از قديمي ترين اقوام ساکن در لرستان، قوم کاسي است که قبل از مادها در اين سرزمين سکني گزيده اند. این قوم سازندگان اصلی مفرغ معروف لرستان میباشند. یکی از مکانهای باستانی که مفرغهای لرستان باستان و سایر اشیا زینتی قدیمی و گرانبها کشف شده غار کلماکره از غارهاي باستاني لرستان است که بعنوان یکی از شش گنجینه بزرگ کشف شده در جهان شناخته شده است.
در غار کلماکره آثار زیادی از ایران باستان به دست آمد که به دلیل بی تدبیری مسئولان همگی از کشور خارج گردید. اشیاء به غارت رفته شامل ریتونها، بشقاب ها، پیکرکها و بسیاری از انواع اشیاء بی نظیر است که اکنون در موزه هایی چون لوور، متروپولیتن و بریتیش میوزیوم به نمایش گذاشته شده اند.
غار کلماکره
در زبان لري، «کلما» به معني محل زندگي «کَل» و «کره» يعني درخت انجير وحشي است و چون در دهانه اين غار درخت انجير وحشي قرار گرفته، بدين نام مشهور شده است، يعني غاري که محل زندگي کل وحشي بوده و درخت انجيري آن را فرا گرفته است.
گویا یک شکارچی محلی در تعقیب یک بز کوهی به این غار پرماجرا دست یافته است. کلمه "کره" نیز نام درختی است مشابه درخت انجیر که در بدو ورود به غار با آن مواجه می شویم که در مجموع می توان نتیجه گرفت که "کلماکره" به معنای ماوای کل و درخت انجیر است یا به تعبیری روشن تر، اختصاصات غار را نشان می دهد
صحنه های رویایی استالاگمیت ها و استالاکتیت های طلایی رنگ غار، حوضچه های پر از آب، دهلیزها و حفره های آن از جلوه های منحصر به فرد این غار شگفت انگیز است که چشم هر بیننده ای را نوازش می دهد.
تعداد زیادی اشیا نفیس با قدمت تاریخی فراوان در کاوشهای غیر مجاز از این غار به دست آمده‌اند که در موزه‌های اروپایی مانند لوور و موزه بریتانیا و نیز موزه متروپولیتن نیویورک نگهداری می‌شوند. این اشیاء شامل پیکره‌ها، بشقاب‌ها و تکوک‌های نفیس هستند. در سالهای اخیر، برخی از اشیای دزدیده شده توسط نیروهای انتظامی و اطلاعاتی کشف شده و در اختیار سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قرار گرفته‌اند. این اشیا در موزه ایران باستان در تهران و نیز در موزه قلعه فلک الافلاک در خرم‌آباد نگه داری می شوند.
به جهت فضای داخلی غار دارای چهار تالار نسبتاً بزرگ و دهلیزهای بسیار کوچکی است که عبور از آنها بسیار دشوار است.
همچنین در تالارهای اول، دوم و سوم آثار متعددی برجای مانده که مهمترین آنها آثار دیواره چینی های دست ساز با سنگ و گچ و کاه گل و قطعات پراکنده سفال در تالار اول و خمره های قرارداده شده روی ستونهای دوتاسه متری استالاگمیت ها و قطعات سفالینه شکسته از تالار دوم و نیز قطعات سفالینه در کف تالار سوم است.
همچنین تصاویر و ستونهای بسیار تماشایی به اشکال مختلف از قبیل نخلی، سروی شکل و به شکل لاله و نقوش در روی ایوانهای غار مشهود است. غار و اشیاء گرانبهای آن مربوط به اوایل شاهنشاهی هخامنشی و اواخر مادهاست.
غنايم جنگي سرداران اسكندر: مجسمه هاي غار كلماكره عمدتاً نقره اي و شامل اشکال حيوانات وحشي، تنگ هاي نقره اي با برجستگي هاي بسيار زيبا، ريتون و سکه هاي طلا و نقره است. تاکنون راز و رمز اين اشياي عتيقه در پرده‌اي از ابهام باقي مانده است، اما گمان مي رود ظروف نقره اي که به اشکال مختلف از غاز کلماکره به دست آمده است، بايد غنايمي باشد که «کاسيان» يعني ساکنان اصلي لرستان، از يغماگران و سپاهيان «آتني گون» بازپس گرفته اند. «آتني گون» از سرداران اسکندر مقدوني بوده که جهت دستيابي به همدان، از کوههاي لرستان عبور کرده است.
