روستای کبوران که در دره ای خوش آب و هوا قرار دارد از مکانهای گردشگری شهرستان تفرش است. این از به دو قسمت تقسیم شده که روستاییان از لفظ مله (محله) پایین و بالا برای اشاره به آنها استفاده می کنند. خط تقسیم کننده روستا نیز مسجدی است که تقریباً در وسط روستا قرار گرفته‌است. وجود خانه های کاهگلی قدیمی و کوچه های باریک و پرشیب از مشخصه های این روستاست که زیبایی خاصی به آن داده است.
تاریخچه
نام اولیه این روستا به واسطه قلعه گبری واقع در بالای روستا در سال های خیلی دور «گبران» بوده است. پیش از انقلاب به کبوران تغییر نام داده و پس از انقلاب نیز به دلیل جغرافیای خاص و آب و هوای مطلوب نام بهاران را به خود گرفت. قدمت آن به درستي معلوم نيست ولي آثار قلعه و بقاياي قلاع ديده باني در كوه هاي شاه چنار مشرف به دشت تفرش نشان مي دهد كه شايد سابقه پيش از اسلام داشته باشد. هسته اولیه روستا از حضور چهار خانواده اصیل در این منطقه تشکیل شده است. بر اساس گفته بزرگان روستا خانواده های برجی، کبورانی، مهری (مهرایی) و گل محمدی چهار خانواده اصلی تشکیل دهنده روستا بوده اند. سایر خانواده هایی که در این روستا هستند به مرور زمان از مکانهای مختلف مانند محلات، یزد، ساوه و … به این روستا مهاجرت نموده و بومی این روستا شده اند.
زبان و سمبل کبوران
گویش روستاییان تاتی می باشد که برای پارسی زبانان نیز قابل فهم و درک است. سمبل كبوران در دويست سال گذشته چهار مورد بوده است:
- قلعه اي با چهار برج كه حدود صد سال پيش توسط مرحوم حاج عليشاه (جد خاندان فرواني) و كمك اهالي ده براي دفاع از ده در مقابل راهزنان مرمت و بازسازي شده است. هر برج نمود يكي از فاميلهاي شاهعلي، برجي، گل محمدي و مهري بوده است.
- آسياب هاي آبي مستقر در مسير رودخانه جنوب ده به نام هاي سر پل، دم ده، نوروز، سياه كمر، كربلايي باقر، گدار كه در پائيز و زمستان گندمهاي تفرش، فراهان و رودبار را آرد مي كرده است.
- باغهای فراوان کبوران. كشاورزان سخت كوش محصولات كشاورزي فراوان در باغهاي بزرگ مصفا با ميوه هاي گوناگون به عمل می آورند كه علاوه بر تامين نياز تفرش به صورت خشكبار به تهران صادر شده است.
- ميرزاها و مكتب داران كبوران.
آداب و رسوم
آئین باران خواهی یا کوسه درآمدن تنها در استان مرکزی و به نام شهرستان تفرش از استان مرکزی در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و بزودی در فهرست جهانی یونسکو به ثبت می رسد. این آیین، جشنی است که از دیرباز در جوامع روستایی و چوپانان استان مرکزی رواج داشته و دهم بهمن هر سال یعنی پایان چله بزرگ زمستان در روستای کبوران تفرش برگزار می شود. مردم این روستا با هدف درخواست رزق حلال که منشا بسیاری از برکات آب است با برگزاری این آئین از خداوند طلب باران می کنند. لباس های ویژه و موسیقی محلی شاد از مهمترین ویژگی های این آئین است و کوسه و همراهانش پیام آور شادی و نوید بهار هستند. گروه برگزار کننده جشن طلب باران متشکل از سه تا هفت نفر است که هرکدام بر اساس مهارت و توانایی نقش «کوسه»، «عروس کوسه» و «تکه» (بز نر) را اجرا می کنند. دراجرای این آیین معمولا چندین دختر بچه و پسر بچه نیز بعنوان توبره کش ناقالدی ها به جمع آوری هدایای مردم می پردازند. این گروه با موسیقی، سر و صدای زیاد زنگوله ها و آوازخوانی در کوچه و معابر شهر و روستا ظاهر شده و با حرکات رقص و خواندن اشعار خاص ضمن ایجاد سرگرمی برای مردم، نوعی رسم دور کردن نحوست سرما را برگزار کرده و هدایای جمع آوری شده از این مراسم نیز بین خانواده های فقیر و نیازمند تقسیم می شود. این اولین آئینی است که در فهرست آثار ملی کشور به نام تفرش به ثبت رسیده و تاکنون آئین های به تخت نشستن داماد، کوسه گلدی نیز به نام تفرش معرفی شده اند. قابل ذکر است که پرونده میراث ناملموس" آیین باران خواهی" با تقاضای کشور افغانستان و برخی کشورهای آفریقایی به پرونده چند ملیتی در یونسکو تبدیل می شود.
محصولات
به دلیل آب و هوای مطبوع بیشتر محصولات کشاورزی در این روستا قابل کشت است ولی بیشتر اهالی به کشت گندم و جو مشغول هستند. از محصولات درختی این روستا می توان به بادام، گردو، سیب، سنجد، گلابی، انگور، آلبالو، گیلاس، زردآلو و آلو اشاره نمود. در کنار رودخانه درختچه های زرشک نیز می روید.
