لاله واژگون

لاله واژگون، اشک مریم یا تاج قیصر (نام علمی: Fritillaria imperialis) گونه ای از رده گلهای لاله واژگون، بومی منطقه گسترده ‌ای از فلات ایران، آناتولی و کوهپایه‌ های هیمالیا است. وجه تسمیه اشک مریم به داستان‌ های اسطوره ‌ای بازمی‌ گردد. این گل در اساطیر شاهد مرگ سیاوش بوده و از غصه سربه زیر افکنده و اشک می ‌ریزد. اشک ‌های لالهٔ واژگون در حقیقت شیرهٔ بی ‌رنگی هستند که در درون لاله قرار دارند و گاهی به سمت پائین سرازیر می ‌شوند، آن را گل اَشک نیز نامیده ‌اند زیرا مقداری شبنم در بین این گل ‌ها جمع می ‌شود و سپس از گل به پائین می ‌چکد.

 

 

از چند نوع لاله واژگون ۴ نوع آن در ایران بیش از همه وجود دارد؛ لاله واژگون ایرانی، لاله واژگون کردی، لاله واژگون ترکی و لاله واژگون اشک مریم، از گونه های این گل در ایران هستند. لاله واژگون بصورت خودرو در چند منطقه از کشور دیده می شوند؛ از میاندشت در استان خراسان شمالی گرفته تا چنارود چادگان در استان چهارمحال و بختیاری. دامنه‌ های زاگرس، دشت گلستان کوه در منطقه خوانسار استان اصفهان، مناطق ییلاقى سر رود و دامنه ‌هاى دنا در استان کهگیلویه و بویراحمد و دشت لاله‌ های واژگون در دامنه کوه ‌های استان چهارمحال و بختیاری، از معروف ‌ترین مناطقی هستند که در بهاران میزبان این گل‌ می‌ شوند.

جالب است بدانید که بیش از ۱۵ درصد از گونه‌ های گیاهی ایران در نوع خود منحصر به فرد و بومی ایران بوده و در هیچ نقطه ای از دنیا به صورت طبیعی رشد نمی کنند. در این میان لاله های ایران از شهرت خاصی برخوردارند و  لاله واژگون همچون نگینی درخشان در خاک ایران می درخشد. نگینی که لباس تازه ای را در بهاران بر تن طبیعت نشانده و چشم همگان را به خود خیره می سازد.
نخستین بار در 1571 میلادی در اروپا این گل معرفی شد و همزمان با آن گونه های دیگر آن در آسیا و خاورمیانه مورد توجه قرار گرفت. از حدود ۳۵۰ سال پیش این گونه به گلخانه سلطنتی کشور انگلستان برده شد و به صورت مصنوعی در گلخانه ها تکثیر گشت البته تا چندین سال تنها باغ گیاهشناسی و باغ سلطنتی انگلیس حق کاشت و استفاده از زیبایی این گل را داشت که نام انگلیسی این گل () نیز به همین دلیل برای آن در نظر گرفته شده است (Fritillaria imperialis به معنای لاله واژگون سلطنتی).

 

لاله واژگون در اساطیر ایران
در متون اساطیری ایرانیان به لاله واژگون توجه خاصی شده است و در این ‌باره آمده است: زمانی که سیاوش فرزند کیکاووس به دست تورانیان به قتل رسید، جایی که اولین قطره خون او بر زمین ریخت، پرسیاوش رویید و گل لاله ‌ای که شاهد این ماجرا بود سربه ‌زیر افکند و بر بی‌ گناهی سیاوش گریست که ازآن ‌پس این گل، سربه‌ زیر و مشغول گریستن ماند و لاله واژگون نامیده شد. اشک‌ های لاله واژگون در واقع شیره بی ‌رنگی هستند که در درون آنها قرار دارند و گاهی از آن سرازیر می ‌شوند:

    چو سرو سیاوش نگون ‌سار دید         سراپرده ی دشت خو‌ن سار دید
    بیفکند سر را ز انده نگون                 بشد زان سپس لاله واژگون

به خاطر همین حکایت است که در بر خی مناطق ایران به ویژه در پاوه و اورامانات با عنوان گل اشک سیاوش از لاله واژگون یاد می شود. کردهای ایران معتقدند هر کس این گل را بچیند درهای رحمت و برکت الهی بر او بسته می شود و به همین سبب به آن گل نان بُر نیز می گویند.

در تاریخ ایران نیز رد پایی از این گل دیده می شود. لالهٔ واژگون یا لالهٔ نگونسار، در نقش سرستون‌ های ساسانیان و همچنین در موزهٔ طاق بستان در کنار نقش پادشاه ساسانی نقش بسته است.

