جزایر فارور بزرگ و کوچک از جزیره های ایرانی در خلیج فارس بوده و در قلمرو استان هرمزگان قرار گرفته است. جزیره فارور در شمال جزیره سیری و جنوب غربی بندر لنگه، در شهرستان ابوموسی قرار دارد. طول این جزیره در امتداد شمالی-جنوبی حدود ۷٫۵ کیلومتر و عرض آن در جهت شرقی-غربی در حدود ۱۴٫۵ کیلومتر و مساحت آن بالغ بر ۲۶۲۰ هکتار است. این جزیره در حال حاضر غیرمسکونی است و تنها تعدادی مأمور دولتی در آن حضور دارند اما بقایای ساختمان های مخروبه از جمله یک چراغ دریایی و اراضی کشاورزی بایر و چاه های آب نشانه مسکونی بودن جزیره در زمان های گذشته دارد.
تاریخچه سکونت
جزیره فارور در روزگار ساسانیان جزو کوره اردشیرخوره استان پارس بود. پس از اسلام تا دوران معاصر، جزیره فارور، بخشی از استان های فارس، کرمان و بلوچستان، و هرمزگان بوده است. این جزیره در گذشته مسکونی بود و ساکنان آن آب خود را از چاه هایی که کنده بودند تأمین می کردند. اثرات این چاه ها هم اکنون در دره ناخدا در خاور جزیره دیده می شود و آب آن شور و سطح آب در عمق ۳ متری است. ساکنان پیشین این جزیره به کار غواصی و ماهیگیری سرگرم بودند. جایگاه صید مروارید در جزیره، محلی بود به نام نجوا و گذران زندگی مردم این جزیره تا پیش از جنگ جهانی دوم تنها از راه صید صدف و مروارید می گذشت. در دهه نخست سده ۱۴ خورشیدی شش کشتی بزرگ صید صدف مروارید در جزیره فارور فعالیت داشت.
وجه تسمیه
نام این آبخاست (جزیره) همان واژه پهلوی "فَروَر=Farvar" است که امروز به نادرستی "فروهر=Farvahr" می نویسند؛ و برخی به اشتباه این واژه را Furuhar* می خوانند. واژه "فَروَر" از دو بخش (فر=شکوه) و (ور=بهره مند) تشکیل شده که در کل به معنای کسی است که بهره مند از شکوه است. "فَروَر" مفهومی در آیین زرتشتیان است که همراه با نام اهورامزدا می آید. نام استان "هرمزگان" به معنای "سرزمین اهورامزدا است که با نام آبخاست های "فَروَر بزرگ" و "فَروَر کوچک" هماهنگی معنایی دارند.
زمین شناسی
جزیره فارور در اصطلاح زمین شناسی، گنبد نمکی بزرگی است که از اعماق زمین تحت تاثیر عوامل خاص زمین شناسی به بالا رانده شده و پس از قطع طبقات زمین به صورت گنبدی از کف دریا خارج شده است.عناصر تشکیل دهنده این مجموعه عبارتند از سنگ های رسوبی نظیر آهک های سیاه گچ، نمک و مواد آذرین مانند بازالت، تراکیت، ریولیت و کانی های مختلف است. جزیره فارور در محدوده یکی از فعالترین کمربند های زلزله خیز جهان قرار گرفته و بارها در جریان و مسیر زلزله های شدیدی که جنوب ایران را به لرزه درآورده است قرارداشته است. فارور از توده ارتفاعات آتشفشانی پوشیده شده و به طور کلی کوهستانی با کوه های بلند است. در میان این کوه ها دره های پردرخت و سرسبز وجود دارد. درختان آن گرمسیری است که بلندی این درخت ها در برخی نقاط جزیره گاه تا ۱۰ متر می رسد. ضلع جنوبی جزیره دشت نسبتاً همواری است که در این قسمت تپه های زیرآبی وجود دارد. در منتهی الیه کرانهٔ جنوبی جزیره، تپه ای در فاصله حدود ۲۰۰ متری از کرانه در زیر آب قرار گرفته که رأس آن به صورت تخته سنگی به بلندای مستقیم ۵ متر از آب بیرون زده است. جزیرهٔ فارور دارای کانسارهای آهن، سنگ کاربیت، سنگ گرانیت، سنگ های سیلیس، خاک های قرمز و دیگر فلزات است. مرتفع ترین قسمت جزیره فارور، تپه ماهورهای مرکزی جزیره می باشند، بزرگترین نقطه ارتفاعی جزیره با ارتفاع ۱۴۵ متر در این ناحیه قرار گرفته است. جزیره فارور بطور کلی درحاشیه کناره ها و دارای بریدگی های فراوانی است که بیشتر متصل به دامنه کوهها است. این وضع در ضلع شرقی جزیره بیشتر دیده می شود. عمق آب درکرانه جنوبی جزیره کمتر و در کرانه های شمالی و شرقی و غربی عمق آب به ۳۰ متر نیز می رسد که نشانگر ارتفاع زیاد صخره های ساحلی نسبت به بستر دریا می باشد.