جاذبه های گردشگری
چشم‌انداز زیبای این روستا، باغات، قلعه محی الدین، قنوات روستا، امامزاده حمزه (ع)، آب انبار، تکیه کبوران و خانه های قدیمی روستا و حتی برخی آیین ها مانند آیین باران خواهی که خاص این روستاست از اهمیت گردشگری برخوردار است. از پراهمیت ترین شاخص های گردشگری این روستا تقویم خورشیدی آن است. روستای کبوران بناهای تاریخی بسیاری دارد که بخشی از آن از بین رفته است. یکی از این آثار، قلعه دفاعی چهار برجی است که هر برج مربوط طایفه برجی، مهری، گل محمدی و شاه علی بود و بخشی از آن هنوز سالم است.
تقویم خورشیدی کبودران
شاخص ترین ویژگی گردشگری این روستا تقویم خورشیدی آن است. تقویم خورشیدی در واقع تنها بنای چهارطاقی استان مرکزی است. این بنا مربوط به دوره قبل از اسلام است و کاربرد نجومی داشته و هنوز هم کاربردی است. با ارتفاع 3.5 متر قدیمی ترین تقویم خورشیدی استان به شمار می رود که همچنان سالم است، اما به مرمت فوری نیازمند است. اهالی روستا از سایه ستون ها به موقعیت سال و زمان پی می بردند. این بنا بر فراز روستا واقع شده و موقعیت مکانی و کاربردی آن ارزش خاصی به آن داده است. در بیان رمز و راز بنا آنکه اگر در نخستین صبح زمستان و هنگام طلوع خورشید در محل بنا حضور داشته باشید، صحنه بی نظیری که مشابه آن در هیچ کدام از روزهای سال مشابه آن اتفاق نمی افتد را خواهید دید. در این روز سایه ستون جنوب شرقی بنا، دقیقاً بر روی نبش ستون شمال غربی می افتد. گفتنی است ابعاد تمام ستون ها مساوی نیستند و این موضوع جالب، به دلیل خطا نیست بلکه دقت و پیچیدگی بنا را می رساند. جهت بنا نیز دقیقاً در محور شمال-جنوب و شرق-غرب می باشد و همسو با شمال مغناطیسی است. این چارتاقی در ابتدای ورودی روستای کبوران و در روی تپه شنی واقع شده و اخیراً با هزینه اهالی این روستا این تعمیر شده است. بنا از لاشه سنگ، آهک، گچ و ساروج ساخته شده است. در کنار آن قبرستان قدیمی روستا که مربوط به دوره قبل از اسلام و هنوز تعدادی از قبور کهن آن سالم است، نیز جالب توجه است. قلعه چهار برج روستا نیز در کنار این بنا واقع شده است.
امامزاده ها
در روستا دو امام زاده قرار دارد. یکی از آنها در کوه قرار دارد که با یک پیاده‌روی ۲۰ دقیقه‌ای به آنجا می‌رسید. این امام زاده قبل از رسیدن به روستا در جوار اراضی رشنه زان قرار دارد. نام این امام زاده شاه چنار است. انتخاب این نام به دلیل وجود چنارهای تنومند و قدیمی در این امام زاده می باشد. البته محل دفن امام زاده مشخص نیست و اهالی روستا عقیده دارند که یک امام زاده با خانواده اش در کنار چنارها مدفون هستند. از جوار امام زاده در روزهای آرام، منظره بسیار قشنگ و بی بدیلی از روستاهای اطراف قابل رویت است. امام زاده دیگر کمی پس از قبرستان روستا در جاده منتهی به سوی روستای بازرجان با یک پیاده روی ۵ دقیقه‌ای قابل دسترسی است.
آسیاب
از پایین روستا رودخانه ای می گذرد که در مسیر آن ۲ آسیاب قدیمی بنا شده که در کنار رودخانه دیده می شود. یکی از آنها آسیاب نوروز است. البته بغیر از چهاردیواری کاه گلی، بقایای دیگری از آن باقی نمانده است.
آب انبار
در روستا یک آب انبار قدیمی نیز وجود دارد که قبل از راه اندازی آب لوله کشی در روستا، برای تأمین آب شرب از آن استفاده می شد. موقعیت آن کنار مسجد می باشد و درب آن بسته شده ولی مناره های آن در کنار مسجد پیداست و محل استراحت کبوترها شده است.
رودخانه کبوران در امتداد رودخانه اصلی تفرش جریان دارد. بعضی از قسمت های رودخانه صعب العبور است و به دلیل رویش گیاهان رودخانه ای بسیار زیبا می باشد. رودخانه کیله که رودخانه ای نسبتاً فصلی است، در زمستان پرآب می گردد و نهایتاً به رودخانه تفرش می رسد. در بالادست این رودخانه انواع درختات توت و درختان گردوی کهنسال وجود دارد که بعضی از این درختان بسیار پربار هستند.
موقعیت مکانی
روستای كبوران در پنج كيلومتري شمال غرب تفرش بعد از روستاهای داد مرز و کوکان در جاده تفرش - جفتان واقع شده است. یک راه فرعی خاکی نیز از طریق رودخانه به روستای قلعه محی الدین و سپس به تفرش دارد.
منابع:
- sebarok.blogfa.com
- nedayetafresh.ir
- tasnimnews.com
- negahmedia.ir
- tafresh.net
- isna.ir