 

ویژگیها
لالهٔ واژگون (نام علمی: Fritillaria) از راستهٔ سوسن‌ سانان است. لاله واژگون گیاهی است بومی زاگرس که آن را "گُل اَشک"، "اشک مریم" و "تاج قیصر" و اشک سیاوش هم نامیده اند. این گل در رنگ های نارنجی، زرد و قرمز هستند، فصل گل دهی این گیاه از نیمه فروردین ماه تا اوایل خرداد ماه است که بهترین موقع بازدید از این گلها اردیبهشت ماه است.

عمر این گیاه بسیار زیاد است و  گل ‌دهی آن از اوایل اردیبهشت آغاز شده و در فصل بارش پایان می‌ یابد. لالهٔ واژگون از گیاهان علفی پیازدار و چند ساله است که تاکنون ۱۵ گونهٔ آن در ایران شناسایی شده ‌است. گونهٔ زرد کم‌ رنگ متمایل به لیمویی این گل‌ ها موسوم به لاله زاگرسی بین ۵۰ تا ۸۰ سانتی ‌متر ارتفاع دارد. پیاز این گیاه به علت وجود موادی موسوم به آلکالوئیدهای ایمپریسین و فرتیسین مسکن درد است. پیاز آن به صورت یک غدهٔ متورم، گوشت ‌دار بوده و دارای مقدار زیادی نشاسته و چندین عامل دارویی است و اگر تازه باشد، سمی بوده و قابل خوردن نیست، ولی در چین سم آن را گرفته و در آشپزی از آن استفاده می ‌کنند.

این گل در ارتفاع بالاتر از ۱۵۰۰ متر و بیشتر در دشت ‌های صخره ‌ای می ‌روید و ساقه‌ اش چیزی در حدود ۱۲۰ سانتیمتر طول دارد. این گونه مقاومت زیادی در برابر سرما و سازگاری ویژه ای با دامنه های سنگلاخی و صخره ای دارد و پراکنش این گیاه در حوزه زاگرس از جمله استان های کهگیلویه وبویراحمد و چهارمحال و بختیاری بیشتر است. اگر از گزند دام های در حال چرا و خودخواهی های انسان در امان بماند، تا ۱۰ هزار شاخه از آن در یک دشت دیده می شود.

 

 

همانطور که گفته شد، در ایران رویشگاه اصلی این گیاه نادر دامنه رشته کوههای زاگرس است و در اواخر فروردین ماه به گل نشسته و تا اواخر اردیبهشت گل‌ های خود را حفظ می ‌کنند. گرچه این گل زیبا را می توان در سراسر دامنه های زاگرس مشاهده کرد اما دیدن این گل های افسانه ای در دامنه های سپید پوش دنا زیبایی دیگری دارد. لاله واژگون نام یکی از ۱۲ هزار گونه  گیاهی شناسایی شده در ایران است. این گل تا ۱۲۰ سانتیمتر از سطح زمین قد می کشد و با گل های زنگوله ای درشت با رنگ های نارنجی ، قرمز و زرد کوهستان های منطقه زاگرس را می آراید.

گرچه لاله واژگون، بخصوص پیاز آن سمی است اما افراد محلی از این گیاه برای درمان رماتیسم، درد سینه، درد دندان، سرفه، آسم و برونشیت استفاده می کنند. با این حال، خواص درمانی این گیاه هنوز مورد بررسی کامل قرار نگرفته است.
این گل زیبا از تیره بزرگ سوسن ها است. از مهمترین جنس های این تیره می توان به سوسن، لاله، لاله واژگون و نجم طلایی اشاره کرد. نام لاله واژگون به این دلیل به این گل اطلاق می شود که اغلب گلهای گیاه به سمت پایین بر می گردند همچنین اشک مریم بواسطه سرریز شدن نکتارهای شفاف و شیرین آن از داخل گل است.

اهمیت دارویی لاله های واژگون
بیش از ۲۰۰۰ سال است که لاله واژگون به عنوان یک داروی خلط آور و ضد سرفه در طب سنتی چین مورد استفاده قرار می گیرد. این گل برای مهار تجمع پلاکت خون و درمان بیماری هایی همچون گلو درد، سرفه، آسم، برونشیت، سل، غدد لنفاوی گردن، غدد تومور و سوزش ادرار نیز مفید است. پیاز این گیاه به علت وجود موادی با نام آلکالوئیدهای ایمپریسین و فرتیسین به عنوان مسکن درد نیز شناخته می شود.

