رومشکان با قدمت تاریخی چند هزار ساله است که بنا به روایتی مکانی است که روم در آن شکست خورده است. شهرستان رومشکان از مناطق باستانی در استان لرستان و غرب کشور محسوب می شود که دارای مکان های باستانی و تاریخی بسیار و ارزشمند است. از جمله این آثار تپه های بی شمار باستانی دشت بزرگ رومشکان می باشد که این تپه ها شکل ها و اندازه های متفاوت دارند.
همانطور که ذکر شد در دشت رومشگان بیش از ده ها تپه باستانی وجود دارد که در زیر خود قلعه های سنگی بزرگ و کوچک جا داده اند. این قلعه ها که از سنگ و گچ ساخته شده بودند به شکل تپه های خاک در آمده اند و در زمان خود بهترین مکان برای محافظت و نگهداری از اسبها، دام و سربازان بوده اند و امنیت آنها را برای مدتها تامین میکردند. این تپه ها که به صورت طولی در سرتاسر دشت رومشگان پراکنده شده اند روایتگر اهمیت استراتژیک این منطقه هستند و از پیشینه ارزشمند آن خبر می دهند. بلندترین تپه در این منطقه تپه چغابل نام دارد و شاید بتوان گفت بزرگترین تپه ساخت بشر در این دشت است، بر بلندای این تپه دشت رومشگان کاملا هویداست.
رومشکان به قدری میراث تاریخی در خود جای داده که اگر این تپه ها و قلعه ها قبل از تخریب و از بین رفتن بازسازی و ثبت میراث فرهنگی شوند، رومشکان را به قطب گردشگری استان تبدیل می کنند.
تاریخچه کاوشهای باستانشناسی
نخستین مطالعات و بررسی های باستان شناسي در مکان هاي باستاني دره رومشکان در سال هاي 36–1934 میلادی با فعاليت هاي هيئت هلمز به سرپرستي آقاي پرفسور اريک اشميت از دانشگاه شيكاگو انجام گرفت. به این ترتیب در سال 1934 (۱۳۱۲ شمسی) اشميت و خانم وی مری هلن وارد ایران شده و به بررسي مقدماتي منطقه پرداختند. آنها با راهنمايي سيف الله خان غضنفري امرايي، پسر رئيس وقت دره رومشكان، تعدادي از محوطه هاي باستاني را مورد بازديد قرار داده و طي هفت روز منطقه رومشكان و سيمره را بررسي کردند. اين گروه يكي از مجهز ترين گروه هاي باستان شناسي آن زمان، از نظر تجهيزات و نيروهاي كارآزموده محسوب مي شد. آنها هواپيمايی نیز در اختيار داشتند که برای گرفتن عكس های هوايی و مشخص كردن محوطه های باستانی استفاده مي کردند. اولين نقطه ای كه اين گروه براي پژوهش، بررسي و كاوش علمي انتخاب نمودند منطقه رومشکان و سپس سيمره و كوهدشت بود. در بررسی های اين تيم درمنطقه رومشکان ابتدا عكس های هوايی و گزارشهای بررسی ثبت و ضبط، و در پژوهش های خود منطقه را به دو بخش رومشکان شرقی وغربی تقسيم کردند. نتایج كاوش در رومشكان دستیابی به مقدار زيادي اطلاعات و آثار فرهنگي بود. محوطه هاي باستاني كه توسط اين تيم باستان شناسي شناسايي شد عبارتند از: تپه چغابل، زاغه (قلعه) چغابل، چغاسبز، كمترلان (كفترلان) و تپه ميرولي. با توجه به اتمام زمان مجوز، اين گروه تنها توانستند تپه چغاسبز رامورد كاوش قرار دهند و آثار باستانی بدست آمده از اين محوطه را مورد مطالعه قرار دادند كه امروزه برخي از اين آثار در موزه ايران باستان (تهران) نگهداری مي گردد.
