژیکی و اقتصادی، تسلط بر تنگه هرمز را دنبال کرده به این طریق هم به مسیر بازرگانی دریایی خلیج فارس-دریای مکران (عمان) تا هند و چین کنترل داشته باشد و هم از طریق ترانزیت دریایی در واقع اخذ باج و خراج از کشتی های تجاری به اهداف اقتصادی خود دست یابند. با تثبیت حکومت صفوی و قدرت گیری آن در زمان شاه عباس بزرگ (دوم) در سال 1622 میلادی به فرماندهی امام قلی خان با اجاره تعدادی کشتی از انگلیسی ها به جزیره هرمز یورش برده و پس از ۱۱۵ سال این بخش از خاک کشور را که از موقعیت استراتژیکی بسیار مهمی برخوردار بود را آزاد کردند. با ورود به این بخش حسگرهای صدا فعال شده و صدای برخورد شمشیر، تفنگ سرپر، توپ و غرش جنگجویان به گوش می رسد که صحنه نبرد در قلعه هرمز را به نمایش گذاشته است. در بخش صید و صیادی نیز به مانند دیگر بخش های موزه مردم شناسی با ورود به آن سنسورهای صدا فعال شده و صدای موج دریا و مرغان دریایی به گوش می رسد. در استان هرمزگان صید به شیوه های مختلفی انجام می گیرد که در این بخش به نمایش درآمده اند.
- بخش باستان شناسی: ابزارهای سنگی دوره پالئولتیک قدیم (حدود پانصد هزار سال پیش) که از طرف میناب به دست آمده مؤید آن است که منطقه هرمزگان در این دوره از نظر زیست محیطی و جغرافیایی توان تأمین نیازمندی های معیشتی گروه های انسانی که اقتصاد آنها متکی بر گردآوری خوراک و شکار بود را داشته است. در بخش پیش از تاریخ، اشیایی از جنس سفال، سنگ، فلزاتی چون مس، برنز و آهن وجود دارد. ظروف سفالی، ظروف سنگی از جنس سنگ صابون و مرمر، مجسمه، ابزار و تیغه های سنگی و سفالی که تیغه های سفالی برای نخستین بار در دی ماه ۸۶ در لایه نگاری تم مارون رودان کشف شده که تاکنون در ایران و جهان نمونه مشابه آن گزارش نشده است، سر پیکان و سر نیزه های جنس برنز و نیز تعدادی از برنزهای لرستان نیز در میان آنها به چشم می خورد. این اشیا مربوط به هزاره سوم پیش از میلاد تا هزاره اول پیش از میلاد (۵ هزار سال تا ۳ هزار سال قبل) است.
- بخش دوره تاریخی حد فاصل دوره هخامنشی تا پایان دوره ساسانی (سده ۷ قبل از میلاد تا سده ۷ میلادی) منطقه هرمزگان به عنوان یکی از پایگاه های مهم بازرگانی-اقتصادی و سیاسی و نظامی ایران مدنظر قرار می گیرد. مدارک به دست آمده از بررسی های مناطق رودان، میناب، حاجی آباد مبین آن است که در طول دوره اشکانیان (۲۵۰ قبل از میلاد تا ۲۲۴ میلادی) حوزه فرهنگی هرمزگان یکی از مهم ترین مناطق استراتژیکی-اقتصادی و فرهنگی امپراطوری اشکانی (پارت) و ساسانی به شمارمی آمده است. اشیاء این بخش عمدتا از مناطق بشاگرد، میناب، رودان و حاجی آباد گردآوری شده است.
- بخش دوره اسلامی: یکی از مهم ترین مراکز تجاری ایران در حد فاصل دوره سلجوقی تا صفوی هرمز کهنه بوده است این مرکز اقتصادی از طریق بازرگانی دریایی از یک سو با اروپا و از سوی دیگر با کشورهای عربی جنوب و جنوب غربی خلیج فارس و جنوب شرق آسیا و چین سطح وسیعی از مبادلات بازرگانی و به تبع آن ارتباطات فرهنگی بر قرار می کرده است. هرمز کهنه بخشی از میناب امروزی بود که با حمله سپاهان مغول رونق و شکوفایی خود را از دست داد و هرمز جدید یا جزیره هرمز فعلی جایگزین آن شد.
- بخش سکه: در این بخش سکه هایی مربوط به دوران سلوکی (جانشین اسکندر در ایران) اشکانیان، ساسانیان، اموی، ایلخانی، تیموری، آق قویونلو، صفوی، قاجاری و پهلوی به معرض نمایش گذاشته اند. سکه ها از قدیمی ترین آنها تا اواسط قاجار ضربی بوده و از اواسط قاجار به بعد ماشینی است و محدوده زمانی دو هزار و سیصد سال قبل تا ۵۰ سال قبل را شامل می شود.
موقعیت مکانی
بندرعباس، بلوار پاسداران، نرسیده به سه راهی هتل هما
منابع:
- سازمان میراث فرهنگی و گردشگری
- fa.wikipedia.org
- blog.rahbal.com