از ترکیبات شیمیایی که در این گل وجود دارند می توان به آلکالوئیدها، ساپونین­ها، ترپنوئیدها، استروئیدها، اسید سوکسنیک، تیمیدین و آدنوزین اشاره نمود. سوخ ها (ساقه های زیرزمینی) لاله واژگون نیز دارای  ۸ نوع آلکالوئید استروئیدی شامل آلکالوئیدهای Epeiedine،Ebeiedinone ، Isoverticine،Verticine ،Verticinone ،Hupehenine ، Ebeienine و  Imperialine نیز می باشد که هر یک دارای خواص فراوانی هستند.

 

فصل رویش لاله های واژگون
بهار که از راه می رسد انتظار مشتاقان طبیعت برای دیدن این گل پایان می گیرد. از اوایل اردیبهشت تا شروع فصل بارش بهترین زمان برای دیدن این گیاه افسونگر ایران است. با گرم شدن هوا در بهار، نواحی شمالی زاگرس میزبان این گل می شوند، مناطق جنوبی آن را در اواسط تابستان می بینند. در اروپای غربی گل دهی این گیاه در بهار آغاز می شود و تا تیر ادامه می یابد.

لاله واژگون با عمر کوتاهش چند صباحی را میهمان خاک ایران می شود و بعد بار و بنه اش را جمع می کند و تا سال بعد در هیچ کجا پیدا نمی شود. این گیاه پس از مدتی کوتاه و  پس از خشک شدن اندام هایی که در معرض هوا قرار دارند، در اوایل پاییز دوباره حیات خود را از سر می گیرد و ریشه‎ ها و جوانه‎ هایش شروع به رشد می کنند. عمر کوتاه و کمیاب بودن این گیاه می تواند دلیل محکمی باشد برای آنکه بتوانیم آن را جواهر طبیعت ایران بخوانیم. جواهری که در میان زیبایی های ایران می درخشد.

ارزش اقتصادی
لاله واژگون از زیباترین گیاهان زینتی دنیا محسوب می شود و آنچه که بر ارزش اقتصادی این گل می افزاید علاقه خارجی ها به آن است. برای نخستین بار جهانگردان اروپایی در سال 1576 میلادی این گیاه را از ایران به اتریش بردند و در باغ های افراد ثروتمند پرورش آن را آغاز کردند. بازارهای کشورهای اروپایی و آمریکایی توجه خاصی به این گیاه دارند و بیش از ۱۰۰ سال است که بازارهای هلند و به میزان کمتری بازارهای آلمان، انگلستان، آمریکا، ژاپن و دانمارک برای تهیه آن اقدام می کنند. ساقه‎ های بلند و قوی این گل امکان صادرات آن به اقصی نقاط دنیا را فراهم کرده و مزایای اقتصادی فراوانی دارد.
لاله واژگون گلی بسیار زیبا و مناسب برای پارک ها و باغ های اروپایی به شمار می رود و رقیبی جدی برای لاله ‎ها و سنبل ‎های تمامی نقاط جهان محسوب می گردد. امروزه هر عدد سوخ (ساقه زیرزمینی) لاله واژگون در فروشگاههای اینترنتی ۶ تا ۱۲ دلار قیمت دارد.

وجه تسمیه
از آنجا که گلهای لاله واژگون رو به سمت پایین است، این نام را به آن اختصاص داده اند. اشک مریم نیز در نتیجه سرریز شدن شیره شفاف و شیرین از داخل آن به این گل اطلاق می گردد. نام انگلیسی آن نیز قصه ای برای خود دارد. هنگامی که در۳۵۰ سال پیش این گل سر از گلخانه سلطنتی کشور انگلستان در آورد و در آنجا تکثیر شد، تا چندین سال تنها باغ گیاهشناسی و باغ سلطنتی انگلیس حق کاشت این گل را داشت در نتیجه نام Fritillaria imperialis به معنای لاله واژگون سلطنتی برای آن در نظر گرفته شد.

 

رویشگاههای لاله واژگون در ایران
دامنه های زاگرس بهترین مکان برای رشد این گیاه به شمار می روند. برای آنکه با این مکان ها آشنا شوید اطلاعات مختصری درباره ی آنها ارائه می گردد.