حیات وحش جزیره
جزیره فرور بزرگ از کانون های زیست حیات وحش است و تعداد زیادی از پرندگان از قبیل عقاب ماهیگیر، طوطی، چک چک، قمری، چکاوک کاکلی، پرستو، بلبل خرما، چاخ لق، هدهد، دم جنبانک زرد، دم سرخ معمولی، چک چک سرسیاه، زنبورخور معمولی، یاکریم و همچنین پستاندارانی از قبیل یک نوع خارپشت، مارمولک، مار جعفری و حشراتی چون عقرب در آن زندگی می کنند. این جزیره تنها نقطه ایران است که آهوی کوهی در آن زندگی می کند. جزيره فرور به دليل واقع شدن در مسير مهاجرت پرندگان، داراى سواحلى با چشم اندازهاى بسيار زيبا در فصلهاى مختلف سال به ويژه پاييز و زمستان است. پرستوى دريايى و عقاب ماهیگير از مهمترين پرندگان جزيره فارور بشمار میروند. همچنین جبير (نوعى آهو) که از ساليان قبل دراين جزيره رها شده، به دليل حمايتهايى که از آن بعمل آمده بعنوان تنها پستاندار ساکن اين جزيره به شمار می رود.
پوشش گیاهی
جزیره فارور همانند جزایر دیگر خلیج فارس دارای فلور (پوشش گیاهی) گرمسیری خلیج–عمان می باشد. پوشش گیاهی جزیره را گیاهان علفی و درختچه ای و درختی تشکیل می دهند که با شرایط اقلیمی و زیستی این منطقه سازگار شده و بعضا برخی از این گونه ها در سال های اخیر به جزیره آورده شده است. گونه غالب جزیره فارور نوعی درخت آکاسیا به نام Acasia tortilis می باشد که در تمام سطح جزیره پراکنده بوده و تعداد و تراکم آن درکف دره های بسیار زیادتر از نواحی دیگر است. این درختان که به نام آکاسیای چتری نیز معروف می باشد منبع اصلی تغذیه جبیرها در جزیره در فصول خشک می باشند. از دیگر گیاهان جزیره می توان به درخت کهور پاکستانی یا Prosopis Juliflora اشاره نمود که در سالهای اخیر وارد جزیره شده است. به دلیل توانایی این گونه در مغلوب نمودن گونه آکاسیای چتری و پوشاندن سطح جزیره در آینده ای نه چندان دور می تواند خسارات جبران ناپذیری به حیات وحش جزیره که از آکاسیای چتری به عنوان منبع اصلی تغذیه استفاده می کنند وارد کند.
موقعیت مکانی
جزیره فارور جزو استان هرمزگان، تابع شهرستان ابوموسی و دهستان تنب می باشد. این جزیره در فاصله ۳۶ مایلی (Km۶۷) شهر ابوموسی و همچنین در فاصله ۱۴۱ مایلی (Km ۲۶۲) بندرعباس و km ۵۷ از جزیره کیش و ۲۴مایلی (km ۴۵) شهر بندرلنگه قرار گرفته است. فاصله آن تا نزدیکترین نقطه پهنه خشکی کشور (راس بستانه) درحدود ۲۲ کیلومتر است.
منابع:
- دیده بان محیط زیست و حیات وحش ایران
- fa.wikipedia.org
- qrgardi.com
- kojaro.com
