امامزاده قاسم لرستان

یکی از جاذبه های توریستی استان لرستان آرامگاه امامزاده زید و قاسم است که در ۳۰ کیلومتری شهرستان ازنا، در دهستان چاپلق (گاپله) از توابع شهرستان ازنا، در دشت جاپلق واقع شده است. این بنا که به عنوان نمادی از شهرستان ازنا مطرح شده، در اکثر تبلیغات و خبرهای مربوط به شهرستان ازنا دیده می شود. این امامزادگان از فرزندان امام حسن مجتبی (ع) هستند که در قرن ششم توسط سپاه بنی عباس به شهادت رسیده اند و در این روستا به خاک سپرده شده اند. این امامزاده از نسل ۵ خود با امام حسن مجتبی (ع) منسوب می باشد. بانی بقعه حضرت سیداحمد المدنی ملقب به میر نظام الدین و سبب انتساب نام امام زاده قاسم تدفین دو امام زاده بزرگوار و زید طالب ثراه در آن می باشد. موقع سال تحويل مردم این روستا روشنایی خانه خود را از این امامزاده می برند، يعني از شمع خود امامزاده فانوس خود را روشن مي کنند و به خانه هایشان می برند، اين چراغ بايد يک شبانه روز بسوزد تا خود خاموش شود. این زیارتگاه دارای گنبدی هرمی شکل است و دیوارهای آن مرتفع، ضخیم و آجری است. صحن حیاط این بنای تاریخی یک مربع کامل است که با آجر سنگفرش شده است. بنا به اظهارات محلی نام این روستا در زمان ساسانیان، کنده سپید بوده است که احتمالاً این نام برگرفته از جغرافیای آن محل است.

وقف
واقف این آستان، جناب سید احمد میرنظام الدين مدنی تاجری ایرانی بوده که  پول تجارت و کسب و کارشان را بابت موقوفات پرداختند.  این بقعه از مناطق هدف گردشگری استان و همچنین طبق وقف نامه روستای مجاور بنام گلیجرد جزو این وقف است. ایشان تمام شرب و مشارب و قنوات و زمين هاي باير و داير و تمامي مايتعلق و درآمد حاصل از مزارع را وقف امامزادگاني کرد که بر خاک حاصلخيز قريه کند سفيد آرميده اند، که «نه بخشند و نه فروشند و مرهون نسازند و از سه سال بيشتر اجازه ندهند و شرايط مذکور را مستدام شناسند.» در وقفنامه آمده است که «صرف مايحتاج يک نفر خادم و فراش متدين که به جاروب کشي و ديگر خدامت روضه منوره و عمارات مشغول به آن نمايند.» هشتصد سال پيش این وقف نامه بر پوست آهو ثبت شد و روستا نیز نام امامزاده را بخود گرفت.

مشخصات بنای امامزاده
بنای ساختمان متعلق به قرن ‌های هشتم و نهم هجری قمری و معاصر با دوران ایلخانیان و تیموریان در ایران است. مشخصات بنای این بقعه بیشتر ویژگی ‌های معماری ترک و مغول را دارد. کتیبه روی در ورودی این مقبره و نیز حاشیه ‌های ضریح، سالهای ۷۳۸، ۸۰۸ و ۸۵۰ قمری را نشان می‌ دهند. قدیم ‌ترین قسمت بنا را دروازه ورودی و گنبد خانه آن تشکیل می ‌دهد که دارای مشخصه‌ های زمان ایلخانی است و بر روی آن آیاتی از قرآن کنده‌ کاری‌ شده است. از مشخصات بارز این بنا، دیوارهای بلند، ضخیم و آجری با شبستان های مرتفع و مقرنس کاری است که سطح حیاط آن با آجرهای مربع ۲۰*۲۰ فرش شده است. سردر رفیع این زیارتگاه تاریخی که قدمت آن به حدود ۷۰۰ سال می‌ رسد دارای کاربندهای زیبا با اشکال هندسی منظم است. صحن داخلی بقعه اصلی تا ارتفاع پنج‌ متر با کاشی‌ های منقوش به گل ‌و بوته زینت داده‌ شده است. بدنه بنا از سه طبقه تشکیل‌ شده است. طبقه زیرزمین که همان سرداب ‌هاست. طبقه دوم که شامل حیاط، رواق‌ ها و گنبد خانه است و طبقه اول شامل اتاق‌ های مجزا برای استراحت زائرین بوده است. در ساخت پی این بنا از قلوه‌ سنگهای بزرگ و کوچک استفاده ‌شده است و دیوارها و گنبد بقعه نیز از آجر و گچ ساخته‌ شده‌ اند. ورودی‌ های طبقه اول و راه ارتباطی بنا به بیرون در چهارگوشه حیاط بقعه است و زائرین از طریق این ورودی‌ ها به طبقه اول می‌ روند و در هر قسمت طبقه اول اتاق‌ هایی مستقل از هم قرار دارند که در زمان گذشته برای استراحت زائران امامزاده استفاده می ‌شده است. مکعب آجري و ساده امامزاده، سر در گچبري و گنبدی آجري و ديوارهاي نمور و دارد. دو سکوي کوتاه آن نیر محل استراحت پيرمردهاي روستا است. امامزاده سردر بلندی دارد. طاق نماهاي هاي دو طرف طاق ورودي، سردر را بلندتر از آنچه هست جلوه مي دهند. بالاي سر، نيم کاسه هاي گچي اي از طاق آويزان شده اند. زير کاسه سازي ها و روي ديوار سمت راست قاب هاي آجري، نام سه استادکار به چشم مي خورد: استاد سلطان محمد و پسرش استاد حيدر علي و استاد حسين بن محمود... . زير کاسه سازي ها و بر بالاي در نیز، يک کتيبه گچبري با ارزش بوده که اکنون فقط قدري از آن پيداست و باقي زير لايه اي از گچ پنهان شده است. درهاي سبز رنگ امامزاده دو دايره و يک نيم ستون گره چيني دارند و دو کلون حلقه اي ساده. طبق نقل قول مردم روستا، زماني که برای درست کردن این در، خواسته اند از روستاي تازرون درخت گردويي بگیرند، صاحب درخت که امرار معاش وی از همين درخت تامين مي شده، مخالفت کرده ولی سپس خواب مي بيند که درخت از ريشه درآمده و جلوي امامزاده قاسم افتاده، فردای آنروز به میل خود، درخت را به مردم تحویل می دهد. کتیبه ‌ای بر روی دروازه دو لنگه انتهای ایوان غربی امامزاده قرار دارد که تاریخ ساخت این در چوبی را در ماه محرم‌ الحرام سال ۷۳۸ هجری قمری نشان می‌ دهد.