استان اصفهان
دامنه ‌ها و دره ‌های سرسبز کوهستان‌ های غرب و جنوب استان اصفهان، از اواخر فروردین تا اواخر اردیبهشت ماه در شهرستان ‌های فریدن، فریدونشهر، بویین و میاندشت، خوانسار، دهاقان، شهرضا و سمیرم، از رویشگاه های طبیعی گل لاله واژگون یا اشک مریم به شمار می روند و عبارتند از:
دشت لاله‌ های واژگون فریدون ‌شهر: لاله های واژگون بیش از پنج هزار هکتار از مراتع این شهرستان را به خود اختصاص داده اند. بیش از ۱۵ منطقه رویش لاله های واژگون در فریدونشهر وجود دارد که منطقه میدانک اول، میدانک دوم، قلعه سرخ، بردشیر، گلونی، چشمه لنگان و مناطق پیشکوه، پشتکوه اول و پشتکوه دوم از مهم ترین آنها هستند.
دشت لاله‌ های واژگون دره ‌بید: این دشت دیدنی و چشم نواز با وسعت حدود ده کیلومتر در روستای دره بید قرار دارد و در فصل بهار میزبان گلهای فراوانی است که لاله واژگون از مهم ترین آنها به شمار می رود. این گل به رنگ سرخ مایل به بنفش بوده از روز چهلم تا شصتم بعد از عید شکوفا می شوند. از زیبایی های این منطقه این است که گلها به هنگام وزش باد به رنگ های سیر و روشن دیده می ‌شوند.
دشت لاله‌ های واژگون گلستان ‌کوه خوانسار: منطقه حفاظت شده گلستان کوه با وسعت ۱۷۰۰۰ هکتاری خود را در خوانسار گسترانیده و با ویژگی های متفاوت خود و گنجینه های طبیعی بسیاری را راهی سفر می کند. لاله های واژگون این منطقه نیز مانند لاله های دشت دره بید هستند و ویژگی هایی مشابه آنها دارند.
دشت لاله های واژگون افوس در در شهرستان بویین و میاندشت: دشت لاله ‌های واژگون افوس در شهر افوس استان اصفهان واقع گردیده و هرسال میزبان گل های لاله واژگون است که گردشگران زیادی را به این منطقه می کشانند.

استان چهار محال و بختیاری
در استان چهارمحال بختیاری، دامنه کوه های آب ‌کاسه خوربه، گرگانک و مناطق بنواسنکی و مله زرده‌ از رویشگاه های مهم لاله واژگون به شمار می روند. دشت لاله ‌های واژگون کوهرنگ نیز با وسعت ۳۶۰۰ هکتار از مهم ترین جاذبه های طبیعی این استان محسوب شده و به عنوان اثر طبیعی ملی تحت حفاظت سازمان محیط زیست ایران قرار گرفته است. برای رفتن به این دشت باید خودتان را به روستای فخرآباد برسانید و از آنجا با پیاده روی یک ساعته به دشت برسید.

 

 

استان ایلام
در استان ایلام از ۱۵ اسفند تا ۱۵ فروردین دامنه های منطقه حفاظت شده مانشت و قلارنگ میزبان گل کمیاب لاله واژگون به رنگ های قرمز و ارغوانی می شود. این منطقه ۳۳۰۰۰ هکتار وسعت دارد و منطقه ای کوهستانی با پوشش جنگلی است. جاده اصلي ايلام- سرابله، از قسمت مركز منطقه و جاده ايلام - ايوان از غرب آن عبور می کند و اصلی ترین راه های ورود به منطقه را تشکیل می دهند.

استان لرستان
قسمتی از منظره تماشایی لاله های واژگون در شهرستان الیگودرز واقع شده که از ۳۵ کیلومتری جنوب شرقی مرکز الیگودرز شروع و تا فراز دامنه ‌های زاگرس ادامه می‌ یابد. دشت دالانی (یکی از مخازن ژنتیکی کشور) در ارتفاعات حفاظت شده اشترانکوه، از معروفترین این دشت ها در الیگودرز است که با ۲۹۰۰ هکتار وسعت، به عنوان بزرگ ترین دشت لاله های واژگون در جهان شناخته می شود. شهرستان الیگودرز از شهرهای مرتفع و مناطق سردسیر ایران است.

استان کرمانشاه
دشت ها و کوههای کردمانشاه هر سال در فصل بهار میزبان گلهای تماشایی لاله های واژگون می شوند. این گل ها در منطقه پاوه و اورامانات به وفور وجود دارند و بلندی های کوه های شاهو منطقه پاوه از شاخص ترین رویشگاه های آن به شمار می رود.

استان کهگیلویه و بویراحمد
دشت لاله های واژگون این استان نیز یکی از ظرفیت های بی نظیر گردشگری محسوب می شود.   این گیاه در بیش از یک هزار هکتار در دشت ها و مناطقی از جمله "دامنه های کوه دنا"، "طسوج"، "سرگچینه"، "جلیل بابکان"، "سرچنا"،" مارگون"، "گور گو"، "کاکان"، "سی سخت"، "کوه گل" و "نرم آب" این استان می روید. در این استان گیاه لاله واژگون در مناطق " کاکان"، "دشت مداب"، "ساورز"، "کوه دمه"، "شبلیز" و "دامنه کوه دنا" بیشتر وجود دارد.

