اولین بار ژئولوژیست دانمارکی در سال 1937 ضمن مسافرتی که به ایران داشت کشف و مطالعاتی بر روی این گونه انجام داد. این محقق دانمارکی هفت نمونه از این ماهی را در شش مهرماه سال همان سال در آن محل گردآوری کرد تا به مطالعاتی درباره آن بپردازد و امروز نمونه هایی از این گونه در موزه جانورشناسی کپنهاگ در دسترس علا‌قمندان است که این امر به نوبه خود جالب و جای تامل دارد. این ماهی به دلایل گوناگونی از سال 1990 در لیست قرمز قرار گرفته و در حال حاضر یکی از حیوانات در معرض خطر شناخته شده و از نظر اتحادیه جهانی حفاظت از گونه های جانوری حتی بیشتر از یوزپلنگ ایرانی در معرض خطر بوده و نیاز به حفاظت های شدید دارد.
مشخصات ماهی کور
کپورماهی کور ایران (نام علمی: Iranocypris typhlops) یکی از ماهی های بومی منحصر به فرد ایران است که به خانواده کپورماهیان از راسته کپورماهی شکلان تعلق دارد. این ماهی فاقد قدرت بینایی بوده و کاملاً کور است و در حال حاضر هیچگونه آثاری از چشم خارجی در آنها مشاهده نمی شود. این ماهی که بنام “ماهی کور غار” نیز نامیده میشود دارای بدنی فشرده و سری تخت است. دو جفت سبیل در گوشه های دهان دارد که تنها از طریق سبیل های حسی اطراف دهان و خط جانبی موجود بر دو طرف شکم قادر به درک حسی پیرامون خود است. بدن این ماهی برهنه و فاقد فلس است و فقط ردیفی از فلس های کوچک در قاعده باله های پشتی و در برخی نمونه ها تعداد اندکی فلس بر روی پهلوها دارند. ماهی کور دارای دندان های بزرگ و مخروطی است. ماهی کور غارزی در کل فاقد رنگ است و تنها در برخی نمونه ها آثار مایل به صورتی یا قرمز کم رنگ مشاهده می شود. کمرنگی با بی رنگی این ماهی به قدری است که رگ های خونی از زیر پوست دیده می شود. نمونه های موجود در محلول های نگهدارنده مانند الکل و فرمالین که در موزه نگهداری می شود به سفید مایل به زرد تغییر رنگ می دهند. حداکثر اندازه در نمونه های بدست آمده تا ۵۵ میلیمتر گزارش شده است. این گونهٔ ماهی کور تاکنون تنها از غار ماهی کور در تنگ هفت لرستان و غار سرخوشر بهبهان خوزستان در ایران یافت شده است. زیستگاه این ماهی در آب های زیرزمینی است. در غار ماهی کور به دلیل اینکه دهانهٔ این غار به سطح آب های زیرزمینی اتصال دارد، این امکان را به وجود آورده که ماهی کور در طول شب به نزدیکی سطح آب در دهانهٔ غار آید. این ماهی تنها روزهای گرم سال در نزدیکی آب های سطحی زمین دیده می شود. دمای آب محل زندگی ماهی کور از ۵ تا ۲۸ درجه سانتیگراد متغیر است. با توجه به اینکه غیر از جلبک هایی که در کناره صخره های آبی در سطح زمین می روید و وجود هیچ گونه گیاهی در نهرهای زیرزمینی تأیید نشده، نوع تغذیه ماهی کور تاکنون به طور دقیق شناخته نشده است ولی احتمال می رود از نوعی آرتیما تغذیه کند که در آب های زیرزمینی یافت می شود. طول عمر این ماهی در طبیعت مشخص نیست ولی در محیط اکواریوم حدود ۱۸ تا ۲۴ ماه است. همچنین تولید مثل این ماهی نیز ناشناخته باقی مانده است. ماهی کور ارزش خوراکی و صنعتی برای انسان ندارد اما به عنوان منابعی از ذخائر ژنتیکی کشور نادر و خاص بوده و فقط زمانی که در زیستگاه اصلیشان هستند، ارزش دارند.
ثبت جهانی
قابل ذکر است که در فروردین ۱۳۹۵ سومین گونهٔ ماهی کور غارزی ایران توسط دو تن از ماهی شناسان ایرانی در غار ماهی کور لرستان، ثبت و گزارش گردید. وجود گونهٔ سوم در این زیستگاه در سال های اخیر مورد اختلاف نظر بین ماهی شناسان داخلی و خارجی بود، تا اینکه در سال ۲۰۱۶ (۱۳۹۵ خورشیدی) گونهٔ سوم توسط دو محقق ماهی شناس ایرانی (سید حامد موسوی ثابت عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان و سهیل ایگدری عضو هیئت علمی دانشگاه تهران) پس از یک سال و نیم کار تحقیقاتی مشترک، کشف و ثبت جهانی شد و به افتخار لرستان (زیستگاه اصلی آن) به نام Garra lorestanensis (لرستاننسیس: به معنای اهل لرستان) نامگذاری گردید.
منابع:
- fa.wikipedia.org
- tasnimnews.com
- khoorna.com
