در ورودی شهر بهشهر، در روستایی به نام «شهیدآباد» که بیشتر به «تِروجن» مشهور است، تپه ای باستانی وجود دارد که محلی ها به آن «کمربن» می گویند، کمربن در دل خود، دو غار به نام های «هوتو» و «کمربند» دارد. این دو غار، در سال های ۱۳۲۸ تا ۱۳۳۰ هجری شمسی توسط پروفسور«کارلتون» استاد باستان شناسی دانشگاه فیلادلفیا ایالات متحده آمریکا، مورد کاوش قرار گرفته است.
غار هوتو
غار هوتو (Hotu Cave) که قدمتی تاریخی دارد و آثار باستانی مهمی از زندگی انسان های اولیه در آن بدست آمده است، در دامنه کوه البرز، رو به غرب و در ابتدای ورودی بهشهر و در فاصله ۱۰۰ متری شرق غار کمربند واقع شده و مجموعا ۱۷ لایه استقراری از دوره فراپارینه سنگی تا دوره اسلامی در آن شناسایی شده است، ساکنان غار هوتو در دوره فراپارینه سنگی نسبت به غلات و کشت حبوبات آگاهی نداشته و تنها با سیستم تغذیه متناسب با گردآوری، شکار و صید امرار معاش می کردند. در واقع غار هوتو، دربردارنده آثار تمدن دوران آهن و برنز و مس (Calcholithic) و نوسنگی است. وجود این تمدن ها در نتیجه تحقیقات دیگر کارلتون در سال 1949 میلادی، که در غارهای «بیستون» کرمانشاه، «تمتمان» ارومیه، و «خونیک» خراسان صورت گرفت، تایید شد. به اذعان پروفسور کارلتون، در هیچ یک از نقاط ایران، اطلاعات مبسوطی راجع به تمدن های گذشته مردم این سرزمین، مانند آنچه که در غار هوتو کشف شد، به دست نیامده است. این غار دارای دو مدخل در دو ارتفاع مختلف و یک سوراخ تهویه در سقف است. بخشی از فیلم سینمائی افعی با بازیگری جمشید آریا (جمشید هاشم پور) نیز در این غار فیلمبرداری شده است.
غار کمربند
غار«کمربند» که در فاصله یکصد متری غار هوتو قرار دارد، دارای شش طبقه و ۲۸ لایه ۲۰ سانتی متری است که به دوران میانه سنگی و نوسنگی باز می گردد که از نظر گاهنگاری تاریخی حد فاصل ۹۵۳۰ ق. م را شامل می شود. طبقات اول و دوم آن شامل آثار دوران نوسنگی جدید است، طبقه سوم هیچ شباهتی به طبقه دوم از حیث باستانی ندارد بلکه به عصر نوسنگی و سفال باز تعلق دارد.
در طبقه چهارم، آثاری از دوران پارینه سنگی مانند چاقوهای کوچکی از جنس چخماق و استخوان های آهوهای پیش از تاریخ، به دست آمده است. در طبقه پنجم از غار کمربند، تیغه هایی از جنس چخماق و قطعاتی از استخوان سگ دریایی کشف شده است. در طبقه آخر نیز خاک رس و شن و ماسه دیده شده که در روی قشرهای آب زیرزمینی بوده است.
این غار دارای ۱۰ متر طول و ۴ متر عرض بوده و از کف تا سقف پنج متر ارتفاع دارد. کاوشگری این غار به همراه هوتو در اواخر دهه ۴۰ میلادی توسط هیئت باستان شناسی دانشگاه پنسلیوانیا انجام شد.
اهمیت تاریخی
غارهای هوتو و کمربند، به لحاظ کشف اسکلت انسان با قدمت نزدیک به ده هزار سال معروفیت جهانی دارند. اهمیت غار و آثار کشف شده در آن به اندازه ای است که در برخی موارد از این غار به معدن طلای انسان شناسان یاد شده است. مهم ترین این کشفیات که به «انسان هوتو» (Hotu man) مشهور است؛ سه اسکلت شامل اسکلت های یک مرد و زن بالغ به همراه اسکلت زنی جوان می باشند. تصاویری از این اکتشافات که در سال ۱۳۳۰ شمسی (۱۹۵۱ میلادی) به سرپرستی پروفسور کارلتون استیونز کون استاد دانشگاه پنسیلوانیا آمریکا انجام شده است، در بخش بایگانی موزه باستان شناسی و انسان شناسی دانشگاه پنسیلوانیا موجود است.