 

معروفترین دشتهای لاله واژگون ایران

دالانی در الیگودرز (استان لرستان)
بخشی از دشت های تماشایی لاله های واژگون در شهرستان الیگودرز واقع شده که از از ۳۵ کیلومتری جنوب شرقی مرکز الیگودرز شروع و تا فراز دامنه‌ های زاگرس ادامه می ‌یابد. دشت دالانی (یکی از مخازن ژنتیکی کشور) در ارتفاعات حفاظت شده اشترانکوه از معروفترین این دشت ها در الیگودرز است که حدود ۲۹۰۰ هكتار وسعت دارد و بزرگترین دشت لاله های واژگون در جهان است. کوههایی همچون مورزرين، قالي كوه، شاه كول و نسارتخت، این دشت را در آغوش گرفته و منظره ای فوق العاده زیبا خلق کرده اند و هرسال در اوایل بهار بعد از آب شدن برفها در کوهها، لاله های زیبای واژگون می رویند.

کوهرنگ (استان چهار محال و بختیاری)
یکی از زیباترین و پرپشت ترین دشت های لاله واژگون را کوهرنگ دارد و یکی از معروف ترین دشت لاله های واژگون ایران است. این دشت در نزدیکی روستای بنواستکی و ۱۲ کیلومتری شهر چلگرد قرار دارد. راه چندان سختی ندارد، از اصفهان وارد اتوبان ذوب آهن شوید. فولاد شهر، زرین شهر و باغ بهادران در مسیرتان قرار گرفته. از گردنه رخ و تونلش که گذشتید، کوهرنگ پیش رویتان است. برای دیدن دشت لاله‌ ها، در مسیر چشمه دیمه به یک سه راهی می ‌رسید که راه سمت چپ شما را به روستای بنواستکی می رساند، جایی که دشت لاله‌های سرخ و زرد پیش رویتان است.

دشت لاله های واژگون سمیرم (استان اصفهان)
یکی دیگر از مناطق رویش لاله‌ های واژگون در اردیبهشت سمیرم است. لاله های واژگون را در همه جای سمیرم میتوان دید مناطقی مثل حنا، وردشت، ونک ، پادنا، ولی سهل الوصل ترین ‌شان مهرگرد است.  

دشت لاله ‌های واژگون فریدونشهر (استان اصفهان)
دشت لاله‌ های واژگون فریدونشهر در مسیر چشمه لنگان قرار گرفته ولی به دلیل قرار گرفتن در دامنه ‌ها رفتن به آن برای همه آسان نیست. ولی اگر دلتان خواست یکی از پرگل ‌ترین دشت ‌ها را ببینید، بعد از سه ساعت پیاده روی به منطقه پرگل چال قو می ‌رسید. در مسیرتان به فریدونشهر از اصفهان حرکت کرده و در مسیر جاده آتشگاه، نجف آباد، تیران، داران و برف انبار پیش می ‌روید تا به فریدونشهر برسید فریدونشهر با اصفهان ۱۷۸ کیلومتر فاصله دارد.

دشت لاله های واژگون گلستان کوه خوانسار (استان اصفهان)
منطقه حفاظت شده گلستان کوه با وسعت ۱۷۰۰۰ هکتاری از مناطق دیدنی ایران است. دامنه های گلستان کوه خوانسار نیز صاحب یکی از دشت های زیبا و منحصر بفرد پوشیده از لاله های واژگون است.

 

 

سایر دشت ‌های لاله واژگون خیز در ایران
دشت لاله‌ های واژگون ملایر (پایتخت مبل و منبت ایران و شهر جهانی انگور)
دشت لاله‌ های واژگون شهرستان چادگان
دشت لاله ‌های واژگون خمین کوهپایه‌ های روستای دهنو در ۳۵ کیلومتری شهرستان خمین در استان مرکزی
دشت لاله ‌های واژگون دره ‌بید، دره باریکی در روستای دره‌ بید از توابع شهرستان فریدن و در بیست کیلومتری شهر داران در استان اصفهان
دشت لاله‌ های واژگون سپیدان روستای کمهر در فاصله ۱۲۵ کیلومتری شیراز، از توابع شهرستان سپیدان در استان فارس
دشت لاله‌ های واژگون گرمه منطقه خمبی شهرستان گرمه در استان خراسان شمالی
دشت لاله‌ های واژگون گلپایگان روستای هنده در فاصله ۳۰ کیلومتری غرب گلپایگان در استان اصفهان
دشت لاله‌ های واژگون مشکان در منقطه گردشگری جاشترگ شهر مشکان واقع در استان فارس ۶۳ کیلومتری شمال شهرستان نی ریز

اقلید، ایوان، آبدانان، دره ‌شهر، ایلام، ارتفاعات کبیرکوه نیزلاله‌ های زیادی دارند. در ملایر مخصوصاً در منطقه لشگردر و دامنه کوه سرده این شهرستان در فصل بهار و اردیبهشت بیشتر از بقیه ایران این نوع لاله وجود دارد. در شهرستان الیگودرز نیز دشت وسیعی مشهور به دشت لاله ‌ها وجود دارد که در اردیبهشت ماه، زیبایی لاله‌ های واژگون آن چشم ‌نواز است. در منطقهٔ دیگری از همین شهرستان یعنی در میان کوههای ویلو و ویلک، واقع در شمال روستای گندمینه (حد فاصل استانهای اصفهان و لرستان) نیز در چند سال اخیر مملو از لاله‌ های واژگون بود ولی متأسفانه امروزه به‌طور کامل از میان رفته ‌اند.

