کوه ویژن هر (که ویزنهار یا وزنیار نیز در منطقه تلفظ می شود) در جنوب غربی بخش سوری به ارتفاع ۱۹۰۰ متر واقع شده و بخاطر دارا بودن دوحلقه چاه نفت ازدامنه کوه تا بلندترین نقطه کوه جاده شنی دارد. پوشش گیاهی این کوه درختانی چون بلوط، ون، بنگ (قلنگ)، انجیر و بادام کوهی، زالزالک و گیاهان دیگر می باشد که بر زیبایی منطقه افزوده است. کوه ویزنهار دو غار باستانی نیز دارد که یکی در دره ای در ضلع شمالی کوه واقع شده و در آن چشمه ای به صورت دائمی که در دل غار می جوشد در جریان است، غار دیگر در ارتباط با معبد کوهزاد در ضلع جنوبی کوه واقع شده که بر روی تخته سنگی کنده کاری شده است، به نوعی که یک نفر می تواند فقط به صورت سینه خیز وارد آن شود که به احتمال قوی تونلی است که به داخل قلعه راه دارد. آثار یک قلعه بزرگ باستانی در این نقطه (بالای کوه ویزنهار) باقی مانده است که اکنون آن را قلعه کوه زاد می نامند و در باره آن افسانه های مختلفی نیز ذکر می شود، تمام دیواره های قلعه از سنگ و ملاط و شبیه به قلعه زاخه است. این قلعه در سال ۱۳۶۴ه.ش توسط هیئتی از مرکز باستانشناسی ایران کشف و مطالعاتی در مورد آن انجام گرفت، سپس در پاییز ۱۳۶۷ه.ش توسط هیئتی به سرپرستی دکتر نصرت الله معتمدی به مدت ۴۵ روز مورد کاوش قرار گرفت. طی گزارش منتشر شده این قلعه در اوایل حکومت اشکانی شکل گرفته که جهت نیایش مهر و آناهیتا بوده و سپس در زمان ساسانیان با رسمیت یافتن دین زرتشت بعنوان دین رسمی کشور با اندکی تغییر به آتشکده مبدل شده است، نکته بسیار جالب اینکه در وسط چهار طاقی شواهدی یافت شده که در بنای مرکزی جهت افروختن آتش مقدس از گاز طبیعی استفاده می شده است که این موضوع توسط مهندسین وزارت نفت که در ۲ کیلومتری قلعه کار می کرده اند در همان سال ۱۳۶۷ دقیقاً مورد تایید قرار گرفته است.
ویژگیهای معماری
اين ينا با ۸۰۰ متر ارتفاع از سطح دشت بر فراز قله شرقي كوه منفرد «ويژن هر» در غرب بخش رومشكان قرار دارد. قلعه كوهزاد با مصالح سنگ و گچ در ابعاد ۱۷ در ۳۵ متر بر سطح كوه ساخته شده و مساحت آن بدون محاسبه ساخت و سازهاي پراكنده گرداگرد، حدود ۶۰۰ متر مربع است. قسمت شمالی آن سالمتر از سایر قسمت ها است و سبک طاق این قلعه شباهتهایی با قلعه زاخه در همین منطقه دارد. ورودی قلعه به سمت شرق می باشد و در قسمت شمال پنجره ای به ابعاد ۹۰*۸۰*۱۰۰ تعبیه گردیده است. این بنا شامل دو چهار طاقی و تاسیسات وابسته به آن می باشد، طول آن ۳۸ متر است که با اندکی انحراف از شرق به غرب کشیده شده است. در جوانب شمال و جنوب آن دو دهليز به پهناي ۲ متر تعبيه شده است. در شمال و جنوب اين دژ كه محل نهايي نيايش پيروان آئين مهر بوده دو اتاق ساخته شده كه بازوي بنا محسوب مي شوند و آنرا به شكل صليب آراسته اند. عرض بنا در محل بازوهای صلیبی حدود ۱۷ متر می باشد، کف چهار طاقی خارجی حدود ۹۵ سانتیمتر پایین تر از کف چهار طاقی مرکزی قرار دارد. موقعيت قلعه به صورتي است كه چشم انداز بسيار زيبايي از دره سيمره و منطقه طرهان و رومشكان را در برمي گيرد. همانطور که گفته شد اين اثر منسوب به آيين مهر پرستي و مربوط به دوره اشكاني (پارتي) مي باشد كه به شماره ۳۷۶۰ در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.
موقعیت مکانی
قلعه کهزاد یا کوهزاد در شهرستان رومشکان، بخش سوری، روستای قاطرچی واقع شده است.
منابع:
- fa.wikipedia.org
- roomeshkannews.ir
- lorestaniha.tebyan.net
