قنات ابراهیمآباد یک رشته قنات در روستای ابراهیمآباد واقع در دهستان مشک آباد از توابع بخش مرکزی شهرستان اراک است. قنات ابراهیم آباد یکی از قناتهای کهن ایران و استان مرکزی است که بصورت یک رشته طولانی شرقی-غربی بطول یازده کیلومتر از کوههای هفتاد قله سرچشمه گرفته و تا داخل روستای ابراهیم آباد ادامه می یابد. این قنات درحدود صد هکتار از اراضی این روستا را بصورت دوره ای مشروب میسازد. قنات ابراهیم آباد که با دانش بومیان و شناخت آنها از فناوری ایرانی شکل گرفته نقش مهمی در تأمین آب مورد نیاز کشاورزی و حتی شرب اهالی روستای کهن ابراهیم آباد از زمان شکل گیری تا به امروز داشته و جاری و زنده بعنوان یک عنصر تاریخی ارزشمند به حیات خود ادامه داده است.
قنات ابراهیم آباد به عنوان یکی از یازده قنات ثبت یونسکو سازه آبی بی بدیلی است که به طول تقریبی یازده کیلومتر از مادر چاه تا محضر موجب شکل گیری سکونتگاهی روستایی با عناصر وابسته از جمله آْب انبار، حمام ها و همچنین یک نظام تقسیم آب بسیار منحصربه فرد شده و موید پایداری و آینده نگری نیاکان ماست. وجود تپه مربوط به دوره اشکانی و پیشینه روستاهای اطراف این قنات نشان از قدمت بالای آن دارد. بنابراین اگر برای بازدید از این قنات می روید حتما از تپه اشکانی نزدیک آن نیز بازدید کنید. طول مادر چاه این قنات بیش از ۱۱۰ متر است که همین باعث شده قنات ابراهیم آباد در ردیف قنات های پیچیده ایران قرار بگیرد. در چهلمین اجلاس یونسکو که ژوئیه ۲۰۱۶ در استانبول برگزار شد، ۱۱ قنات به عنوان بیستمین اثر ایران در فهرست این سازمان جهانی، ماندگار شدند که قنات ابراهیم آباد به عنوان تنها قنات مخروطی جهان در این آثار جای گرفت.
ویژگیها
معمولا برای حفر قنات، مقنّی کلنگش را برمی دارد و دایره ای به شعاع یک متر می زند. بعد هم این دایره تا پایین ادامه پیدا می کند. اما قنات ابراهیم آباد، مخروطی شکل است؛ یعنی هر چه چاه به سمت پایین می رود، بازتر می شود. این قنات در دو بافت مارنی (شولاتی) و کنگلو (مرایی) یا به زبان محلی منطقه به صورت سِر (ser) ایجاد شده و با شیب ملایمی از مبداء به مظهر قنات می رسد. اولین چاه قنات که به مادر چاه شهرت دارد در محلی به نام 'سرزا' Sere za در منطقه هفتاد قله و در محل پشته قبرستان قرار گرفته است. قنات ابراهیمآباد شامل یک رشته اصلی و دو رشته فرعی است که رشته های فرعی آن در منطقه به نام های رونا و قوشد خوانده می شوند. در طول مسیر این قنات ۳۴۸ حلقه چاه برای هوادهی و جریان روان حرکت آب ایجاد شده که ۳۱۱ حلقه آن در شاخه اصلی، ۱۵ حلقه در رشته رونا و ۲۲ حلقه در رشته قوشد قرار دارد. رفتن داخل این قنات، کار سختی است؛ از سال ۱۳۱۸تا ۱۳۷۸ (به مدت ۶۰ سال) فقط دو نفر از محلی ها توانسته اند به درون مادر چاه این قنات بروند. دیواره های چاه، سنگ چین شده و سنگها را با ملات کنار هم گذاشته اند. انتهای میله چاه ها در سنگ حفر شده است و دیواره ها همه آبزا است و در مورد مادر چاه اظهار می دارند که دیواره ها آبزاست و با صدای عجیبی به قعر چاه ریزش می کند. ترس از این چاه به خاطر مخروطی شکل بودن آن است که مقنیان درون آن بدون دسترسی به دیواره ها فقط معلق اند و جز صداهای وحشتناک آب و تاریکی چیزی مشاهده نمی شود.
موقعیت مکانی
اراک، سی کیلومتری شمال شرق اراک، جاده اراک به قم، روستای ابراهیم آباد
منابع:
- dana.ir
- iribnews.ir
- fa.wikipedia.org