 

گونه های مهم لاله واژگون

اشک مریم: این نوع لاله واژگون در مناطق فارس، خوانسار و کوه های بختیاری می روید و گل های آن به صورت چتری، از سه تا هشت گل سرنگون دارند. در بهار انتهای ساقه آن باز  و چندین براکته (زائذه ی زیر گل) سبز برگ مانند در ان مشاهده می گردد. گلها غالبا به رنگ های سفید، زرد، نارنجی و قرمز روییده و در محل های کاملا سایه و نیز کاملا آفتابی رشد و نمو می یابد. این گیاه بسیار مقاوم در برابرا سرما است و برودت هوا را تا حد ۲۰- درجه تحمل می کند.

لاله واژگون خالدار: بر روی ساقه های گیاه، گل هایی به صورت تکی یا جفتی به رنگ سفید، بنفش خالدار و بنفش روشن و نارنجی خالدار شکل می گیرند و ساقه آن تا ارتفاع ۳۰ سانتی متر رشد می کند.

لاله واژگون ایرانی: این نوع لاله واژگون ساقه ی بلندی را در میان سایر گونه های آن دارد. به دلیل سازگاری آن با محل های آفتابی، در بهار بر روی ساقه  آن تا ۳۰ گل قهوه ای مایل به سبز تا بنفش می روید.

لاله زاگرسی: گونه زرد کمرنگ این گل نیز وجود دارد که رنگش متمایل به لیمویی بوده و با عنوان لاله زاگرسی شناخته می شود. آن نوع لاله واژگون تنها بین ۵۰ تا ۸۰ سانتی ‌متر رشد می کند.

سازمان حفاظت محیط زیست، لاله واژگون را به عنوان ذخیره ژنتیکی و عنصر زیبایی شناختی سرزمینمان می شناسد و تمام تلاش خود را برای حفاظت از این گونه ارزشمند به کار می گیرد.

شرایط  زیستی لاله واژگون در ایران
لاله واژگون كه یكی از مهم‌ ترین گونه‌ های گیاهی ایران است، از دست انسان كم كم به حالت نابودی کشیده شد و حالا دیگر چیزی نمانده تا نسلش از كشور ریشه کن شود. لاله ‌های واژگون در تمام سال تنها چند هفته عمر می ‌کنند كه متأسفانه با چیدن آ‌نها شكوفه دادن این گل برای سال بعد نیز ممكن نیست. گونه گیاهی لاله واژگون در ایران به علت چیدن و فروش آنها به عنوان گل زینتی در خطر انقراض است.

 

تهدیدات
گلی که در سوگ سیاوش می گرید شاید روزی با هجوم عظیم بی مهری انسانها به سوگ خود بنشیند و الوان رنگهای زرد و قرمزش تنها خاطره ای شود در  عکسهای یادگاری. سه عامل اصلی موجب انقراض این گونه گیاهی است: ورود بیش از حد خودروها در دشت ها ی لاله ها که باعث له شدن و نابودی این گل ها می شود. ریشه کنی توسط گردشگران برای کاشت در منازل و استفاده دارویی از این گیاه که باعث ریشه کن شدن این گیاه شده است. بی توجهی گردشگران در دشت ها که موقع گشت و گذار در طبیعت شاخه گل ها را با بی توجهی زیر پا لگد مال می کنند.

هرسال به دلیل برداشت غیر قابل کنترل این گل و پیاز آن، تخریب زیستگاه برای ایجاد اراضی کشاورزی، چرای بی رویه دام ها و مراجعه بیش از حد گردشگران از تعداد این گل کاسته می شود. حفاطت از این گونه مهم ایرانی نیازمند برنامه ای مدون و اصولی است تا بیش از این، سرمایه ملی کشور از بین نرود.

تمهیدات
اداره منابع طبیعی گونه هایی که در معرص انقراض قرار دارند را بذرکاری می کند، توصیه های لازم از طریق حضور نیروهای حفاظت از محیط زیست در این دشتها به گردشگران ارائه می شود، از طرفی ظرفیت ورود خود روها به درون دشت ها محدود شده است. حافظان منابع ارزشمند ملی به تنهایی نمی توانند ضامن بقای این گیاه باشند، بهترین کسانی که میتوانند از منابع طبیعی و خدادادی حمایت و حفاظت کنند خود ما هستیم.