اکتشافات و دستاوردها
برای کاوش در غار هوتو به تدریج بیش از ۱۰۰ متر از کف غار خاک برداری شد. دانشمندان در پایین ترین نقطه به سنگر یزه هایی از عصر یخبندان با قدمتی حدود ۷۵٬۰۰۰ سال رسیدند. در همین قسمت انتهایی بود که تکه های استخوان های «انسان هوتو» یافت شد. تکه استخوان های پیدا شده از عمق حفاری که به نظر می رسد با گذشت زمان و بر اثر سقوط تخته سنگ های غار تکه تکه شده اند، با ناخالصی هایی همراه بوده است. این تکه ها پس از انتقال به بیرون غار و زدودن ناخالصی ها، با لایه ای از صمغ عربی رنگ آمیزی شده که از آنها در برابر فرسایش هوا محافظت می کرد. دانشمندان با کنار هم قرار دادن تکه های جمجمه های بدست آمده از سه انسان، به مدل جمجمه این افراد دست یافتند. شکل جمجمه اسکلت های پیدا شده در این غار با اسکلت های انسان "نئاندرتال" و انسان های "پیلت داون" که در زمان مشابه زندگی می کردند تفاوت دارد و تا حد زیادی مشابه جمجمه انسان امروزی است. از همین رو "انسان هوتو" یکی از یافته های مهم دانشمندان بوده که تأثیر مهمی در دیدگاه انسان شناسان از نحوهٔ تکامل نسل انسان امروزی داشته است. دانشمندان جمجمه های بدست آمده را مربوط به اولین نسل های انسان امروزی می دانند که تقریباً بطور کامل و سالم باقی مانده اند.
طبق کاوش های واندنبرگ در غار هوتو سنگریزه ها و اسکلت سه انسان کشف شد که ۵۰۰۰ الی ۷۰۰۰ سال قبل در این منطقه زندگی می کردند. آنچه در این مکان کشف شده شامل نشانه هایی از دوران یخچال، عهد آهن، نوسنگی، آغاز پارینه سنگی و اشیائی از سنگ چخماق که مربوط به پارینه سنگی بوده یافت شده است. در کتاب از آستارا تا استارآباد در باره این مکان چنین آمده است: "سال 1951 م. گودالی عظیم کنده شد و از عمیق ترین نقطه آن به سنگریزه های عصر یخچال برخوردند. در این گودال طبقاتی از عهد آهن تا نئولیتیک و در پایین آن آثار پالئولیتیک دیده می شود. برای تحقیق بیشتر گودالی در طبقات دوران یخبندان کنده شد که شامل سنگریزه های سیاه بود. در فاصله میان هر یک ماسه و لای قرار داشت. کمی پایین تر قشری از سنگریزه های قرمز مخلوط با ماسه و پایین تر از آن قشری از سنگریزه های قرمز مخلوط با ماسه و خاک رس دیده شد. در این قشر اشیائی از سنگ چخماق بدست آمد که مربوط به عصر پالئولیتیک است. در قشر دیگر این طبقه بود که اسکلت سه انسان کشف شد." از مهمترین آنها می توان به اسکلت مادر ۱۶ساله و نوزادش اشاره کرد. اسکلت ها در همان سال ها از ایران به آمریکا برده شد و هنوز اطلاع دقیقی از محل نگهداری آنها در دست نیست، فقط همین مشخص است که در یکی از موزه های آمریکا قرار دارند.
جمجمه کشف شده انسان در غار هوتو متعلق به انسان کامل و جدیدی بوده که تا آن زمان فقط در جنوب دریای خزر زندگی می کرد. اسکلت انسان ها از لحاظ استخوان بندی تفاوت چندانی با انسان کنونی نداشته اند و قد آنها حدود صد و هفتاد سانتیمتر بوده است با این تفاوت که جمجمه آنان کوچکتر و دندان هایشان همه سر پهن و آسیایی بوده که به دوره گیاه خواری انسان اشاره می کند.
کشف سه اسکلت متعلق به یک مرد و دو زن از دوره ناندرتال نشان می دهد که قدمت این مکان به حدود هفتاد و پنج هزار سال پیش از میلاد مسیح بر می گردد و وجود استخوان های جانوری، دانه گیاهان، تکه های سفال و سنگ چخماق به دست آمده، نشانی از اهلی شدن حیوانات، آغاز دوره کشاورزی، استفاده از آتش و پخت سفال در این منطقه دارد.