ششمين گنجينه بزرگ دنيا: اطلاعات به دست آمده از اشیاء منسوب به غار کلماکره، حاکی از آن است که این مجموعه بسيار ارزشمند، یکی از شش گنجینه بزرگ کشف شده در جهان است. وجود سفال های نئوایلامی در درون غار می تواند مدرک معتبر در تاُیید محل این گنجینه باشد. مناظر و نمادهای بسیار بدیع وزیبای غار نيز می‌تواند از مواریث ارزشمند طبیعی کشور به حساب آید و همچنین وجود آثار و بقایای گذشته، ارزش فرهنگی قابل توجهي به کلماکره داده است.
بازگشت سلطان «کلماکره»: جام «شیردال» باستانی كه اخیرا از آمریکا مسترد شده، یکی از دو هزار اثر غار «کلماکره» پلدختر است که طی مذاکرات سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، به کشور بازگشت.
جام شیردال مربوط به دوره هخمامنشی و احتمالاً 500 سال پیش از میلاد مسیح است که توسط قاچاقچیان عرب در سال 2000 از سوئیس به آمریکا برده شده و برای آنکه این جام از مرز آمریکا عبور کند، به عنوان اثري متعلق به كشور سوریه ثبت شده و 950 دلار برای آن قيمت‌گذاري شده بود. پس از ضبط جام و بررسی سه کارشناس آمریکایی، مشخص شد که «شیردال» حدود 26 سال پيش، همراه با چندين اشياي باستاني، از غار کلماکره پلدختر به سرقت رفته است.
نحوه کشف غار:
غار کلماکره در شرق یکی از آخرین کوههای شهرستان پلدختر واقع شده است. پیشانی غار جلوتر از پایین دهانه آن است و به همین دلیل این غار از دید پنهان است. کلماکره به صورت اتفاقی در سال ۱۳۶۸ توسط یک چوپان که در تعقیب یک بز گمشده از گله‌اش بود کشف شد. او در دهانه غار کلماکره که دالانی طولانی و منتهی به تالارهای اصلی است یک سکه کشف کرد که این به کنجکاوی وی و کشف کل گنجینه انجامید. سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری پس از مدتی از وجود چنین غاری مطلع شد و گروهی را برای حفاظت از آن راهی کرد اما تمام اشیاء موجود در این غار که شامل سکه و تعدادی مجسمه نقره‌ای از اشکال حیوانات و جام‌های نقره‌ای که مربوط به اوایل حکومت هخامنشیان و اواخر دوره مادها بود توسط افراد محلی و قاچاقچیان از غار خارج شده بود. این اشیاء احتمالاً در خزانه دولت هخامنشیان در شوش نگهداری می شده است. تا اینکه کوروش، بابل و بین النهرین را به تصرف خود در آورد و تمام خزائن را از معابد بابل به این غار انتقال داده است. در زمان حمله اسکندر به ایران این گنجینه به کوههای پلدختر منتقل شد و چهار نگهبان مخفیانه از این گنج محافظت می کردند تا اینکه بر اثر گذر زمان هر چهار بر اثر مرگ طبیعی مردند، پس از کشف غار در سال ۱۳۶۸ هنوز آثاری از چهار سرباز نگهبان وجود داشت.
مشخصات غار:
بر اساس مطالعات کميته غارنوردي استان کرمانشاه، مساحت کلي فضاهاي شناخته شده غار در حدود 4300 متر و طول فضاهاي متصل به هم و شناخته شده مسير فعلي آن در حدود 670 متر و ورودي آن دهانه اي طبيعي است که در دل صخره و به سمت غرب دره باز مي شود. قسمت ورودي غار داراي فضايي به طول تقريبي 20 متر و به عرض حدود 8 متر است که پس از طي کردن آن، به چهار تالار نسبتاً گسترده دست خواهيم يافت.