 

 

مسیر های دسترسی
از تهران بعد از سه راه سلفچگان، به سمت خمین و گلپایگان ادامه مسیر می دهید تا به خوانسار برسید با طی مسیری پانزده کیلومتری به روستای دره بید خواهید رسید. از اینجا به بعد می توانید با توجه به علامت هایی که با گل لاله واژگون مشخص شده اند مسیر را ادامه دهید و از صحت مسیری که انتخاب کرده اید مطمئن شوید.

برای دیدن متراکم‌ ترین دشت لاله‌ ها از تهران می ‌توانید ۹ ساعت را در اتوبوس سپری کنید و خود را به شهرکرد برسانید، آن وقت پس از استراحتی کوتاه، با تاکسی، مینی بوس یا اتوبوس به طرف چلگرد مرکز شهرستان کوهرنگ حرکت کنید. این مسیر فاصله ‌ای حدود ۹۰ کیلومتر دارد. از چلگرد تا روستاهای دیمه و بنواستكی كه در مجاورت دشت لاله ‌ها قرار دارد، حدود ۱۵ كیلومتر راه است. از اینجا تا دشت را می‌ توانید در هوای بهاری قدم بزنید و پیاده‌ روی کنید.

اگر قصد دارید با خودروی شخصی خود را به رویشگاه این گلها برسانید، از مسیرهایی با جاذبه‌ های طبیعی متفاوت عبور می کنید. برای دیدن لاله های واژگون از شهرکرد در استان لرستان باید حدود ۸۰ کیلومتر به غرب بروید، تا دو کیلومتر پیش از شهر چلگرد، راه فرعی دیمه شما را به شمال جغرافیایی راهنمایی می کند. از آنجا به روستای بنواستكی بروید و پیاده روی مفرحی را در دشت ‌های وسیع، دامنه کوه‌ های بلند و کنار چشمه‌ سارها شروع کنید. دومین مسیری که شما را به دیدن لاله‌ ها می ‌برد از اصفهان آغاز می ‌شود. مزیت این مسیر در این است که بخشی از راه را کنار سد زاینده رود طی خواهید کرد. برای شروع باید از این شهر، ۸۰ کیلومتر در جهت شمال غرب برانید تا بعد از دوراهی قاسم آباد، وارد جاده چادگان شوید. حدود ۳۰ کیلومتر تا این شهر، در کنار دریاچه سد سفیدرود راه است. از آنجا ۱۰ کیلومتر به شمال غرب رفته تا به «رزوه» برسید و از این شهر وارد جاده آسفالت فرعی شوید. از ابتدای این جاده، حدود ۵۰ کیلومتر در جهت جنوب غربی بروید تا به چشمه دیمه رسیده و از روستای بنواستكی پیاده‌روی خود را آغاز کنید.

اگر از راه شیراز برای دیدن لاله‌ ها حرکت کنید باید ۹۵ کیلومتر به سوی شمال غرب بروید تا به شهر اردکان (سپیدان) برسید. از این شهر مسیرتان را ۱۷ کیلومتر ادامه دهید تا وارد دهستان زیبای کمهر شوید. در این منطقه می ‌توانید پارکینگ، سرویس بهداشتی و محوطه‌ های مسطحی برای برپایی چادر پیدا کنید.

 

 

مسیر لاله های واژگون در استان اصفهان
با سفری یک روزه به استان اصفهان می‌ توانید در حاشیه چند شهر نزدیک به هم که شبیه مثلث جغرافیایی است، لاله‌ های واژگون را تماشا کنید. در دامنه‌ های گلستان کوه خوانسار، اطراف فریدون ‌شهر و بویین و میاندشت، دشت‌ هایی وجود دارند که شما را به میهمانی لاله‌ های واژگون می ‌برند. علاوه بر این سه شهر، اطراف شهر کوهستانی سمیرم نیز می‌ توان لاله ‌ها را تماشا کرد. گلستان كوه با وسعتی بیش از ۱۰ کیلومتر مربع در غرب اصفهان یکی از رویشگاه‌ های لاله‌های واژگون است. برای دیدن لاله ‌های اصفهان می ‌توان از مرکز این استان یا تهران راهی شد.