در پشت در سبز امامزاده يک هشتي سراسر سفيد، نمايان است. چليپاي هشتي را سقفي از مقرنس هاي ساده و زيبا مسقف کرده و هشتي؛ ما را به حياطي مي برد که چهار ايوان و یک باغچه و کلي درهاي بسته دارد. ايوان رو برو به گنبدخانه و ايوان هاي ديگر به فضاهايي آرام براي نشستن و راز و نياز زائران ختم مي شوند. از نظر هنری و تاریخی درب های ورودی و ۲ صندوق چوبی این مرقد بسیار گرانبهاست که متأسفانه تاکنون بارها به سرقت رفته اند. بر روی این صندوق آیاتی از قرآن کریم با خطوط رقاع و ثلث نگاشته شده است و از متن روی آن چنین برمی آید که این مزارها برای امامزادگان قاسم و زید در محرم سال ۷۳۸ مرمت و بازسازی شده اند. بخش‌ های مختلف بقعه امامزاده قاسم ازنا یک ‌بار در دوره قاجار توسط یکی از مجتهدین وقت به نام سید محمد شفیع جاپلقی ملقب به آقا سید، تعمیر و بازسازی‌ شده است.

ویژگی گنبد
گنبد مخروطی شکل امامزاده قاسم با ۴۰ متر ارتفاع یکی از موارد خاص معماری در نوع خود و از عجایب معماری ایران بشمار می رود. این گنبد از بیرون مخروطی ولی از داخل حرم به شکل کروی می ‌باشد. گنبد امامزاده كه شانزده تركی است به صورت دو پوشه ساخته شده و بر روی گریوگنبد شانزده ضلعی استوار گردیده است. نظم و شکل هندسی گنبد بسیار زیبا و درعین‌حال ساده است و دورتادور گنبد هشت دریچه برای تهویه هوا تعبیه‌ شده است. ارتفاع پوشش گنبد از خط الراس گنبد تا سطح پشت ‌بام دوازده متر است.

بهترین زمان سفر
این روستا دارای ۱۴۰۵ نفر سکنه است و ازنظر شرایط آب و هوایی معتدل و وجود چشم اندازهای چشم نواز این خطه در فصل بهار بسیار دیدنی است.

مسیر دسترسی
این آرامگاه، در روستای امامزاده قاسم در دهستان جاپلق (گاپله) از توابع شهرستان ازنا، در دشت جاپلق واقع شده است. از اتوبان چهار خطه اراک-ازنا، ورودی مستقیم با تابلو راهنمایی و حتی چراغ چشمک زن و دوربین نصب شده دارد و جاده کاملا تا پارکینگ امامزاده آسفالت است. این مسیر ۳۰ کیلومتری سراسر زیبایی‌ های طبیعی خیره‌ کننده‌ ای را دارد.

منابع:

• iqna.ir
• beytoote.com
• fa.wikipedia.org
• tasnimnews.com
• article.tebyan.net
• lorestan.isna.ir
• lorestankhabar.com