براساس نتايج بررسی ها و كاوش های علمی انجام گرفته توسط باستان شناسان خارجی و ايرانی پيشينه سكونت در منطقه رومشکان به چند دوره پيش از تاريخ و تاريخي تقسیم می شود كه هر كدام از اين دوران باستانی ويژگي ها ی خاص خود را داشته اند. اين دوره ها به ترتيب قدمت زماني كه آثاری از آنها در منطقه بدست آمده عبارتند از:١- دوره نوسنگي (حدود ١٢٠٠٠سال پيش) ٢- دوره كلولتيك يا مس و سنگي (٤٥٠٠سال قبل از میلاد) ۳- عصر مفرغ (٣٠٠٠-١٥٠٠قبل از میلاد) ٤- عصر آهن (١٥٠٠-٥٥٠ قبل از میلاد) ٥- عصر هخامنشيان ٦- دوره پارتيان (اشكانيان ). با توجه به موقعیت منطقه رومشکان تا به حال فرهنگ های سفالی متنوعی شامل سفال فرهنگ اروک، گیان، گودین، سوزیانا و فرهنگ های دوران تاریخی در بررسی شناسایی شده که در دست مطالعه است.
تپه چغابل
از مهمترین آثار باستانی شهر، تپه معروف چِغابَل (چغا به معنی تپه، بل به معني بلند) در شمال شهر است که قدمت آن به پيش از تاريخ برمی گردد و از آثار ثبت شده استان لرستان است. نام چغابل نيز از همين تپه گرفته شده است؛ اين تپه حدود ۲۵ متر بلندي و حدود ۲۰۰ متر قطر دارد که در اطراف و بر روي آن آثار سفالي متعلق به پيش از اسلام، سفال هاي منقوش، سنگ هاي چخماق و آثار تاريخي ديگر مانند ظروف پايه دار سفالي بدست آمده است. به دلیل اتمام مجوز حفاری این گروه در رومشگان، حفاری در این تپه ناتمام ماند. این تپه مخروطی شکل بزرگترین تپه باستانی غرب استان به شمار می رود و نام مرکز شهرستان رومشگان نیز برگرفته از آن است. اریک اشمیت آنجا را بزرگترین محوطه باستانی رومشکان معرفی کرده است. به نوشته این باستان شناس رأس تپه دارای یک باروی تاریخی احتمالاً ساسانی است در حالی که پایین ترین طبقه آن مسلماً از دوره های پیش از تاریخ انباشته شده است.
قلعه زاغه
در فاصله پانصد متر به سمت شرق تپه ای دیگر قرار گرفته که به علت حفاری غیر مجاز کاملا روکش خاکی آن برداشته شده و تمام قلعه با دهلیزهای سنگی آن مشخص شده است که به آن قلعه زاغه میگویند. به گفته اهالی منطقه دریچه ورودی به تمام تپه های باستانی این منطقه قلعه زاغه بوده و این قلعه با تمام تپه های اطراف به صورت زیر زمینی ارتباط دارد یعنی همه این تپه ها هیچ راه دسترسی ندارند مگر بصورت زیر زمینی که از طریق تپه زاغه امکان پذیر بوده است. این دژ که تماماً از سنگ ساخته شده است، سبک و نوع طاق آن با سایر آثار موجود در استان لرستان متفاوت بوده و سنگهای بکار رفته در اين بنا بصورت حجاري شده و قلوه سنگ مي باشد. دمورگان اين اثر را از آثار دوره ايلامي مي داند اما بيشتر، خصوصيات معماري دوره ساساني در این بنا دیده می شود، بيشتر قسمتهاي آن در زير خاک مدفون مانده است. به احتمال زياد در قسمت جنوبي آن آتشكده اي نیز وجود داشته است. این قلعه تاریخی در سال ۱۳۴۹ به شماره ملی ۸۹۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این قلعه قسمتی از بلوار امام شهر چغابل را در بر دارد.
چغابور
در فاصله دو کیلومتری تپه بزرگ به سمت غرب نیز تپه های چغابور قرار گرفته اند که شکل متفاوتی دارند. این تپه ها بزرگ و به شکل مربع هستند و متاسفانه روی این تپه ها به عنوان ملک شخی کشت و کار می شود و به مرور زمان به علت شخم سطح خاکی آن از ببین رفته و سنگ های قلعه مشخص شده اند، لذا این تپه ها در وضعیت مناسب نبوده و به عنوان ملک شخی مورد تعدی قرار می گیرند. تپه چغابور كه در جوار روستايي به همين نام قرار گرفته به شماره ۱۷۰۹۸ در فهرست آثار ملي كشور به ثبت رسيده است.
منابع:
فرمانداری رومشکان
wishna.blogfa.com
lorestanroomeshgan.blogfa.com
pbphysics.blogfa.com
06636532294.blogfa.com
yjc.ir
richt.ir
