برج کبوترخانه خورآباد یکی از آثار تاریخی و دیدنی شهرستان زرندیه است که در دوره پهلوی اول ساخته شده و به عنوان یکی از آثار ملی به ثبت رسیده است. این بنا از معماری بی نظیر برخوردار است و درون آن دارای اتاقک هایی برای استراحت کبوتران قرار دارد. همچنین در چهار سوی این بنای استوانه ای شکل اتاقک هایی در دیواره بیرونی به شکل پنجره کار گذاری شده که با توجه به سردی و گرمی هوا در فصل های مختلف برای استراحت کبوتران در نظر گرفته شده است. علاوه بر آن تیرهای چوبی از قسمت های مختلف این ساختمان بیرون زده که کبوتران می توانستند روی آنها بنشینند.
ساختار استوانه ای بنا با استفاده از مصالح عمدتا خشتی و در بخشهایی نیز با استفاده از آجر بنا شده است. چهار برج واقع در راس و همچنین چهار دریچه (پنجره مشبک) تعبیه شده در بدنه خارجی بنا راه دسترسی و ورود کبوترها را به داخل بنا فراهم می نماید . لبه انتهایی بنا با کنگره های مثلثی شکل تزیین شده است که متاسفانه امروزه بخش زیادی از آنها فرور ریخته است. در قسمت شرقی بدنه بنا درگاهی جهت دسترسی انسان رو به داخل تعبیه شده است. به علت اینکه پرواز همزمان هزاران کبوتر در آن واحد ارتعاشات بسیار قوی را به دنبال دارد به منظور کنترل ارتعاشات و همچنین جلوگیری از آسیبهای احتمالی به سازه، در فضای داخلی ، یک طبقه در میانه برج ایجاد شده تا علاوه بر کاهش ارتفاع برج، استحکام سازه در مقابل ارتعاشات تامین شود.
کبوترخان و کفترخان، برج کبوترسازه هایی هستند که در خاورمیانه و اروپا جهت لانه گزینی پرنده ها به خصوص کبوترها ساخته می شدند. کبوتر خانه ها برای گردآوری کود کبوترها و دیگر پرندگان جهت مصارف کشاورزی ساخته می شد که در گذشته استفاده های زیادی در صنعت دباغی، چرم سازی و ساخت باروت داشته است. ساختار کبوترخانه ها معمولا به شکل استوانه با پهنا و ارتفاع بین هفت تا پانزده متر ساخته شده و درون آن صدها لانه با شکل و ابعاد یکسان ساخته می شدند. فرم استوانه ای کبوترخانه ها باعث می شد که بنا از گزند ورود حیوانات شکارگر به داخل بنا در امان باشد.
منابع:
- میراث فرهنگی و گردشگری استان مرکزی
- toptourist.ir
- fa.wikipedia.org
- dana.ir