اين وضعيت اجازه مي‌دهد که بتوان در ناحية مازندران، تحول و تکامل انسان را از دوران يخبندان تا عصر حاضر مورد بررسي قرار داد. غنا و گستردگي اطلاعات حاصله از اين غارها به حدي است که نظير آن در سراسر ايران کمتر مشاهده شده است.
وضعیت فعلی
غارهای هوتو و کمربند، البته در فهرست آثار تاریخی قرار دارند، اما حفاظت خوبی از آنها نمی شود و حتی تا ده سال پیش برای بسیاری از اهالی شرق مازندران نیز ناشناخته مانده بود. از سال ۸۶، به همت عده ای از جوانان تحصیلکرده و مجرب روستای شهیدآباد، شرکتی به نام " تعاونی سبزگستر هوتو" با ۲۳ نفر تشکیل شد و اکنون بیش از ۳۰۰ سهام دار دارد. این افراد، طی توافقاتی که با منابع طبیعی و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مازندران در سال ۸۹ انجام دادند، توانستند اجازه بهره برداری اصولی از تپه باستانی«کمربن» را برای مصارف گردشگری با هدف ایجاد اشتغال و احیای ارزش های تاریخی غارهای هوتو و کمربند، به دست آورند.
امکانات
اکنون مجتمع زیبایی با امکانات درخور توجه در جوار غارهای کمربند و هوتو دایر شده است، این امکانات شامل پارک، سرویس های بهداشتی، خانه مازندرانی و فروشگاه است. تالار و رستوران هوتو نیز با بهره گیری از آخرین روش های ساخت به ویژه در بحث سرمایشی و گرمایشی در فضایی به وسعت دو هزار مترمربع ساخته شده است که بیش از حدود سه میلیارد تومان توسط سهامداران صرف ساخت آن شده است. همچنین در این محل سایت (موزه روباز) باستان شناسی دایر شده است که بازدید کنندگان می توانند آنچه را که باستان شناسان از دل خاک بیرون آورده اند در این منطقه مشاهده کنند. نحوه دفن و اجناسی که در قدیم کنار مردگان قرار می دادند در این موزه دیده می شود. در این منطقه هم می توانید غارنوردی کنید و هم اگر به دنبال استراحت یا نوشیدن چای هستید در آلاچیق های باغ های اطراف که در میان درختان، سایه ای برای شما فراهم کرده اند، چند ساعتی اطراق کنید.
زیباییهای منطقه
تپه باستانی هوتو در مجموع شامل شش هکتار است که نیمی از آن توسط شرکت تعاونی سبزگستر هوتو، به منطقه گردشگری تبدیل شد اما نیمی دیگر در حصار بومیان برای مصارف کشاورزی قرار دارد که می طلبد منابع طبیعی برای بازپس گیری این عرصه ها وارد میدان شود. یکی از زیباییهای این منطقه و پیرامون غارهای کمربند و هوتو، وجود درختچه های وحشی انار ترش و رویش گیاهان و سبزی های دارویی است که در فصل برداشت، منجر به اشتغال‌زایی منطقه می شود. شرکت تعاونی سبزگستر هوتو فضای سبزی را با استفاده از درختچه های انار ایجاد کرده است، به طوری که در اطراف هر آلاچیق و سکو، وجود درخت انار، روحیه مضاعفی به گردشگران برای استفاده از این طبیعت زیبا را می‌دهد. چشم انداز بی نظیر مجتمع هوتو که از فراز آن می توان دریا و جغرافیای شهری را دید، از دیگر جاذبه های آن است. برگزاری هرساله جشنواره انار از سال۹۱، برگزاری همایش های پیاده روی به مناسبت های مختلف به مقصد مجتمع هوتو، نتیجه چشم انداز و طبیعت زیبای این منطقه تاریخی و طبیعی است.
موقعیت مکانی
غار هوتو در غرب بهشهر واقع شده است، در ورودی بهشهر یا همان فاصله صد متری غار هوتو، غار کمربند قرار دارد. این غار کمربند نیز در قسمت غربی شهرستان بهشهر، در حاشیه شرقی روستای شهید آباد واقع شده است.
منابع:
fa.wikipedia.org
avayekhazar.ir
lastsecond.ir
mehrnews.com
vilajar.com
yjc.ir