اگر از تهران برای تماشا حرکت کنید، کوتاهترین مسیر حرکت از سه‌ راه سلفچگان به سوی خمین است. ۴۰ کیلومتر به راه جنوب ادامه دهید تا به شهر کوهپایه‌ ای و سرسبز گلپایگان برسید. از اینجا تا خوانسار حدود ۳۲ کیلومتر راه پیش روی شما است. بعد از خوانسار ۱۵ کیلومتر به سوی داران برانید تا به دوراهی دره ‌بید برسید. روستای دره‌ بید ۱۵ کیلومتر بعد از شهر داران در جهت غرب در مسیر خوانسار قرار دارد. از جاده فرعی آسفالتی که در سمت راست جاده واقع شده به سوی روستا حرکت كنید تا بعد از دو کیلومتر به آنجا برسید. برای دیدن گل‌ های دشت باید حدود ۷ کیلومتر جاده خاکی کوهستانی را پیاده طی کنید تا به انتهای دره‌ ای برسید که لاله‌ های واژگون در دامنه کوه ‌ها نمایان می‌ شوند. در انتهای جاده، چند دستگاه سرویس بهداشتی ساخته شده و چند نفر از مردم محلی به نگهبانی گل ‌ها مشغول هستند که برگه ‌هایی درباره گل‌ های دشت بین بازدید کنندگان توزیع می ‌کنند. برای گذشتن از نگهبان‌ ها و دیدن دشت، مبلغی نیز باید بپردازید. اگر دشت پشت کوه فریدون‌شهر را برای تماشا انتخاب می‌کنید باید بعد از شهر داران ۲۰ کیلومتر مسیرتان را در جهت غرب ادامه دهید تا به دوراهی فریدون‌شهر برسید. اگر ۱۵ کیلومتر به جنوب بروید به این شهر می‌ رسید و از آنجا می ‌توانید به روستای پشت کوه رفته و وارد دشت لاله‌ های واژگون شوید. اما اگر از دوراهی فریدون ‌شهر مسیرتان را مستقیم به غرب ادامه دهید، بعد از ۱۰ کیلومتر به بویین و میاندشت می‌ رسید. آنجا راهی دیگر برای ورود به دشت لاله‌ های واژگون به حساب می ‌آید، دشت روستای پشت کوه در شمال فریدون‌ شهر قرار گرفته و جنوب بویین و میاندشت. اگر قصد دارید شب را بمانید و می ‌خواهید شبنم صبحگاهی را بر گلبرگ لاله‌ ها ا ببینید، پیشنهاد می ‌کنیم به خوانسار بروید تا بتوانید نزدیک دشت در هتل یا مهمان ‌سرا اقامت کنید. البته مردم دره‌ بید هم با قیمت توافقی به گردشگران اتاق اجاره می ‌دهند. اگر شب را نزدیک پشت کوه بودید می ‌توانید در چادر استراحت کنید.

 

 

توصیه
هنگامی كه رهسپار دیدن لاله‌ های واژگون می ‌شوید، فراموش نکنید در برنامه‌ خود دیدن چند مکان زیبای دیگر را هم بگنجانید تا بتوانید از طبیعت ناب لذت بیشتری ببرید. آبشار شیخ علی خان، چشمه آب معدنی دیمه، تونل کوهرنگ، چشمه کوهرنگ، سد کوهرنگ و روستای سرآقاسید از مهم ‌ترین مناطقی‌ هستند که علاوه بر تماشای لاله‌ ها می ‌توان به آنها سر زد. دشت لاله‌ ها ییلاق تعداد زیادی از عشایر بختیاری نیز هست. آشنایی با قوم دلیر بختیاری و یک چای آتشی مهمانشان شدن، می ‌تواند خاطره ‌ای بیاد ماندنی برایتان رقم بزند. میان دشتی گسترده از لاله‌ ها، آبشار بزرگ مارگون با ۷۰ متر ارتفاع و ۱۰۰ متر عرض، جلوه ای زیبا از طبیعت به نمایش گذاشته که در این مسیر جلوی چشمتان قرار می ‌گیرد. برای حرکت به سوی این دشت زیبا یک راه از یاسوج وجود دارد و یک راه هم از شیراز. مسیرهای لاله ‌های واژگون و آبشار آسفالت هستند، امکانات اقامتی و بهداشتی کمپینگ هم در پای آبشار در اختیارتان قرار دارد که با هزینه اندک می  ‌توان از این سفر لذت برد. از یاسوج ۲۴ کیلومتر به جنوب شرق بروید تا به شهر کوچک کاکان برسید. از اینجا ۲۰ کیلومتر در جاده آسفالت فرعی پیش بروید تا به دهستان سرسبز کمهر برسید. از این روستا به سوی آبشار، نزدیک به ۱۰ کیلومتر دیگر راه پیش رویتان است. از این مسیر تا ۸۰۰ متری آبشار، راه آسفالت است.

منابع:
fa.wikipedia.org
tasnimnews.com
dalahoo.com
karnaval.ir
kojaro.com
yjc.ir