کف تالارها و دهليزهاي ارتباطي غار، بسيار پر فراز و نشيب و ناهموار است. در تالار اول، آبچال کوچکي به شکل گشنيز وجود دارد که سطح آب، آن ثابت است و با برداشت آب، مجدداً آب زيرزميني نفوذ کرده و در سطح ثابتي قرار مي‌گيرد.
دهليزي کوچک به طول تقريبي 4 متر و به ارتفاع 3 متر، تالار اول را به تالارهاي بعدي ارتباط مي‌دهد. آويزهاي شکوهمند و به اشکال مختلف و ستون‌هاي رسوبي مرمرين تالارها که برخي از آنها تا ارتفاع 15 متر قد برافراشته و به چکيده هاي سقف غار متصل شده اند، از جمله زيبايي هاي توصيف ناپذير و طبيعي اين مکان شگفت انگيز است، تا جايي كه قطر يکي از ستون هاي تالار سوم، حدود 4 متر است.
زيستگاه كهن انسان: گيرايي منظر حيرت آور ستون هاي مرمري و تلألو سطوح آذين بسته شده جانبي غار و وجود آب کافي در آن، احتمالاً در دوره هايي از تاريخ دلبستگي هايي را در انسان‌هاي آن روزگار برانگيخته است، به نوعي که در ادوار مختلف، گروه هاي مختلفي از انسان ها در اين غار زندگي کرده‌اند. علاوه بر اشيا کشف شده، شواهدي همچون ديوار چيني هاي دست ساز با سنگ و گچ و کاه گل و قطعات پراکنده سفال در تالار اول و خمره هاي موجود در روي ستون‌هاي دو تا سه متري استلاگميت و قطعات سفالين شکسته در تالار دوم و سوم، نشانه وجود زندگي در اين غار سحرآميز است. به هر تقدير، اين مکان نويافته رازآميز، نه تنها از لحاظ بازشناسي تحولات فرهنگي بشر، اثري عميق و قابل تأمل است، که از حيث تحولات زمين شناسي و غار شناسي نيز در خور اهميت و پژوهش است.
متأسفانه بسیاری از پدیده‌های توصیف ناپذیر وطبیعی این مکان شگفت انگیز وآثار ۲۷۰۰ ساله آن به امید گنج یابی، توسط سوداگران آثار عتیقه منهدم شده است، اما در عين حال، حوضچه های پر از آب، دهلیزها و حفره هایی که مکان مخفی کردن اشیاء درون غار بوده، ازجلوه های منحصر بفرد غار باستانی کلماکره به حساب می آید.
موقعیت مکانی و مسیر دسترسی به غار:
غارکلماکره مربوط به دوره عیلامیان است و در شهرستان پل دختر، بخش مرکزی، روستای طاق ملک حسین واقع شده است.
مسير دسترسي: براي دستيابي به غار كلماكره، بايد از داخل شهر پلدختر و پس از گذر از رودخانه کشکان و طي کردن منطقه اي به نام «کاوکالي»، پس از طي مسيري در حدود 20 کيلومتر در حاشيه رودخانه کشکان و در دامنه کوه مهله و سپس طي مسيري کوهستاني به طول حدود 15 کيلومتر، با پاي پياده به بالاي غار کلماکره رسيد.
کوه مهله که از نظر زمين شناسي، از تشکيلات آهکي تشکيل شده است، رشته کوهي است که در شمال پلدختر قرار دارد و رودخانه کشکان، آن را از ارتفاعات شرقي جدا مي‌کند. در بالاي ارتفاعات شرقي، منطقه‌اي به نام «واشيان» قرار دارد که جزو مناطق باستاني لرستان است.
ارتفاع غار از سطح زمين حدود 650 متر است که دهانه آن به طرف دره اي عميق گشوده شده و از منظرگاه آن مي‌توان جلگه سميره و کشکان را مشاهده کرد. اين غار در موقعيتي از دره قرار دارد که به شکل عادي قابل دسترسي نبوده و فقط توسط طناب‌هاي ويژه کوهنوردي و آويزان شدن از ارتفاعي حدود 15 متر، از طرف بالا قابل دسترسي است.
منابع:
tourismonline.co
mehrnews.com
fa.wikipedia.org
